د کتر سید مرتضی صفوی : متخصص تغذیه و رژیم‌های درمانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، رئیس هیات مدیره انجمن غذا، صنعت و سلامت
تحریریه زندگی آنلاین : صدها و یا هزاران مکمل ورزشی در بازارهای مختلف دنیا در دسترس هستند. این مکمل‌ها برای بهبود ظاهر بهتر انسان‌ها، قدرتی بالاتر، استقامت و به طور کلی خوش ترکیب شدن ظاهر انسان‌ها کمک می‌کنند. اننخاب مکمل مناسب به خصوص در نقاط مختلف دنیا و با آب و هواهای مختلف انتخاب مشکلی است. آب و هواهای مختلف نقش مهمی در فعالیت ورزشکاران دارد و بنابراین ضروری است که تأثیر مکمل‌های مختلف در اقلیم‌ها و مناطق جغرافیایی و آب و هواهای مختلف مورد مطالعه قرار گیرد.
بیشتربخوانید:
تغذیه ورزشکاران در مناطق گرم
آب و هوای گرم روی فعالیت ورزشکاران اثر دارد، زیرا گرما شرایط مختلفی را ایجاد می‌کند که باعث از بین رفتن مقاومت بدن می‌شود. همچنین گرما می‌تواند آب بدن را تخلیه کند و او را از پا در بیاورد. در هنگام کم‌آبی بدن حتی می‌تواند سکته گرمایشی پیش آید. وقتی ورزشکار در آب و هوای گرم تلاش می‌کند سرعت عمل او کم خواهد شد تا اینکه به مرحله سازش با محیط برسد. گرما باعث از دست رفتن آب و الکترولیت‌ها می‌شود و اگر رطوبت هوا هم زیاد باشد، آب و کلرور سدیم و پتاسیم به مقدار زیادی دفع می‌شوند که با مصرف مقدار زیادی کلرور سدیم و گلوکونات پتاسیم در وعده غذایی قبل از ورزش می‌توان این عدم تعادل را جبران کرد. در این خصوص مصرف استیک چرخ شده با نمک زیاد پیشنهاد می‌شود.
در محیط‌های با آب و هوای گرم و همچنین هنگام ورزش‌های عرق‌آور تشنگی بوجود می‌آید که باید با مصرف آب این مشکل را برطرف نمود. همچنین به دلیل تعریق زیاد ورزشکاران معمولاً آب بیشتری مصرف می‌کنند که اگر این آب همراه با دریافت نمک زیاد نباشد، باعث بروز مشکل خواهد شد. از بین رفتن کلرور سدیم به سرعت منجر به ایجاد خستگی، رنگ‌پریدگی، تنگی‌نفس و تاکی‌کاردی می‌شود. این عوارض نشانه‌های گرمازدگی است. پس توصیه می‌شود آب گرم و نمک به خصوص پیش از شروع ورزش برای ذخیره خوب نمک و آب مصرف شود.
تغذیه ورزشکاران در مناطق سرد
در سرمای زیاد که باعث ایجاد واکنش‌های دفاعی در بدن می‌شود، برای رفع مشکل معمولاً مقدار چربی رژیم غذایی را با خوردن صبحانه چرب مثل کره و خامه بیشتر می‌کنیم.
توصیه می‌شود پیش از شروع ورزش یک قاشق سوپخوری از یک ماده غذایی غنی از روغن گیاهی مانند مغز گردو یا حریره بادام شیرین خورده شود. امکان دارد ویتامین C مقاومت بدن را نسبت به سرما زیاد کند، بنابراین لازم است در دوران انجام تمرین و مسابقه با صبحانه میوه و آب‌میوه مصرف شود.
از طرف دیگر می‌توان آب‌میوه را با دم‌کرده‌های گیاهی گرم ترجیحاً چای میوه نسترن که غنی از ویتامین C است، جایگزین نمود.
بیشتربخوانید:
ورزش‌های فضایی
در ورزش‌های فضایی مثل پرواز با کایت و طی کردن مسیر‌های طولانی با قایق بادی، بعضی افراد به اختلالات گوارشی مبتلا می‌شوند.
