نقش تغذیه در پیشگیری از عفونت‌های سیستم تناسلی زنان

دکتر غزاله اسلامیان : دکتری تخصصی علوم تغذیه ؛ عضو هیئت علمی گروه تغذیه بالینی و رژیم درمانی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

تحریریه زندگی آنلاین : عفونت‌های دستگاه تناسلی از شایع‌ترین بیماری‌های زنان هستند. عفونت واژینال و ترشح واژینال یکی از متداولترین علل مراجعه به کلینیک‌های زنان و مامایی است.

 بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی بروز سالانه عفونت‌های منتقله از طریق جنسی، 333 میلیون مورد است. طبق تعریف سـازمان جهـانی بهداشـت، سـه عامـل کاندیـدا، تریکومونــا و باکتریــال، عوامــل اصلی ایجــاد کننــده عفونت‌های واژن محسوب شده و حدود 90 درصد عفونت‌های واژینال را تشکیل می‌دهند. واژینوز باکتریال شایع‌ترین عفونت واژینال در زنانی است که در سنین باروری قرار دارند. شناسایی فاکتورهای خطر تغذیه‌ای به عنوان یک هدف درمانی بالقوه می‌تواند حائز اهمیت باشد. بر اساس مطالعات پیشین، شیوع واژینوز باکتریال در جهان بین 8 تا 75 درصد و در ایران 5 / 28 درصد است.

موانع فرهنگی و دشواری معاینات واژینال در بسیاری از مـوارد منجر به عدم مراجعه زنـان شـده و گـاه درمـان بـا توجـه بـه شکایات انجام می‌شـود.

 بیشتربخوانید:

10نشانه که خبر از بیماری کلیوی می دهد

علل واژینوز باکتریال

واژینوز باکتریال منعکس کننده تغییر در اکوسیستم واژن است. این عدم تعادل، از جمله تغییرات pH، هنگامی اتفاق می‌افتد که باکتری‌های غیر طبیعی بیش از باکتری‌های طبیعی شوند. در این عفونت، فلور واژینال به نحوی تغییر می‌کند که جمعیت باکتری‌های لاکتوباسیلی کاهش و در مقابل جمعیت باکتری‌های بی هوازی افزایش می‌یابد. سن، تحصیلات، شغل، بی نظمی‌های قاعدگی، رعایت بهداشت، تعداد دفعات بارداری، نژاد، سیگار کشیدن، استرس مزمن، دوش واژینال و مصرف قرص‌های ضد بارداری هورمونی با خطر ابتلا به واژینوز باکتریال در ارتباط هستند، ولی با این حال علت ابتلا به واژینوز باکتریال هنوز به خوبی شناخته نشده است. نقص ایمنی می‌تواند زنان را مستعد ابتلا به واژینوز باکتریال کند.

عوارض واژینوز باکتریال

این بیماری با عوارضی همچون کاهش کیفیت زندگی، اختلال در عملکرد جنسی، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد برای نوزادان و عوارض دیگری برای بارداری و نیز افزایش خطر عفونت‌های منتقله از راه جنسی همچون HIV همراه است.

تشخیص عفونت واژینوز باکتریال

با برداشت نمونه از مایع واژن و مشاهده آن زیر میکروسکوپ می‌توان وجود باکتری‌های مرتبط با واژینوز باکتریال را تشخیص داد. واژینوز باکتریال براساس عدم وجود لاکتوباسیل و کاهش اسیدیته یا تغییر در میزان pH مایع واژن تشخیص داده می‌شود.

 بیشتربخوانید:

درمان مشکلات متداول ادراری ؛ سوزش و تکرر ادرار

اهمیت تغذیه در پیشگیری از ابتلا به واژینوز باکتریال

درمان بیماری واژینوز باکتریال نسبتاً سخت است و در 60 درصد موارد بعد از اتمام دوره درمان آنتی‌بیوتیکی ظرف 12 ماه مجدداً بیماری بر می‌گردد، بنابراین شناسایی فاکتورهای خطر تغذیه‌ای ابتلا به واژینوز باکتریال می‌تواند یک هدف کمک درمانی بالقوه باشد. وضعیت کلی تغذیه و الگوی دریافت غذا و مواد مغذی عملکرد سیستم ایمنی را در سطوح مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد. ارتباط بین سوء‌تغذیه و نقص عملکرد سیستم ایمنی به خوبی شناخته شده است و به خصوص اگر سوء‌تغذیه پروتئین انرژی با کمبود مواد مغذی همچون ویتامین‌های A، B6، ریبوفلاوین، فولات و تیامین و مواد معدنی آهن، روی و سلنیوم همراه باشد، تضعیف سیستم ایمنی تشدید می‌شود. همچنین اضافه دریافت مواد غذایی نیز اثرات نامطلوبی بر سیستم ایمنی داشته و استعداد فرد را نسبت به ابتلا به انواع بیماری‌های غیر واگیر و عفونت‌ها افزایش می‌دهد.

ویتامین‌ها و مواد معدنی

مطالعات پیشین ارتباط بین واژینوز باکتریال و دریافت‌های غذایی، شامل مکمل‌یاری با ویتامین‌های A، E، فولات، کلسیم، بتاکاروتن و آهن و یا افزایش یا کاهش سطح سرمی مواد مغذی همچون ویتامین‌های A، D، C، E، آهن و بتاکاروتن را نشان داده‌اند.

یک مطالعه در سال 2007 نشان داد خطر واژینوز باکتریال در زنانی که دریافت انرژی بالایی دارند در مقایسه با زنانی که دریافت انرژی پایینی دارند 50 درصد بیشتر است. از طرفی دریافت بالای فولات، ویتامین E و کلسیم، با خطر پایین‌تر واژینوز باکتریال شدید همراه است. همچنین اضافه وزن و چاقی با بروز بالاتر واژینوز باکتریال در ارتباط است.

 بیشتربخوانید:

هشدار برای عفونت‌ ادرار

چربی‌ها

ارتباط مستقیم بین دریافت بالای چربی و اسیدهای چرب اشباع با واژینوز باکتریال در مطالعه‌ای نشان داده شده است. مصرف زیاد چربی، به ویژه چربی اشباع، ممکن است با تغییر ترکیب باکتریایی، منجر به افزایش pH واژن شود، در نتیجه خطر ابتلا به واژینوز باکتریال را افزایش دهد.

 مطالعات انجام شده بر روی موش‌ها نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی پرچرب، ترکیب باکتری‌های روده را تغییر می‌دهند و از طرفی باکتری‌های روده ممکن است با باکتری‌های واژن یکسان باشد.

یکی دیگر از مکانیسم‌های مرتبط برای رابطه بین مصرف زیاد چربی و واژینوز باکتریال ممکن است مربوط به نقش چربی در رژیم غذایی به عنوان محرک عملکردهای ایمنی مخاط روده باشد. مصرف چربی تعدیل کننده شناخته شده‌ای در سیستم ایمنی بدن است، بنابراین مصرف زیاد چربی در رژیم غذایی افراد ممکن است بر عملکرد سیستم ایمنی آن‌ها، تأثیر گذارد و در نتیجه خطر عفونت‌های باکتریایی مرتبط با واژینوز باکتریال را افزایش دهد.

بیشتر بخوانید:

تنبلی تخمدان، از علت تا راه درمان

افتادگی رحم ؛ از علت تا درمان