به گزارش جام جم : اغلب ما، چون در ماه رمضان ساعاتی را روزه داریم و مجاز به خوردن و آشامیدن نیستیم، برای خودمان این حق و امتیاز را قائل می‌شویم که در ساعات افطار تا سحر از لذیذترین و دلچسب‌ترین خوردنی‌ها استفاده کنیم. در میان خوراکی‌های متنوع ماه رمضان، پیش‌غذا‌هایی مانند فرنی، شله‌زرد، شیربرنج، حلوا، سوپ، آش‌رشته و حلیم به‌وفور در وعده و میان‌وعده‌های افطار تا سحر استفاده می‌شود.
اما برای اینکه بدانیم از دیدگاه طب‌سنتی، کدامیک از این پیش‌غذا‌ها در ماه روزه‌داری مجاز به مصرف هستند، سراغ دکتر الهام پارسا، پزشک متخصص طب‌سنتی و عضو هیات‌علمی دانشگاه رفته‌ایم و در‌این‌باره گفتگو کرده‌ایم.
در طب‌سنتی غذا‌های سبکی وجود دارد که به دلیل بافت لطیف، دستگاه گوارش می‌تواند آن‌ها را راحت‌تر هضم کند که به آن‌ها غذا‌های لطیف گفته می‌شود، اما در مقابل غذا‌هایی که بافت فشرده و متراکم‌تری دارند و برای هضم در دستگاه گوارش باید وقت بیشتری صرف شود و در اصطلاح به گوارش قوی‌تری نیاز است به آن غذا‌های غلیظ می‌گویند.
اصولا کسانی که معده و گوارش ضعیف دارند یا نیاز دارند اثرات غذا‌ها سریع‌تر در بدن‌شان ایجاد شود مثل افرادی که در دوران نقاهت بیماری هستند یا روزه‌داران ترجیحا باید از غذا‌های لطیف استفاده کنند، اما کسانی که معده قوی دارند و می‌توانند غذا‌های سنگین را هضم یا غذا‌های راحت هضم برایشان مشکل ایجاد می‌کند، می‌توانند از غذا‌های غلیظ استفاده کنند. در ماه رمضان با توجه به اینکه در خورد و خوراک‌مان تغییراتی ایجاد و معده در معرض ضعف قرار می‌گیرد بهتر است به‌خصوص در وعده افطار از غذا‌های لطیف مثل فرنی، حریره‌بادام، شیربرنج، شله‌زرد و سوپ رقیق استفاده شود.
در واقع با شروع افطار پس از مصرف آب‌جوش و چای می‌توان یکی از پیش‌غذا‌ها را مصرف و از مصرف پیش غذا‌های سنگین و غلیظ مثل آش‌رشته و حلوا یا مصرف شام پرهیز کرد.
فرنی، غذایی لطیف و سبک
فرنی از ترکیب آرد برنج و شیر و شکر تهیه و براساس اجزای تشکیل‌دهنده و میزان افزودن هر ترکیب می‌تواند مزاج متفاوتی داشته باشد. در کل مزاج این غذا معتدل رو به گرم است و وقتی گرمی این غذا بیشتر می‌شود که از شیرین‌کننده‌هایی مثل شکر، شیره انگور و عسل استفاده شود. شیرینی‌ها مزاج گرمی دارند و هر چه خوردنی شیرین‌تر باشد مزاج آن گرم‌تر می‌شود. همه افراد می‌توانند از فرنی استفاده کنند و برای هیچ مزاجی منع مصرف ندارد مگر اینکه فرد به شیر حساسیت داشته باشد، چون شیر این غذا به‌خوبی جوشانده می‌شود مشکلات گوارشی شیر کمتر خواهد بود.
افراد با مزاج سرد می‌توانند فرنی را همراه با هل و دارچین استفاده و افراد با مزاج یا معده گرم بهتر است از این ادویه‌ها استفاده نکنند. افراد گرم مزاج بهتر است از شکر و افراد سرد مزاج از عسل و شیره‌انگور یا نبات استفاده کنند که در مقایسه با شکر گرمی بخش‌تر هستند.
شیربرنج و حلیم چطور؟
شیربرنج از ترکیب شیر، برنج کاملا پخته‌شده و شکر تهیه می‌شود؛ البته بهتر است در زمان طبخ شیربرنج، شکر به آن اضافه نشود بلکه در زمان مصرف، براساس ذائقه و نیاز، به میزان کم یک شیرین‌کننده استفاده شود. شیربرنج از نظر مزاجی مرکب‌القواست؛ یعنی در برخی سبب سردی و در برخی سبب گرمی مزاج می‌شود. در کل این غذا مزاج معتدل رو به گرم دارد. استفاده از شیره‌انگور همراه شیربرنج اثرات تقویتی دارد و به‌خصوص اگر در ماه روزه‌داری همراه با پودر بادام درختی استفاده شود، به‌ویژه برای افراد سالمند و دچار ضعف، گزینه بسیار مناسبی محسوب می‌شود؛ ضمن اینکه این غذا باعث نیکویی رنگ رخسار می‌شود.
