مشارکت پکن و مسکو در توسعه گازی ایران

وی همچنین می‌گوید از دیگر اولویت‌های اصلی ایران در زمینه افزایش تولید در صنعت نفت و گاز، توسعه میادین پرشماری است که در گذشته بر سر توسعه آنها با شرکای روسی به توافق رسیده بود؛ اما به دلیل اعمال مجدد تحریم‌ها پس از خروج آمریکا از برجام، این طرح‌ها ناکام مانده بودند.

  برنامه ایران برای افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی

میزان رسمی تخمینی ذخایر گاز طبیعی اثبات ‌شده ایران به 78/ 33 تریلیون مترمکعب رسیده است که پس از روسیه، دارای 17‌درصد کل گاز جهان و بیش از یک‌سوم ذخایر اوپک در رتبه دوم قرار دارد. واتکینز که پیش‌‌‌‌‌‌تر در مقاله‌‌‌‌‌‌‌هایی مدعی شده بود که ذخایری در میدان چالوس کشف شده‌‌‌‌‌‌اند و مقامات داخلی ادعای‌‌‌‌‌‌های وی را کذب خواندند، می‌گوید اگر این ذخایر را هم اضافه کنیم مجموع ذخایر گاز ایران به 9/ 40 تریلیون مترمکعب می‌رسد که ایران را به بزرگ‌ترین دارنده منابع گازی جهان بدل می‌‌‌‌‌‌کند.

در این گزارش گفته شده که ایران در کنار هم‌‌‌‌‌‌پیمانان قدرتمند خود یعنی چین و روسیه که با آنها توافق‌نامه‌های همکاری جامع و بلندمدت دارد، می‌خواهد که تولید گاز طبیعی خود را در میانه رشد بی‌سابقه بهای جهانی این حامل انرژی، افزایش دهد.  به گفته محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، اولین محور ابتکار جدید ایران، سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری 11‌میلیارد دلاری برای افزایش ظرفیت گاز به میزان240 میلیون مترمکعب در روز در سال 2022 متمرکز خواهد بود.

اویل‌پرایس می‌گوید که تمرکز اصلی این جاه‌‌‌‌‌‌طلبی، بر میدان گازی بزرگ پارس‌جنوبی و مشخصا فاز 11 آن خواهد بود. پارس‌جنوبی دارای ذخایر گازی در حدود 2/ 14 تریلیون مترمکعب است و همچنین 18میلیارد بشکه میعانات گازی را در خود جای داده است. پارس‌جنوبی حدود 40‌درصد از کل ذخایر تخمینی گاز ایران را به خود اختصاص داده و حدود 80‌درصد تولید گاز ایران هم برعهده این میدان عظیم است. این میدان برای استراتژی کلی ایران در راستای حفظ و حتی افزایش تولید گاز طبیعی نقشی بسیار حیاتی دارد. نویسنده اویل‌پرایس می‌گوید که این میدان همچنین برای برنامه‌‌‌‌‌‌های آتی ایران برای تبدیل‌شدن به یک قدرت جهانی در بازار گاز طبیعی مایع (LNG) حیاتی است.  واتکینز همچنین معتقد است که فاز11 پارس‌جنوبی کانون اصلی جنگ قدرت میان آمریکا از یک‌سو و چین و روسیه از سوی دیگر بوده و اروپا نیز در میانه این جنگ گرفتار شده است.

  داستان فاز11 پارس‌جنوبی و مشارکت چین

در سال 2018 تحت‌فشار ایالات‌متحده، غول نفتی فرانسوی توتال‌انرجیز (TotalEnergies) مجبور شد که از سهم 1/ 50‌درصدی خود که در فاز11 پارس‌جنوبی که ارزشی 8/ 4 میلیارد دلاری داشت، کنارگیری کند. پس از این اتفاق، شرکت ملی نفت چین (CNPC) به‌عنوان شریک این پروژه، سهم شرکت فرانسوی را در اختیار گرفت و آن را به سهام 30‌درصدی خود در این پروژه افزود. شرکت پتروپارس هم سهمی 9/ 19‌درصدی از این پروژه در اختیار داشت.  شرکت ملی نفت چین با توجه به سودمندی بسیار زیاد این پروژه و قرارداد همکاری 25 ساله با ایران، آماده بود که به توسعه این سایت گازی ادامه دهد، اما با افزایش فشار آمریکا بر چین در جنگ تجاری، پکن تصمیمی کلیدی در زمینه سیاستگذاری خود اتخاذ کرد و تا جایی که امکان داشت، تلاش کرد در پروژه‌‌‌‌‌‌های برجسته نفت و گاز حضور علنی کمتری داشته باشد.

در صدر فهرست این پروژه‌‌‌‌‌‌ها، فاز11 پارس‌جنوبی قرار داشت، بنابراین شرکت ملی نفت چین به‌طور علنی در اکتبر سال 2019 از این پروژه خارج شد و ظاهرا سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری بیشتر در آن را هم از دسامبر2018 به حالت تعلیق درآورده بود.

واتکینز ادعا می‌‌‌‌‌‌کند که با این حال، فعالیت‌های چین در فاز11 و در جاهای دیگر متوقف نشد، بلکه ظاهر آن به شکلی کمتر برجسته و قابل‌رویت تغییر یافت که در نتیجه توان تحریم توسط آمریکا در این مورد کاهش یافت.

