دکتر مهدی میرغضنفری؛ متخصص طب سنتی
یکی دیگر از ادویه ها و افزودنی‌های به غذا سماق است. مزاج سماق سرد و خشک است.
در حدیثی آمده است که امام صادق (ع) دچار دل دردی شدند و فرمودند که برای ایشان برنج بپزند و بر آن سماق بیافزایند، ایشان میل کردند و بهبود یافتند.
البته باید توجه داشت که طرز استفاده از یک ماده خوردنی که توسط یک شخص استفاده شده، حال آن شخص از ائمه بزرگوار ما باشند یا از افراد معمول، ممکن است تجویزی شخصی بوده و قابل تعمیم نباشد.
به بیان دیگر، این به این معنی نیست که هر دل دردی با خوردن برنج و سماق بهبود می‌یابد.
می توان گفت برنج همراه سماق، برای گرم مزاجانی که دچار دلپیچه و احیانا اسهال ناشی از غلبه صفرا و مواد گرم درون بدن می شوند، مخصوصا در اقلیم ها و فصول گرم، مفید می باشد.
با توجه به مزاج این گیاه، که در درجه دو تا سه سردی و خشکی است، کسانی که مزاج سردی دارند باید مواظب باشند و ممکن برای سیستم گوارش و مزاج آنها مناسب نباشد و کسانی که مزاج گرمی دارند می توانند از سماق نفع ببرند.
گفته شده که هر چه سماق تازه تر و رنگ رو به سرخی داشته باشد بهتر است. سماق ضد صفرا عمل می کند چرا که صفرا گرم است و سماق سرد.
بنابراین ضد تهوع های ناشی از گرما و صفرا است که در گرم مزاجان و فصول گرم بیشتر اتفاق می افتد.
تحریک اشتها می کند که این خاصیت نیز می تواند به دلیل اثر خنک کنندگی و صفرابری آن باشد (کسانی که دچار غلبه گرمی و صفرا هستند، همچون افراد گرمازده، اشتها به غذا ندارند). این ماده تشنگی را کاهش می دهد.
قابض است و می دانیم برخی از مواد دارای مزاج سرد و خشک، حالت قبض و جمع کننده دارند.
بنابراین کسانیکه دچار اسهال (مخصوصا اسهال های ناشی از گرمی) هستند می توانند از جوشیده و دم کرده سماق یا افزودن به غذا برای بهبود اسهال استفاده کنند.
اگر همراه با برنج باشد می تواند در این خاصیت بند آورندگی اسهال مفیدتر باشد چون برنج هم کمی قابض است.
با در نظر گرفتن همین خاصیت قابض بودن، به صورت موضعی برای برخی انواع تکرر یا بی اختیاری ادرار و مدفوع می تواند مفید باشد.
افرادی (معمولا خانم ها) که دچار سستی عضلات کف لگن و اسفنگترهای خروجی مثانه و مقعد هستند (مثلا بدنبال سرفه و عطسه، کمی ادرار یا مدفوع از آن ها خارج می شود) می توانند مقداری سماق (2-4 قاشق) را در آب (2 لیوان) ریخته، ده دقیقه ملایم بجوشانند، صاف کرده و بگذارند خنک شود و در آن بنشینند و تا یک هفته هر روز تکرار کنند، انشاءالله بهبود می یابند.
این دستور برای بند آمدن خونریزی های مقعدی (بواسیر یا شقاق) و جمع شدن بواسیر و همچنین کم و قطع کردن خونریزی های غیر طبیعی رحمی نیز مفید است.
در کل چون قابض است و عروق خونی را هم جمع می کند برای قطع خون ریزی ها خیلی مورد توصیه واقع شده است. حال، این خونریزی ها می‌تواند شامل خون دماغ، عادت ماهانه و یا بریدگی موضعی باشد.
سماق مانع ریختن صفرا به اعضا می شود. ریشه برخی از بیماری های اعضا این است که صفرایی که در بدن تولید می شود به آن عضو ریخته می‌شود.
یکی از شایعترین این اعضا روده است که منجربه التهاب روده و زخم روده می شود و سماق می‌تواند از آن جلوگیری کند.
بنابراین کسانی که مزاج گرمی دارند و صفرا دارند و دچار التهاب یا زخم های روده هستند می توانند از سماق بهره مند شوند.
سماق همچنین برای برخی از ورم های حاد مفید است. وقتی فرد ضربه خورده و قسمتی از بدن و در حال ورم کردن و داغ شدن است، میتوان سماق را به حالت خمیری درآورده، در محل ورم گذاشت و از افزایش ورم و داغ شدن و تورم جلوگیری کرد.
بنابراین برای افراد گرم مزاج بسیار مورد توصیه است. همراه با کباب استفاده می شود چرا که هضم آن را بهتر می کند و جلوی افزایش بیش از حد صفرا و حرارت ناشی از هضم گوشت قرمز را می گیرد.
گاهی به صورت تنقیه استفاده می شود، یعنی محلول صاف شده جوشانده آن را وارد روده می کنند که برای برخی از مشکلات سیستم روده ای مخصوصا التهابات و نیز بواسیر داخلی مفید است و البته فقط باید با تجویز پزشک انجام گیرد.
