در مهرماه سال‌جاری، حجم نقدینگی به بیش از 4227هزار میلیارد تومان رسید که از ابتدای امسال رشد بیش از 6/ 21درصدی را نشان می‌دهد. نرخ رشد نقطه به نقطه نقدینگی نیز در این ماه به 8/ 42درصد رسیده است. رشد نقطه به نقطه پایه پولی هم بالغ بر 4/ 36درصد شده و نسبت به ابتدای سال 1400 به میزان 5/ 15درصد افزایش یافته است. بانک‌مرکزی علاوه بر آمار ارز ترجیحی، تحلیل تورم مهرماه را هم ارائه داده است. بر این اساس، در مهرماه شاهد تورم کاهشی نسبت به ماه قبل بودیم، اما تورم ماهانه همچنان در سطح بالایی بوده است. تورم در مهرماه بیش از همه به افزایش نسبتا بالای اجاره‌بهای مسکن مربوط می‌شود. البته اقلام دیگری همچون پوشاک هم در این تورم نقش بسزایی داشتهاند. بانک‌مرکزی در انتهای گزارش یادشده، اقدامات خود در دوره هفت‌ماهه سال‌جاری را تشریح کرده که انجام عملیات بازار باز، اعطای اعتبارگیری قاعده‌‌‌مند، برگزاری حراج اوراق مالی اسلامی و تخصیص ارز ترجیحی، از جمله اقدامات این نهاد در این دوره است.
گزارش هفت‌ماهه بانک‌مرکزی
روابط‌عمومی بانک‌مرکزی در گزارشی اطلاعات مربوط به اقدامات سیاستگذار پولی در اولین‌ماه پاییز را منتشر کرد. این اقدام در جهت اجرای رویکرد جدید بانک‌مرکزی در سیاستگذاری پولی و مدیریت انتظارات تورمی صورت می‌گیرد و بر اساس آن، این نهاد باید اطلاعات درست و به‌هنگامی در خصوص تحولات کلان اقتصادی کشور ارائه دهد. چنین اقدامی از آن جهت حائزاهمیت است که در شکل‌گیری انتظارات فعالان اقتصادی موثر بوده و با ایجاد تصویر واقعی از اقتصاد کشور، بانک‌مرکزی را در رسیدن به اهداف خود یاری می‌کند. به همین دلیل، روابط عمومی بانک‌مرکزی هر ماه خلاصه‌‌‌ای از مجموعه تحولات کلان و اقدامات بانک‌مرکزی را منتشر می‌کند. در گزارش این ماه بانک‌مرکزی، اطلاعاتی درباره نرخ تورم، نرخ شاخص‌های پولی، وقایع حقوقی رخ‌داده در مهرماه و اقدامات بانک‌مرکزی در زمینه حراج اوراق، تخصیص ارز ترجیحی و اجرای عملیات بازار باز ارائه شده است.
تورم همچنان بالا
اولین بخش گزارش بانک‌مرکزی به موضوع تورم اختصاص یافته است. بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی بانک‌مرکزی، نرخ تورم نقطه به نقطه و میانگین سالانه کاهشی بوده و این کاهش در تورم ماهانه نیز منعکس شده، با این حال تورم ماهانه همچنان در سطح بالایی باقی مانده است. به گزارش بانک‌مرکزی، عامل اصلی افزایش تورم مهرماه، افزایش نسبتا زیاد «ارزش اجاری مسکن» بوده است. این گزارش اذعان می‌کند، دو گروه اصلی «تحصیل» و «پوشاک و کفش» بالاترین تورم ماهانه را به ثبت رسانده‌اند، اما باید توجه کرد که تورم بالای گروه «تحصیل» در این ماه عمدتا تحت‌تاثیر بازگشایی مدارس پس از کاهش محدودیت‌های کرونایی رخ داده است. بررسی دقیق‌‌‌تر ترکیب تورم در میان کالاها و خدمات نشان می‌دهد، قیمت کالاهای بادوامی که نوسان نرخ آنها همبستگی قوی با نوسانات بازار ارز دارد، در این ماه تغییر چندانی نیافته است، اما کالاهای بی‌‌‌دوام و کم‌دوامی مانند خوراکی‌‌‌ها و پوشاک شاهد افزایش قابل‌توجه قیمت بوده‌‌‌اند.
