دکتر سید مهدی میرغضنفری
احادیث در مورد قرار دادن سبزی در سفره
یکی از آداب دیگر در احادیث، گذاشتن سبزی در سفره است و خیلی توصیه شده که سبزی خوردن سر سفره باشد.
امام صادق(ع): هر چیز را زیوری است و زیور سفره سبزی است.
امام صادق(ع) به شخصی فرمودند از سبزی استفاده کن، زیرا دل‌های مومنان سبز است و به همانند خویش میل دارد (کتاب معتبر کافی). در مورد بحث سبزی خوردن باید گفت اکثر سبزی خوردن‌ها طبع رو به گرم دارند و حاوی فیبر غذایی می‌باشند. گرما و فیبر سبزی، به عمل هضم کمک و دفع را راحت می‌کنند (دو کاری که برای سیستم گوارشی ما لازم است).
سبزی ریحان و نعنا در اولویت هستند. در قدیم از سبزی خرفه هم زیاد استفاده می‌شد. امروزه مصرف آن کم شده و خوب است جزء سبزی‌های سفره باشد. توصیه می‌شود از سبزی‌های تند مانند ترخون، پیازچه، تربچه و شاهی کمتر استفاده شود، چون سبزی‌های خیلی تند تولید گازهای مضر می‌کنند.
این گازها به طرف مغز متصاعد شده و حالت منگی و مشکلاتی را مخصوصاً برای گرم مزاج‌ها ایجاد می‌کنند. پس نباید در مصرف آنها زیاده‌روی شود و نباید با هم خورده شوند.
آداب غذاخوردن در احادیث
در اسلام احادیث زیادی در مورد آداب غذاخوردن وجود دارد، از جمله بهداشت غذایی (خوب غذا خوردن) که در این خصوص به شستن دست‌ها قبل و پس از غذا اهمیت زیادی داده شده است.
پیامبر (ص): شستن دست‌ها پیش و پس از غذا شفایی برای تن و مایه برکت در روزی است. این کار فقر را دور می‌کند؛ اندوه را می‌راند و چشم را سلامت می‌دهد. این کار بلا را از تن دور می‌کند.
پیامبر (ص): کودکان وقتی در خواب می‌ترسند یکی از دلایل آن نشستن دست‌ها پس از خوردن غذا است.
امروزه به بحث میکروب‌ها در رشته پزشکی و بهداشت اهمیت زیادی داده شده است. همین امروز هم طبق آخرین مطالعات انجام شده هیچ کاری برای جلوگیری از گسترش بیماری‌های عفونی، ویروسی و انگلی موثرتر از شستن دست‌ها نیست مخصوصا قبل از غذا. در قدیم بیشتر از دست برای غذاخوردن استفاده می‌کردند و در جایی‌که فرد می‌تواند و امکان دارد توصیه شده با دست غذا بخورد (مانند غذاهای جامد). بدیهی است که قبل از آن فرد باید دست‌ها را بشوید و ناخن‌ها کاملا کوتاه باشند.
اگر پس از غذا دست را نشوید، ذرات غذا مخصوصاً چربی‌ها بعد از چند دقیقه یا ساعت، تغییر ماهیت داده، میکروب‌ها در آنها رشد می‌کنند و ممکن است موادی آزاد شود که وارد پوست، چشم یا دهان شوند و باعث بروز عوارض و بیماری‌های دیگر گردند.
مزه‌ها و مزاج طعم‌ها
وقتی پیرامون انواع غذاها و طعم‌ها صحبت می شود، بحث مصلح (اصلاح کننده) هم مطرح می گردد. یعنی با استفاده یک خوردنی یا نوشیدنی و برای جلوگیری از متضرر شدن از آن، چه چیزی بخوریم که ضرر آن کم یا رفع شود.
در طب سنتی هر مزه یا طعمی مزاجی دارد و کیفیتی (گرمی، سردی، خشکی یا تری) را بر بدن تحمیل می‌کند.مثلاً غذاهای بی‌مزه و بی‌طعم (اصطلاحاً مزه آب می‌دهند)، مزاج سرد و تر دارند و هر چیزی که بی‌مزه و بی‌طعم است مثل کاهو، لبنیاتی که معمول است (ماست و دوغ)، مرکبات نه خیلی ترش و نه خیلی شیرین، سرد و ترند.
مواد ترش مزاج سرد و خشک دارند و در بدن هم ایجاد سردی و خشکی می‌کنند. سرکه و ترشیجات (که با سرکه درست می‌شوند)، میوه‌های ترش یا آب آنها، قره‌قروت، آبغوره همگی از این مقوله‌اند. مواد تلخ، تند یا شور که معمولاً به عنوان افزودنی یا چاشنی اضافه می شوند، مزاج‌شان گرم و خشک است و در بدن هم ایجاد گرمی و خشکی می‌کنند (البته مواد تند بیشتر از تلخ و مواد تلخ بیشتر از شور).
نمک و ادویه‌جات گرم و خشک‌اند. طعم‌های شیرین مزاج گرم و تر دارند و اکثر غذاهای انسان (که غذای اصلی انسان بوده و غذائیت زیادی دارند) اینگونه اند به همین دلیل است که اکثر انسان‌ها به این طعم و خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین علاقه دارند. این خیلی مهم است که مزاج‌مزه‌ها و طعم‌ها را هم بدانیم، چون یک ملاک نسبتاً ساده برای تشخیص مزاج خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها است.
بنابراین حتی اگر انسان از محتویات یک خوردنی یا نوشیدنی هم آگاه نیست (مثلا در شهر یا کشور دیگر) وقتی آن را در دهان بگذارد و بچشد، تا حد زیادی می‌تواند به مزاج آن پی ببرد.
فایده دانستن مزاج طعم‌ها چیست؟
اگر شخص مزاجش سرد و خشک باشد (علائم آن در شماره‌های قبل گفته شد که این اشخاص که معمولاً بدن‌های لاغر و کوچک و پوست چروکیده و رو به تیره دارند و سرعت حرکات آنها کند است و ...)، مخصوصا در فصل پاییز و منطقه کوهستانی (که این شرایط هم مزاج سرد و خشک دارند).
نباید در مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های ترش زیاده‌روی کند و اگر مصرف یا زیاده‌روی کنند، مشکلات و بیماری هایی (خشکی پوست، فکر و خیال و افسردگی، ضعف بدن، کمبود انرژی، سردی بدن و ...) در آنها ایجاد شده یا شدت خواهد گرفت. به همین ترتیب افراد با مزاج‌های دیگر، مثلاً افراد با مزاج گرم و تر نباید شیرینی‌جات زیاد بخورند، افراد با مزاج گرم و خشک نیز نباید در مصرف نمک و ادویه‌جات زیاده‌روی کنند و افراد با مزاج سرد و تر نباید در مصرف آب، لبنیات و مرکبات زیاده‌روی کنند.
برای خواندن بخش دوم- مزاج طعم‌ها و مزه‌ها- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- مزاج طعم‌ها و مزه‌ها- اینجا کلیک کنید.