در نتیجه این استراتژی، چین با درگیرشدن در یک‌سری پروژه‌‌‌‌‌‌های قرارداد مشخص، به توسعه میادین نفت و گاز ایران از میادین نفتی آزادگان، یاران‌شمالی، یاران‌جنوبی و میدان گازی پارس‌جنوبی روی آورده است. این پروژه‌‌‌‌‌‌های قرارداد مشخص جداگانه، شامل قراردادهای صرفا حفاری، صرفا تعمیر و نگهداشت میدان، صرفا تعویض قطعات یا ذخیره‌‌‌‌‌‌سازی یا فناوری می‌شود، در واقع این قراردادها، مجموعه‌‌‌‌‌‌ای از قراردادهای کوچک با هدف واحد (contract-only) هستند.  واتکینز می‌گوید که بسیاری از این کارها از طریق شرکت‌های به ظاهر کوچک‌تری انجام می‌شوند که کمتر از بازیگران دولتی بزرگ شناخته شده‌‌‌‌‌‌اند و تبلیغات کمی را به خود جلب می‌‌‌‌‌‌کنند یا اصلا تبلیغاتی ندارند؛ اما از آنجایی که همه این شرکت‌ها در چین بخشی از دولت هستند، از نظر قانونی موظفند در جهت آنچه حزب کمونیست چین به آنها می‌گوید، کار کنند. وی در مقاله خود مدعی شده که بسته شدن دایره ادامه مشارکت چین در فاز11 پارس‌جنوبی و میدان آزادگان‌جنوبی این‌گونه است که همکاری‌‌‌‌‌‌های قرارداد مشخص آنها، صرفا با شرکت پتروپارس انجام می‌شود.

شرکت ملی نفت چین همچنین برای هریک از مشکلات بانکی - به‌ویژه عدم‌امکان استفاده از دلار آمریکا - که به دلیل تحریم‌های واشنگتن ایجاد شده، راه‌‌‌‌‌‌حلی دارد. این شرکت برای مقابله با تحریم‌ها از واحد بانکی ویژه‌‌‌‌‌‌ای تحت‌عنوان بانک کونلون استفاده می‌‌‌‌‌‌کند که ابزاری برای تامین‌مالی و تسویه حساب‌‌‌‌‌‌ها است و پیشتر نیز برای خرید نفت از ایران در دوران تحریم‌های سال2012 تا 2015 سازمان ملل علیه ایران از آن استفاده کرده بود.

  زنده‌شدن همکاری‌‌‌‌‌‌های گسترده با مسکو

در این گزارش آمده گذشته از پارس‌جنوبی که با مشارکت چین و میدان گازی چالوس که به ادعای واتکینز با همکاری روسیه توسعه خواهد یافت؛ به گفته خجسته‌‌‌‌‌‌مهر، ایران به‌دنبال توسعه میدان گاز طبیعی پارس‌شمالی با هزینه 4میلیارد دلاری برای افزایش تولید سریع 100‌میلیون مترمکعبی است. این میدان که تا پیش از کشف پارس‌جنوبی، بزرگ‌ترین مخزن گاز ایران بود، در 120‌کیلومتری بوشهر واقع شده و حدود 67/ 1تریلیون مترمکعب گاز درجا دارد و حجم قابل‌برداشت آن به‌طور محافظه‌کارانه حدود 33/ 1تریلیون مترمکعب برآورد می‌شود.  مطالعات نشان داده‌‌‌‌‌‌اند که این میدان در وضعیت کارآمدی برای افزایش بسیار سریع تولید گاز طبیعی است و افزایش تولید 100‌میلیون مترمکعبی در روز گاز طبیعی و به‌دست‌آوردن سالانه 20‌میلیون تن گاز بازیابی شده برای تولید LNG، طی کمتر از 12‌ماه در این میدان امکان‌‌‌‌‌‌پذیر است. گفتنی است که این رقم تنها مربوط به توسعه پارس‌جنوبی در یک‌‌‌‌‌‌سال است؛ در حالی که تولید سالانه LNG قطر 77 میلیون تن در سال است که این کشور را به یک ابرقدرت در این صنعت بدل کرده است.

در این گزارش همچنین آمده که ایران برای توسعه تولید گاز خود بر میادینی تمرکز دارد که قبل از خروج یک‌‌‌‌‌‌جانبه آمریکا از برجام قرار بود توسط شرکت‌های روسی انجام شوند. میدان کیش، یکی از این میدا‌‌‌‌‌‌ن‌‌‌‌‌‌ها بود که در سال2015 بر سر توسعه آن در کنار میادین پارس‌شمالی، فرزاد A و B توسط شرکت گازپروم (Gazprom) توافق حاصل شد. شرکت گازپروم نفت (GazpromNeft) نیز قرار بود میادین نفتی چنگوله و چشمه‌خوش را توسعه دهد. همچنین قرار بود شرکت‌‌‌‌‌‌ تات‌‌‌‌‌‌نفت (Tatneft) در زمینه توسعه میدان نفتی دهلران، زاروبژنفت (Zarubezhneft) در توسعه میادین آبان و پایدار غرب و شرکت لوک‌اویل (Lukoil) در توسعه میادین نفتی آب‌تیمور و منصوری مشارکت کنند و ایران به‌دنبال زنده‌کردن این همکاری‌‌‌‌‌‌ها است.  همه این قراردادها از زمان اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا در سال 2018 با تاخیر یا تغییر مواجه شدند. واتکینز می‌گوید در شرایط فعلی، تخمین زده می‌شود میدان گازی کیش به اندازه 5فاز پارس‌جنوبی دارای گاز باشد و ایران قصد دارد آن را 3 فاز توسعه داده و تولید در آن را به حداقل 142میلیون مترمکعب در روز برساند.