نرخ اوراق در سقف
آمارهای منتشرشده از سوی بانک‌مرکزی نشان می‌دهد که متوسط ارزش معاملات در بازار بین‌بانکی کاهشی است و از طرف دیگر، نرخ بهره بانکی رو به بالا حرکت کرده است. جمع‌بندی این نشانه‌ها از کاهش مازاد ذخایر بانک‌ها در بازار بین بانکی حکایت دارد؛ موضوعی که در افزایش سهم بدهی بانک‌ها در پایه پولی قابل مشاهده است. علت اصلی نوسان و ناترازی ذخایر بانک‌ها در اولین ماه پاییز، در شکاف جریان درآمدی و هزینه‌‌‌های دولت ریشه دارد. روند افزایشی نرخ بازده اوراق خزانه اسلامی در بازار ثانویه که از کف سالانه خود در مردادماه آغاز شده بود، در اولین ماه پاییز نیز ادامه یافت. بر این اساس سررسید یکساله با 65/ 0واحد درصد افزایش به 14/ 22درصد رسید. سررسیدهای دوساله و سه‌ساله نیز به ترتیب با 01/ 1 و 39/ 1درصد افزایش به 22/ 23 و 86/ 23درصد رسیدند. این موضوع از افزایشی بودن انتظارات تورمی در بازارها حکایت دارد که در نرخ بازده اوراق خزانه منعکس شده است.
تب بالای آمارهای پولی
آمارهای منتشرشده در گزارش بانک‌مرکزی نشان می‌دهد، حجم نقدینگی در پایان مهرماه سال‌جاری به بیش از 4227هزار میلیارد تومان بالغ شده است که نسبت به ابتدای سال‌جاری رشد 6/ 21درصدی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، پایه پولی در 12ماه منتهی به مهرماه سال‌جاری به 4/ 36درصد رسید. این متغیر نسبت به ابتدای سال‌جاری 5/ 15درصد و نسبت به رشد پایه پولی در دوره مشابه سال گذشته 4/ 5درصد افزایش یافته است. در مقطع هفت‌ماهه، مطالبات بانک‌مرکزی از بانک‌ها و خالص دارایی‌‌‌های بانک‌مرکزی به ترتیب معادل 5/ 8 و 6/ 6درصد در پایه پولی سهم داشتهاند. با بررسی آمارهای مربوط به تورم، نرخ بهره بازار بین‌بانکی، نرخ تورم و رشد نقدینگی و پایه پولی می‌توان به این نتیجه رسید که انتظارات بار دیگر افزایشی شده است. این موضوع در نرخ اوراق خزانه در بازار ثانویه مشهود‌تر است؛ به طوری که نرخ اوراق دوساله و سه‌ساله از نرخ اوراق کوتاه‌مدت و یکساله فاصله گرفته و به 24درصد نزدیک شده است.
استثنای رشد نقدینگی در مهر
نرخ رشد نقدینگی در مهرماه سال‌جاری عدد قابل‌توجهی را به ثبت رسانده است، اما باید بدانیم که 3/ 2درصد از رشد نقدینگی در هفت‌ماه منتهی به مهرماه 1400 مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌‌‌ها و بدهی‌‌‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌‌‌ها و بدهی‌‌‌های بانک سپه بوده است. این اقدام به واسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه انجام شده است. این بخش از افزایش آمار نقدینگی صرفا ناشی از افزایش پوشش آماری بوده و آثار پولی و تورمی بر جای نمی‌‌‌گذارد. بر همین اساس، نرخ رشد نقدینگی در 12ماه منتهی به مهرماه 1400 به 8/ 42درصد رسید که 7/ 2درصد از آن مربوط به افزایش پوشش آماری بوده است. به عبارت دیگر، در صورت لحاظ نکردن پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی در پایان مهرماه 1400 نسبت به پایان سال 1399 معادل 3/ 19درصد و در یکساله منتهی به مهرماه 1400 معادل 1/ 40درصد است. البته پس از تجمیع اطلاعات بانک مهر اقتصاد با اطلاعات بانک سپه، ارقام مربوط به رشد نقدینگی تعدیل خواهد شد.
اقدامات بانک‌مرکزی در ابتدای پاییز
بانک‌مرکزی در انتهای گزارش خود از وضعیت کلان اقتصاد کشور به اقدامات خود در مهرماه پرداخته است. طبق این گزارش، بانک‌مرکزی در هفت‌ماه ابتدایی سال‌جاری به صورت نقدی و اعتباری، 1/ 11میلیارد دلار ارز ترجیحی به واردات کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات پزشکی و واکسن کرونا اختصاص داده است. همچنین این بانک در مهرماه به منظور مدیریت بازار بین بانکی در چارچوب عملیات بازار باز و در قالب توافق بازخرید، بیش از 96هزار میلیارد تومان اعتبار اعطا کرده است. بانک‌ها نیز در برای رفع نیاز خود به نقدینگی، بیش از 92هزار میلیارد تومان از اعتبارگیری قاعده‌‌‌مند استفاده کردند. همچنین کارگزاری این بانک تا پایان مهرماه با برگزاری 18مرحله حراج اوراق مالی اسلامی بیش از 43هزار میلیارد تومان اوراق را به فروش رسانده است. در مهرماه هم حراج اوراق مالی اسلامی دولتی برگزار نشد.
