برگرفته از: کتاب شیر مادر از انتشارات ؛ انجمن علمی ترویج تغذیه با شیر مادر ایران
تحریریه زندگی آنلاین : چرا بعضی مادران اظهار می‌کنند که شیرشان رقیق و آبکی است؟
بعد از گذشت دو تا سه هفته اول پس از زایمان (دوره تولید آغوز و دوره تولید شیر بینابینی)، رنگ شیر مادر آبی رنگ می‌شود، اما بر حسب غذایی که مادر می‌خورد، ممکن است رنگ شیر کمی تغییر پیدا کند. شیر در ابتدای شیر دادن که شیر اولیه یا ابتدایی نام دارد، کم‌رنگ‌تر و رقیق‌تر است و تشنگی شیرخوار را برطرف می‌کند، ولی در انتهای شیر دادن، غلیظ‌تر و زردتر به نظر می‌رسد، زیرا حاوی چربی و در نتیجه کالری بیشتری است و سبب سیری و وزن گرفتن بهتر شیرخوار می‌شود، بنابراین مادرانی که اظهار می‌کنند شیرمان رقیق و آبکی است، همان شیر ابتدایی را ملاک قرار دهند، لذا این مادران باید آگاه باشند که کیفیت شیر مادر منطبق بر نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار بوده و انرژی و مواد مغذی شیر مادر نسبت به بقیه شیرها از ارزش بسیار بالاتری برخوردار است.
بیشتربخوانید:
چرا بعضی پستان‌ها نرم و سبک هستند و نشت شیر ندارند؟ آیا مقدار شیر ناکافی است؟
حدود 6 هفته پس از زایمان یا حتی زودتر که میزان هورمون‌ها کمتر شده و بین عرضه شیر مادر و تقاضای شیرخوار تعادل برقرار می‌شود، پستان‌ها سبک‌تر می‌شوند که این حالت کاملا طبیعی است. لازم به یادآوری است که قسمت اعظم شیر در فاصله بین وعده‌های تغذیه شیرخوار ترشح و در مجاری شیر ذخیره می‌شود، اما جریان ندارد (در بعضی خانم‌ها جریان دارد که همان نشت شیر است). وقتی شیرخوار شروع به مکیدن می‌کند، همراه با مکیدن شیرخوار، ضمن به جریان افتادن شیر ذخیره شده در مجاری شیر، همزمان شیر هم تولید می‌شود. نشت نکردن پستان‌ها دلیل ناکافی بودن شیر نیست، زیرا در بسیاری از خانم‌ها نشت شیر و خروج خود به خود شیر از پستان فقط در طول چند هفته اول پس از زایمان است.
آیا شیر دادن به شیرخوار در طی شبانه‌روز لازم است؟
در شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، این امر طبیعی است که شیرخوار تا یک سالگی متناوبا شب‌ها هر 3 تا 4 ساعت یک بار به منظور شیر خوردن بیدار شود، ولی اگر شیرخوار سالم و فول‌ترمی (به موقع متولد شده) در طی ماه اول، دوم و سوم شب‌ها بیش از 4 ساعت بخوابد، شیر کافی دریافت نخواهد کرد. شیردهی در طی شب به خصوص در فاصله ساعت 2 تا 6 صبح به دلیل افزایش هورمون تولید شیر (پرولاکتین) سبب تولید بیشتر شیر می‌شود. برخی شیرخواران که سن‌شان بیش از سه ماه است، ممکن است به مدت طولانی مثلا بیش از 4 ساعت در شب بخوابند، اگر رشد کودک مناسب باشد، جای نگرانی نیست. از طرف دیگر به مادران شاغل توصیه می‌شود چون در طول روز از فرزندشان جدا هستند و او را کمتر شیر داده‌اند، برای جبران آن، شب‌ها بیشتر به شیرخوارشان شیر بدهند.
