حلاجیان؛ فکر کردن به زمان و ساعت از ابتدا با بشر همراه بوده است. دقیقا نمی‌توان گفت نخستینباری که انسان‌ها در فکر نگهداری از زمان بوده اند، متعلق به چه دورانی است، اما شواهد زیادی مبنی بر استفاده انسان‌های دوره پارینه سنگی از ابزار‌هایی برای نگهداری زمان وجود دارد.
مصریان باستان با استفاده از عقربه‌ها یا همان شاخص ها، روز را به 12 ساعت و شب را با توجه به طلوع 12 ستاره، به همین عدد تقسیم بندی کردند؛ در واقع می‌توان گفت تقسیم بندی 24 ساعته شبانه روز، میراث مصریان باستان است.
اولین وسیله اندازه گیری زمان، ساعت‌های آفتابی بودند که با استفاده از شاخص مخصوص، ساعت را به طور تقریبی و البته در طول روز، نشان می‌داد؛ ساعت‌های دیگری نظیر ساعت‌های آبی و شنی و... تلاش‌های دیگر انسان را برای دقت در نگهداری زمان نشان می‌داد.
در ایران، ساعت‌های آفتابی بود که به زندگی مردم نظم می‌بخشید. با این حال، تعیین وقت برای عموم مردم، راه‌های دیگری هم داشت؛ مثلا در مشهد، نقاره نواختن در حرم رضوی، مبنایی برای تشخیص وقت محسوب می‌شد؛ نقاره خانه حرم امام رضا (ع)، در طول روز دومرتبه اقدام به نواختن می‌کند؛ یکی حدود 15 دقیقه مانده به طلوع آفتاب تا هنگام طلوع و مرتبه دوم، حدود 15 دقیقه قبل از غروب خورشید تا هنگام غروب و این صدا، مبنایی برای تعیین وقت در مشهد بود.
استفاده از ساعت‌های آفتابی در ایران، تا دوران صفویه به شکل جدی ادامه داشت تا اینکه در این زمان، فرستاده‌ها و سفرای دولت‌های اروپایی، اولین ساعت‌های عقربه‌ای و مکانیکی را به ایران آوردند.
این ساعت‌ها از نوع ساعت‌های رومیزی و در اندازه بزرگ بود. ساعت‌های مکانیکی در دوره زندیه هرچه بیشتر وارد ایران شد، اگرچه باید گفت رواج ساعت بین مردم، در دوران قاجاریه شکل جدی به خود گرفت؛ بهطوری که ساعتسازی برای دولت قاجار، از اهمیت ویژهای برخوردار شد؛ این را می‌شود از اعزام جوانانی به اروپا توسط عباس میرزا، برای یادگیری مهارت ساعتسازی دریافت. در هر حال، در دوران قاجاریه، ساعت جای خود را در بین ایرانیان باز کرد.
متداول‌ترین شکل ساعت‌ها در این دوران ساعت‌های جیبی بود که نوعی زیور هم محسوب می‌شد. یکی دیگر از نکات جالب توجه در این زمینه، شکل مردانه ساعت‌ها بود؛ به طوری که ساعت برای خانم ها، اصلا امری عرفی محسوب نمی‌شد.
منبع:روزنامه خراسان