اقدامات آنتی‌فیزیولوژیک به ورزشکار کمک می‌کند که فرد موقتاً به یبوست مبتلا شود، بنابراین باید سه تا چهار روز قبل از مسابقات و در طول مدت مسابقات همه مواد غذایی ملین مانند شیر و غذاهایی که از نظر فیبر غنی هستند یعنی اغلب مواد غذایی گیاهی را از رژیم غذایی حذف کرد و می‌توان به رژیم غذایی فرد کاکائو را که یبوست ایجاد می‌کند اضافه کرد.
مسائل یا مشکلات احتمالی موجود در هواپیما در طی سفر را نیز با مصرف کمتر نمک و آشامیدن مقادیر لازم آب و پرهیز از مایعات دیورتیک مثل چای، قهوه وکولا می‌توان کاهش داد.
کوهنوردی
در رژیم غذایی کوهنوردان ضمن توجه به فعالیت طولانی ورزشکار باید به مشکلات درجه حرارت و ارتفاع نیز توجه کرد. در ارتفاعات بالاتر از 3000 متر تغییرات در متابولیسم پایه، ویسکوزیته خون و کاهش اکسیژن ایجاد می‌شود. همچنین احتمال تجمع متابولیت‌های ایجاد کننده خستگی مانند اسید لاکتیک و اسید پیروویک وجود دارد، بنابراین باید در مصرف اکسیژن صرفه‌جویی شود و رژیم غذایی که در آن عمل محرک ویژه مواد غذایی کم باشد، مانند مواد غذایی غنی از کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها که باعث محدودیت بالا رفتن اسید لاکتیک خون می‌شوند و فقیر از نظر پروتئین‌ها (که موجب افزایش آمونیاک خون می‌شود) استفاده شود.
در کوهنوردی نیاز به آب مورد تاکید است، چون در کوهستان به علت خشکی هوا دزهیدراتاسیون (از دست دادن آب بدن) زیاد است، گاهی چند لیتر آب احتیاج است.
اضافه می‌شود آب حاصل از ذوب برف و یخ به دلیل فقدان املاح معدنی باعث گرفتگی عضلات می‌شود. برای از بین رفتن اختلال کار روده و یبوست در ارتفاعات اضافه کردن روزانه پنج تا بیست گرم فیبر به رژیم غذایی توصیه می‌شود.
اسکی
در ورزش اسکی به دلیل سرما و ارتفاع سه ساعت قبل از شروع ورزش یک غذای کامل توصیه می‌شود و در دمای خیلی پایین بهتر است هنگام غذا خوردن روغن گیاهی بیشتری مصرف شود، مثلاً وسط غذا خوردن یک قاشق سوپخوری مربای بادام و یا کره بادام‌‌زمینی مصرف شود.
غارنوردی
در غارنوردی به دلیل سرما و رطوبت بالا، استفاده از مکمل ویتامین‌های گروه B کمپلکس ویتامین C (150 میلی‌گرم در روز) و همچنین ویتامین A به دلیل سکونت طولانی در تاریکی (50000 واحد بین‌المللی ویتامین A سنتتیک) توصیه می‌شود.
بیشتربخوانید:
دریانوردی
در دریانوردی به دلیل فعالیت عضلانی سنگین، استفاده از غذا و مایعات توصیه می‌شود، بنابراین چای کمرنگ و آب‌میوه شیرین شده با 30 گرم گلوکز یا دکستروز یا 40 گرم عسل به اضافه یک گرم نمک توصیه می‌شود.
همچنین می‌توان آرد برنج سفید یا آرد دارای مالت یا غلات همراه با شیر به شکل مایع پخته شده و دارای یک گرم فسفات‌تری کلسیک و نیم گرم گلوکونات پتاسیم استفاده کرد.
جمع‌بندی
به طور خلاصه استفاده از مکمل‌های غذایی و یا ترکیبات مناسب‌غذایی برای شرایط آب و هوایی و اقلیمی متفاوت از مهم‌ترین اصول تغذیه ورزشکاران برای بهبود کیفیت رژیم غذایی آنان است.
