سرویس اقتصاد مشرق- کسری تراز عملیاتی از مهمترین شاخصه‌های ارزیابی میزان تورم‌زایی بودجه است. هر چه این کسری کمتر باشد، به معنای آن است که دولت برای تامین هزینه‌های خود به استقراض کمتری نیاز دارد و درنتیجه دست زدن به منابع بانک مرکزی و چاپ پول کمتر شد و تورم کمتری هم به ملت تحمیل می‌شود.
تراز عملیاتی از کسر میزان درآمدهای دولت (غیر از عایدات نفتی و سرمایه‌ای) منهای هزینه‌های جاری به‌دست می‌آید.
به بیانی ساده تراز عملیاتی بیان می‌کند که آیا همه هزینه‌های جاری دولت (مانند پرداخت حقوق و دستمزد، استفاده از کالا و خدمات، پرداخت یارانه و...) توسط درآمدهای عمومی (مالیاتی و غیرمالیاتی) دولت پوشش داده می‌شود؟
یا به عبارت دیگر آیا درآمدهای دولت کفاف عملیات جاری را می‌دهد یا نیاز است برای جبران هزینه‌های جاری از دیگر منابع استفاده کند. دولت در ایران برای پوشش هزینه‌های خود از دو منبع دیگر صادرات نفتی و استقراض (فروش اوراق مالی و دست آخر استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول) نیز می‌تواند استفاده کند و معمولا دولت‌ها برای پوشش هزینه‌های خود از این چند منبع استفاده می‌کنند که باعث تراز شدن بودجه می‌شود.
کسری تراز عملیاتی بودجه، همیشه در اقتصاد ایران عواقب منفی بر اقتصاد و توان تولید داخلی کشور داشته و یکی از عوامل رشد پایه پولی در اقتصاد ایران بوده است که متاسفانه رشد پایه پولی یکی از عوامل مهم شکل‌دهنده تورم در اقتصاد ایران است و این تورم همیشه باعث ایجاد نابرابری و فقر گسترده در کشور بوده است.
افزایش شدید کسری بودجه در دولت روحانی
روند بودجه‌ریزی کشور در 8 سال گذشته نشان می‌دهد به‌رغم تحریم و کاهش فروش نفت، رشد کسری تراز عملیاتی بودجه شدت گرفته و در بودجه سال 1400 این رقم به شدت افزایش یافته و به بیشتر از 464 هزار میلیارد تومان رسیده است که نشان‌دهنده وابسته شدن بیشتر بودجه عمومی دولت به منابع نفتی و استقراض است.
کسری تراز عملیاتی بودجه آخر دولت روحانی (1400) نسبت به بودجه آخر دولت احمدی‌نژاد (1392) بیش از 866 درصد رشد کرده است. در سال 1392 کسری تراز عملیاتی بودجه 48 هزار میلیارد تومان بود که در سال 1400 و در پایان کار دولت روحانی به 464 هزار میلیارد تومان افزایش یافت.
نمودار فوق نشان می‌دهد که مدیریت هشت‌ساله محمدباقر نوبخت در سازمان برنامه و بودجه کشور، چه بلایی بر اقتصاد ایران آورده است.
اما دولت رئیسی در اولین بودجه‌ای که تدوین کرده با کاستن از هزینه‌های جاری، انضباط در تخصیص بودجه و افزایش درآمدهای مالیاتی، میزان کسری تراز عملیاتی در لایحه بودجه 1401 را به 300 هزار میلیارد تومان کاهش داده که 35 درصد کاهش نسبت به بودجه آخر دولت روحانی محسوب می‌شود.
این رقم شتابان کاهش کسری تراز عملیاتی به این معنا است که در سال آینده دولت رئیسی برخلاف دولت روحانی برای تامین مخارجش اقدام به استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول نمی‌کند و تورم مضاعف این چاپ پول را به مردم تحمیل نخواهد کرد.