بیشتربخوانید:
اگر مادری سزارین شده باشد، چه موقع باید شیر دادن را شروع کند؟
سزارین یک جراحی بزرگ شکمی است و بهبودی بعد از آن احتیاج به زمان دارد. لازم است مادر در دوران بارداری درباره سزارین اطلاعات کافی به دست آورد و خود او داوطلب انجام آن نباشد، مگر آنکه از نظر پزشک ضروری شناخته شود، زیرا درصد تولد نوزادان نارس و یا مبتلا به سندرم نارسایی تنفسی، مرگ و میر نوزادان همچنین ابتلای مادران به عفونت، خونریزی، درد و افسردگی پس از زایمان در سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است. نوزادانی که با سزارین متولد می‌شوند، ممکن است خواب‌آلوده‌تر از نوزادانی باشند که داروهای بیهوشی دریافت نکرده‌اند و برطرف شدن خواب‌آلودگی آنان احتمال دارد چند روز طول بکشد و موقتا رفلکس مکیدن ضعیفی داشته باشند. چنانچه سزارین با بی‌حسی نخاعی انجام شده باشد، باید در بیمارستان تماس اولیه بین مادر و نوزاد را بلافاصله پس از تولد نوزاد و خشک کردن و ارزیابی سریع سلامت او برقرار کرده و او را به پستان بگذارند و تا پایان عمل، مادر و نوزاد را با ملافه گرم بپوشانند. سپس آنان را با هم به بخش انتقال دهند و هم اتاق نمایند. اما در موارد سزارین با بیهوشی عمومی، تماس بین مادر و نوزاد و شروع تغذیه با شیر مادر به محض آماده بودن مادر و نوزاد بلافاصله در اتاق عمل یا ریکاوری و سپس در بخش بعد از زایمان انجام می‌شود. مراقبت‌های اولیه نوزاد نظیر توزین، تزریق ویتامین K و واکسن‌های ضروری، احیانا چکاندن قطره یا مالیدن پماد در چشم نوزاد به بعد از برقراری اولین تماس بین مادر و نوزاد موکول می‌گردد. در این فاصله یعنی تا به هوش آمدن مادر، نوزاد سالم و فول‌ترم نیاز به هیچ نوع خوراکی و نوشیدنی ندارد و اولین تغذیه او باید با آغوز و مستقیما از پستان مادر خودش باشد و مانند سایر نوزادان با مادر هم اتاق شود و بر حسب تقاضا از شیر مادر استفاده کند. در این صورت پرستار، ماما یا همراه مادر باید کمک کنند تا مادر به یک طرف بچرخد و با استفاده از چند بالش، نوزاد را به پستان بگذارد و او را شیر دهد.
آیا مادر در صورت حاملگی مجدد می‌تواند به شیردهی ادامه دهد؟
در زمان حاملگی، قطع شیردهی ضروری نیست. کیفیت شیر مادر در زمان حاملگی کماکان خوب است. فقط ممکن است مقدار آن کمی کاهش یابد و رنگ آن کمی متمایل به زرد شود. در مورد ادامه تغذیه با شیر مادر، معمولا تا پایان ماه پنجم را توصیه می‌کنند، ولی بعضی از مادران به مدت طولانی‌تر شیردهی خود را ادامه می‌دهند از جمله تا پایان بارداری و تولد نوزاد جدید و آنگاه هر دو کودک را با هم شیر می‌دهند. اگر شیردهی مادر در طی حاملگی مجدد سخت، دردناک و یا همراه با استرس باشد، مادر می‌تواند شیر دادن را قطع کند. همچنین اگر دچار لکه‌بینی، انقباضات رحم و یا علائم زایمان زودرس شده و یا وزن‌گیری نامناسب داشته باشد، نباید شیر بدهد. مسلما مادر بارداری که شیر می‌دهد، به غذای بیشتری نیاز دارد و مواد غذایی کافی و مناسب باید در اختیار او قرار گیرد و استراحتش را بیشتر کند.
بیشتر بخوانید:
آیا با داشتن کودک شیرخوار می‌توان به مسافرت رفت؟
وقتی شیرخوار به سن شش هفتگی رسید، مادر می‌تواند برای مدتی نسبتا طولانی با فرزندش از منزل خارج شده و یا حتی به مسافرت برود. شیرخواری که از شیر مادر تغذیه می‌کند، از سن شش هفتگی تا شش ماهگی یک مسافر خوب محسوب می‌شود، چون هنوز غذای کمکی برای او شروع نشده، فعالیت فیزیکی چندانی ندارد و اغلب در طول سفر در اتومبیل یا اتوبوس، قطار و هواپیما می‌خوابد و سفر آسانی را برای والدین مهیا می‌کند و پدر و مادر هم از حمل شیر مصنوعی و وسایل مربوطه، همچنین مشکلات ناشی از آن در امان هستند. اگر مسافرت با اتومبیل انجام می‌شود، از تغذیه شیرخوار در حین حرکت باید پرهیز نمود، مگر اینکه او در صندلی مخصوص طوری قرار گیرد که صورتش روبروی پستان مادر باشد. بهترین توصیه آن است که هر دو تا سه ساعت اتومبیل را متوقف کنند و او را شیر بدهند و اجازه دهند که کمی آزاد باشد و دست و پایش را تکان بدهد. اگر سفر با هواپیما انجام می‌شود، به علت تغییر فشار هوای داخل هواپیما که می‌تواند سبب احساس ناراحتی گوش شیرخوار شود، تغذیه با شیر مادر علاوه بر طول مسیر، در هنگام بلند شدن و نشستن هواپیما نیز توصیه می‌شود، زیرا این امر در پیشگیری و یا کاهش ناراحتی گوش شیرخوار بسیار موثر است.
