مه جبین محمدی
تغییراتی که در فرهنگ و روابط اجتماعی پیش آمده است باعث کمرنگ شدن روابط خویشاوندی، ارتباطات اجتماعی و نیز تضعیف شبکه‌های اجتماعی خویشاوندی شده و بر اثر کاهش ارتباط و ضعف رفت و آمدهای فامیلی، نوعی حالت تک‌افتادگی و فردگرایی در خانواده‌ها پدید آمده است.
امروزه تعهدات اخلاقی و احساسات عاطفی در روابط فامیلی و خویشاوندی نسبت به گذشته کمرنگ‌تر شده است.
روابط فامیلی به گونه‌ای شده است که اقوام در مراسم ختم، مراسم عروسی و عید نوروز یکدیگر را می‌بینند و از حال و احوال هم جویا می‌شوند.
امروزه روابط خانوادگی و فامیلی به فردگرایی گرایش بیشتری نشان می‌دهد و همین فردگرایی باعث شده تا افراد از یکدیگر فاصله بگیرند.
در بیشتر شهرها خصوصاً کلان‌شهرها، رفت و آمدهای خانوادگی بسیار کم شده است و خانواده‌های بزرگ و سنتی که در آنها پدربزرگ، مادربزرگ، دایی و عمو در کنار هم زندگی می‌کردند، جای خود را به خانواده‌های کوچک و تنها داده است.
اصلی‌ترین دلیل این وضعیت را می‌توان در تغییرات سبک زندگی در شهرهای بزرگ دانست چرا که همزمان با رشد تحصیلات شهروندان، مشاغل قدیمی و سنتی جذابیت‌ها و کارکردهای گذشتة خود را از دست داده و مشاغل مختلف اداری جایگزین آنها شده است.
مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد استقلال زوج‌های جوان است. زوج‌های امروزی ترجیح می‌دهند سبک زندگی جدیدی را تجربه کنند و علاقه‌ای به زندگی سنتی ندارند یعنی تمایل ندارند در یک خانه به همراه خانواده خود و یا همسرشان زندگی کنند.
تمام تغییرات در سبک زندگی و روابط اجتماعی باعث شده تا خانواده‌های ایرانی فامیل گریز شوند البته ناگفته نماند ورود شبکه‌های اجتماعی نیز در این امر بی تأثیر نیست چون افراد به احوال پرسی‌های اینترنتی و چت کردن عادت پیدا کرده‌اند و تا زمانی که با دوستان، اقوام و فامیل از طریق شبکه‌های اجتماعی در ارتباط باشند دیدارهای حضوری کمتر می‌شود و همه در فضای مجازی احوال پرس یکدیگر هستند.
حضور افراطی رسانه در زندگی بیشتر افراد جامعه و استفاده بیش از حد نیاز از تلویزیون، اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی، سبب شده که نتوانیم مثل سابق برنامه و مدیریت خوبی برای وقت و زندگی خانوادگی‌مان داشته باشیم، بطوریکه ترجیح می‌دهیم با استقاده از همین وسایل تا حد امکان از دیدارهای حضوری کم کنیم.
مورد دیگری که روابط خانوادگی و فامیلی را کمرنگ و یا از بین برده است پرهزینه بودن معاشرت‌ها و روابط است.
به طوریکه هر خانواده‌ای تصمیم می‌گیرد برای هر مناسبتی مهمانی برپا کند این مناسبت‌ها شامل: جشن تولد، سالگرد ازدواج، جشن شب یلدا، جشن نوروز و اعیاد مذهبی و دیگر مراسم‌ها که ایجاب می‌کند حتماً مهمان هدیه‌ای تهیه کند و در آن مراسم حضور یابد.
برخی از خانواده‌ها به دلیل عدم تأمین این هزینه‌ها ترجیح می‌دهند از معاشرت‌های فامیلی دوری کنند چون برای هر مراسم و مناسبت خاص باید هدیه‌ای درشان میزبان و خودشان تهیه کنند که این مسئله برای هر خانواده‌ای از نظر مالی مقدور نیست و یا اگر هدیه ارزان قیمت و معمولی تهیه کنند توسط دیگران مورد تمسخر قرار می‌گیرند.
مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که در بسیاری از معاشرت‌ها عدم رعایت اخلاق می‌تواند باعث کمرنگ شدن روابط خانوادگی و معاشرت‌ها شود.
چشم و هم چشمی، غیبت، فخرفروشی و تکبر، تجمل گرایی، نمایش قدرت و ثروت به دیگران، عدم احترام گذاشتن بزرگتر به کوچکتر و یا کوچکتر به بزرگتر و دخالت‌های بی جا در هر موردی باعث بروز ناراحتی‌هایی بین افراد می‌شود که به کمرنگ شدن و در نهایت قطع ارتباط خواهد شد.
در این زمینه رسانه‌ها می‌توانند فرهنگ سازی مناسبی انجام دهند نه اینکه بر عدم روابط خانوادگی دامن زنند.
با کمی دقت در سریال‌ها و فیلم‌ها مشاهده می‌کنیم که در بیشتر آنها نشان دادن خانه‌های لوکس، اتومبیل‌های آخرین مدل، زندگی‌های تجملاتی به تصویر کشیده می‌شود و فخر فروشی و چشم و هم چشمی در جامعه رواج بیشتری پیدا کرده است.
