در ابتدا به دو آیه مهم و معروف در سوره نحل ( 69 و 68 ) که نام سوره هم مربوط به زنبور عسل است، اشاره می کنیم. در این آیات آمده خدا به زنبور عسل الهام کرد که از همه میوه‌ها بخورد و شهد با رنگ های مختلف تولید کند که در آن برای همه مردم شفا است و خدا این را نشانه‌ای از قدرت خود معرفی کرده است. این آیات، خود نشان دهنده اهمیت وافر و مفید بودن عسل است.
البته منظور از عسل که در آیات، روایات و طب می‌آید، عسل کاملا طبیعی و برگرفته از دل طبیعت است که متاسفانه امروزه کمتر یافت می‌شود و اکثر عسل‌های موجود به دنبال خورانیدن شکر و شربت شکر به زنبورها جهت تولید عسل صنعتی در حجم بالا بدست می آیند که خواص عسل طبیعی را نداشته بلکه ممکن است عوارض هم داشته باشند.
از قول پیامبر خدا (ص) آمده: عسل درمان است؛ همچنین فرموده اند: بر شما باد، دو درمان: عسل و قرآن. در جایی دیگر از ایشان ذکر شده: نزد من، برای زن تازه زا، درمانی همانند خرما و برای بیمار، درمانی همانند عسل، وجود ندارد.
رسول خدا (ص) فرموده اند: خداوند عزوجل برکت را در عسل قرار داده است؛ درمان دردها در آن است و هفتاد پیامبر، دوام سودمندی آن را از خدا خواسته‌اند.
امام علی (ع) فرموده اند: عسل شفای هر بیماری است و بیماری هم در آن نیست؛ بلغم را کم می‌کند و دل را جلا می‌دهد. در کتاب کافی از امام علی (ع) نقل شده است: «لیسیدن عسل شفای هر درد است؛ آن، همراه با قرائت قرآن و جویدن کندر، بلغم را از بین میبرد».
از پیامبر (ص) روایت شده است: عسل، چه خوب نوشیدنی ای است؛ قلب را مراقبت می‌کند و سردی سینه را از میان میبرد. نیز می فرمایند: عسل شفایی است که باد و تب را دور می‌کند.
در چند حدیث از پیامبر (ص) نقل شده عسل و حجامت، دو تا از بهترین درمان‌ها هستند. در کتاب کافی از قول امام کاظم (ع) آمده است: هر کس آب کمرش (مایعات جنسی) در وی دگرگون شده باشد (شاید منظور تغییر تناسب اجزای آن باشد)، شیر تازه همراه با عسل برایش سودمند است. در کتاب کافی از امام کاظم (ع)، میزان استفاده از عسل برای درمان، یک انگشت لیسیدن آن آمده است.
امام رضا (ع): در عسل، درمان هر دردی است. هر کس ناشتا به اندازه یک انگشت از آن را بلیسد، این عسل، بلغم وی را پایان می دهد، صفرا را فرو می نشاند، ذهن را صفا می بخشد و اگر همراه کندر خورده شود، حافظه را نکو می‌سازد.
امام رضا (ع) فرموده اند: هر کس می‌خواهد در همه زمستان از سرماخوردگی دور بماند، هر روز سه لقمه شهد بخورد. در فرمایشات امام هادی (ع) نیز آمده است که عسل به همراه سیاه دانه، برای درمان برخی انواع تب (پیوسته یک روز در میان) مفید است.
از احادیث مذکور چند نکته را می توان استنباط کرد: اینکه عسل حتما مفید است به شرط اینکه نوع آن خوب باشد. دیگر اینکه چون گرم است، انرژی بخش بوده و بلغم و رطوبت های زاید را از بین میبرد. در این حادیث به فرم خوردن عسل به صورت لیسیدن اشاره شده بود که منظور آن است که یکباره نباید عسل را بلعید، بلکه بهتر است آرام آرام مزه مزه کرد و قورت داد تا خواص آن به مغز و سر و اعضای آن برسد.
عسل در حالت مزمزه کردن، به غدد بزاقی می رسد و آن ها را تحریک کرده، ترشح بزاق نوعی پاکسازی دهان و دفع رطوبت های زائد منطقه سر و مغز می باشد. خوب است عسل مدتی در دهان بماند و به مخاط گلو و دهان مالیده شود که از همین طریق نیز تا حدودی جذب شده و خواص آن مستقیما به مغز می رسد.
همچنین با گرمی ای که دارد، برای سینوس ها و حلق و حنجره و ترشحات بلغمی موجود در آن ها خوب است و باعث تفتیح و باز شدن این مجاری می گردد؛ لذا از سینوزیت، فارنژیت (التهاب حلق) و لارنژیت (التهاب حنجره) مخصوصا در سردمزاجان و فصول سرد جلوگیری می کند.
بلغم عوارض زیادی ایجاد می‌کند؛ مثلا ممکن است در مجاری هوایی تجمع نماید و زمینه ساز بروز برونشیت، آسم، سرفه، یا ذات‌الریه شود. همچنین تجمع بلغم در مغز، کندی فکر، کاهش حافظه وکاهش درک و فهم مطلب را بدنبال دارد. تجمع بلغم در سیستم گوارش در عمل هضم و جذب اختلال ایجاد می‌کند. خوردن عسل با رفع بلغم زائد، همه این مشکلات را بهبود می‌بخشد.
ناشتا خوردن عسل باعث تشدید شدن تاثیر عسل شده چون ماده دیگری در جهاز هاضمه نیست و عسل می‌تواند مستقیم بر روی بافت‌ها و مخاط اثر داشته باشد. اگر عسل همراه با کندر یا سیاه‌دانه مصرف شود خواص گرمی و ضد بلغمی آن تشدید می‌شود؛ اما باید توجه داشت این موارد بیشتر برای افراد سرد مزاج است.
عسل را به فارسی انگبین می‌نامند. جناب ابن سینا در کتاب قانون خصوصیات عسل خوب را این گونه بر شمرده اند: کاملا شیرین و خوشبو بوده که بوی کمی مایل به تندی داشته باشد، رنگش مایل به سرخی بوده، غلیظ باشد نه رقیق و هنگام ریزش از هم نگسلد. عسل بهاری بهتر از عسل فصل تابستان و آن هم بهتر از نوع زمستانی آن است. نوع بدون موم بهتر از موم‌دار است. مزاج عسل گرم و خشک است...
برای خواندن بخش دوم -عسل در طب سنتی ایرانی اسلامی- اینجا کلیک کنید.