در مورد حلیم با توجه به گرمی طبع گندم و گوشت گوسفندی که در آن استفاده می‌شود و براساس روغن و دارچین افزوده به آن طبع حلیم رو به گرم است و اگر در آن از روغن زیادی استفاده نشود غذای مناسبی برای ماه رمضان است. حلیم برای همه مزاج‌ها گزینه مناسبی است مگر اینکه فرد به دارچین یا گندم آن حساسیت داشته باشد.
شله‌زرد، تقویت‌کننده قوا
از دیدگاه طب‌سنتی شله‌زرد در گروه غذا‌های تقویت‌کننده قراردارد و زعفران و گلاب آن اثرات شادی‌بخش داشته و سبب تقویت سیستم گوارشی شده و به هضم بهتر کمک می‌کند. متخصصان طب‌سنتی، شله‌زرد، فرنی، حریره‌بادام و شیربرنج را بهترین خوراکی‌ها برای رفع افسردگی توصیه می‌کنند. شله‌زرد به دلیل دارابودن زعفران و گلاب مزاج رو به گرمی دارد و شاید گرم مزاجان نتوانند آن را به‌راحتی تحمل کنند؛ البته کسانی که در اثر مصرف زعفران دچار سردرد می‌شوند ممکن است این غذا گزینه خوبی برایشان نباشد. برای تهیه شله‌زرد بهتر است برنج خوب خیسانده و پخته شود.
حلوا و آش رشته غذا‌هایی غلیظ
حلوا از ترکیب آرد و روغن و شکر تهیه و غذایی سنگین و غلیظ و دیرهضم است و با توجه به اینکه از چه ترکیباتی در آن بیشتر استفاده می‌شود مزاج و هضم متفاوتی دارد، ولی در کل مزاج این غذا گرم است و هر چقدر روغن و آرد آن بیشتر باشد، ثقیل‌تر و در وعده افطار نباید از آن استفاده شود. مصرف زعفران و گلاب در این غذا می‌تواند مزاج آن را گرم‌تر کند.
اما آش رشته و کشک به دلیل دارابودن رشته و حبوبات زیاد، غذایی فوق‌العاده غلیظ و سنگین و نفاخ است و در اغلب افراد سبب مشکلات گوارشی می‌شود؛ به‌خصوص اگر سیر و پیاز و نعنا داغ آن با یک‌وجب روغن تهیه شود. هر چه آش رقیق‌تر باشد، لطیف‌تر و گوارش و هضم بهتری دارد. بهتر است از مصرف آش‌رشته در ماه رمضان پرهیز شود.
سوپ و آش، مورد توصیه حکمای طب‌سنتی
آش‌جو، آش ماش، آش‌برنج و آش‌های محلی که در آن از سبزیجات مختلفی استفاده می‌شود در گروه آش‌های مناسب ماه مبارک رمضان هستند. هر چه آش و سوپ رقیق‌تر، کم حبوبات‌تر و از سبزیجات تازه بیشتری در آن استفاده شود برای وعده افطار مناسب‌تر است. حبوبات آش باید خیسانده و برای کسانی که مشکل نفخ دارند بهتر است حبوبات در حد جوانه‌زدن خیسانده شود و از مصرف حبوبات نفاخ مثل لوبیا سفید که هضم سختی دارد، پرهیز شود.
از دیدگاه طب‌سنتی بهتر است سوپ وعده افطار حاوی مقادیری جو یا برنج و کمی آب‌گوشت، ولی ترجیحا بال و گردن مرغ باشد که از لطیف‌ترین قسمت‌های مرغ است و از گوشت گاو و گوساله به دلیل هضم سنگین و ایجاد مواد غلیظ در بدن اجتناب شود. هر چه رشته و ورمیشل در آش و سوپ کمتر استفاده شود بهتر است جوی مصرفی بهتر است غیرپرک و ترجیحا بلغور باشد و درنهایت سوپ کمی با آب نارنج مزه‌دار شود. به جای افزودن رب گوجه‌فرنگی به سوپ بهتر است آن را با زردچوبه و برخی ادویه‌جات مخصوص طعم‌دار کنید تا به مصرف رب‌گوجه نیاز نباشد.
برای روزه‌داران دچار ضعف مصرف تخم‌مرغ عسلی همراه با آویشن توصیه می‌شود. بهتر است غذا‌ها و نوشیدنی‌های مصرفی در وعده افطار از نظر دمایی گرم مصرف شوند تا به معده‌های سرد آسیب نزنند. غذای سرد سبب ضعف هضم می‌شود.