با دیدن این گونه فیلم‌ها و سریال‌ها قطعاً فرهنگ سازی در زمینه ترویج روابط فامیلی و خانوادگی محکم نخواهد شد بلکه سست‌تر و ضعیف‌تر خواهد شد.
برای اینکه دلایل فامیل گریزی اقوام ایرانی را بیشتر و بهتر بدانید مصاحبه‌ای در همین زمینه با دکتر مجید ابهری جامعه شناس انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:
سبک زندگی در هر جامعه مسیر روابط فردی و اجتماعی افراد آن را مشخص می‌سازد، به نحوی که اینگونه فرایندها تابعی مستقل از سبک زندگی بوده و می‌تواند مشعلدار مسیر عاطفی، احساسی، اجتماعی و فرهنگی آنها باشد.
یکی از رفتارهای اجتماعی ارتباط فامیلی و دوستانه، رفت و آمد و تحکیم موانع عاطفی بین افراد یک فامیل، محله، دوست و اقوام می‌باشد که متاسفانه در دو دهه اخیر با توجه به تغییر سبک زندگی تحت تأثیر شبکه‌های ماهواره‌ای و فضاهای مجازی دچار چالش تأسف انگیزی گردیده است.
دیگر از آن جمع‌ها و همایش‌های فامیلی خبری نیست و اگر مهمانی از سر اجبار و یا وظیفه صورت گیرد افراد در میهمانی‌ها با گوشی‌های تلفن همراه مشغول بازی و یا گفتگو در شبکه‌های مجازی هستند.
علت گریز افراد از روابط فامیلی را نمی‌توان فقط در مسائل و مشکلات اقتصادی، گرفتاری‌های شغلی و ترافیک مرتبط دانست چرا که مشکلات در هیمن زمینه کمتر و یا بیشتر در گذشته نیز وجود داشته، اما روابط فامیلی محکم و استوار بوده است.
بنابراین علت اصلی آن را بروز شبکه‌های ماهواره‌ای به زندگی افراد، تعقیب سریال‌های بی محتوا و ورود به فضای سایبری می‌توان دانست.
جامعه در حال حاضر دچار بی سامانی عاطفی گردیده است و فامیل و اقوام مگر در مجالس عزا و یا عروسی آن هم به اجبار در کنار یکدیگر قرار گرفته و با لبخند و تبسمی مصنوعی سری برای یکدیگر تکان دهند.
اگر رفته رفته وضعیت به این شکل ادامه یابد دیگر حتی اقوام نزدیک نیز یکدیگر را نخواهند شناخت چه برسد به اقوام خونی درجه دوم، سوم و چهارم. باید رسانه‌ها و در صدر رسانه صدا و سیما معایب گسست عاطفی و خانوادگی را در قالب فیلم و سریال گوشزد کند.
رفتار شناسان و روانشناسان بر این اعتقاد استوار هستند که هنگام دیدار افرادی که مورد علاقه ما هستند مغز هورمونی به نام اکسی توکسین یا هورمون عشق ترشح می‌کند که این هورمون باعث سلامتی سلول‌های بدن و طول عمر انسان می‌گردد. با توجه به این فرایند شیمیایی، مغزی و عصبی دیدار با افراد فامیل می‌تواند فواید متعددی داشته باشد.
در مبانی دین مبین اسلام نیز رسول اکرم (ص) فرمودند: صله رحم باعث طول عمر می‌گردد.
همانا علت اصلی آن همان ترشح هورمون اکسی توکسین یا هورمون عشق است که در دیدار با اقوام و دوستان اتفاق می افتد و باعث طول عمر و سلامتی بدن می‌گردد.
از هر حیث به ابعاد این موضوع بنگریم فواید متعددی در آن خواهد بود. بنابراین سرگرمی‌های گذشته را باید احیا کنیم، دوره‌های فامیلی، گفت وگوها و خندها در شب‌های طولانی زمستان باید احیا گردند و دوباره روابط فامیلی و خانوادگی مستحکم و احیا گردد.
متاسفانه در بعضی از رفت و آمد ها نیز بعضی از اقوام به عنوان نمایش و فخرفروشی با یکدیگر معاشرت می‌کنند این امر بیشتر در بین بانوان رواج دارد و مسابقات تشریفات اتفاق می افتد.
نمایش لباس، جواهرات و یا فخر فروشی برای خودرو، خانه و ویلا است. علت اساسی آن این است که عده‌ای نو کیسه و تازه به دوران رسیده اعتبار و ارزش اجتماعی را در لباس و جواهرات و مدل ماشین دانسته و به وسیله این محورها شخصیت افراد را ارزیابی می‌کنند.
بعضی از افراد هنگام یک پویش میدانی در این رابطه اعلام نمودند که به علت گرانی مواد غذایی و سخت بودن پخت و پز و پذیرایی چشم پوشی از روابط عاطفی را داشته‌اند.
به درستی تمام افرادی که هم سن و سال اینجانب هستند به یاد دارند با سیب زمینی پخته و ترشی عصرانه‌ای میل می‌کردیم و گفتگو داشتیم و می‌خندیدم و شاد بودیم.
لازم نیست برای جمع فامیلی و یا همایش عاطفی حتماً غذاهای رنگارنگ و پرهزینه فراهم شود بلکه منظور خوردن نیست و مسابقه شکم به راه نیافته منظور دور هم بودن است و آگاه شدن از مسائل یکدیگر و شناختن اقوام است و در این رابطه فخر فروشی و مسابقه تشریقات کاری زشت و ناپسند است که باید کنار گذاشته شود.
