عمار صالحی - دکتری تخصصی تغذیه بالینی و رژیم درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : میگرن، نوعی اختلال سردرد است که با ترکیب متنوعی از تغییرات عصبی و گوارشی مشخص می‌شود. درد میگرن اغلب اوقات به صورت درد ضربان‌دار یک‌طرفه است که ابتدا خفیف است و کم‌کم شدید می‌شود. دردهای میگرنی در همه موارد با بی‌اشتهایی و تهوع و گاهی اوقات با استفراغ همراه هستند. سازمان جهانی بهداشت (WHO) میگرن را از ناتوان‌کننده‌ترین بیماری‌های انسانی شناخته است. در هنگام حملات میگرنی، بیماران به وضوح دچار تحمل نکردن نور هستند (فوتوفوبی) و برای استراحت، به محلی تاریک می‌روند. ممکن است تحمل نکردن صدا (فونوفوبی) و گاهی اوقات تحمل نکردن بوها (Osmophobia) نیز وجود داشته باشد. ده درصد کل جمعیت جهان به سردرد میگرن مبتلا هستند و میگرن، در هر سنی، از اوایل کودکی تا بعد از آن می‌تواند شروع شود.
بیشتربخوانید:
عوامل تشدید‌کننده حملات میگرنی
کمبود خواب و یا اختلال در الگوی خواب فرد
استرس
هورمون‌ها (مصرف قرص‌های ضد بارداری و یا در هنگام قاعدگی)
سفر و یا تغییر آب و هوا و یا بلندی محل زندگی.
مصرف بیش از اندازه مسکن‌ها و درمان‌های ضد‌درد.
گرسنگی طولانی (مانند روزه) و تغییرات متناوب فاصله وعده‌های غذایی.
کمبود آب در بدن.
مصرف سیگار.
اگرچه نمی‌توان از تمام حمله‌های میگرنی جلوگیری کرد، ولی می‌توان با شناسایی عواملی که منجر به تحریک و ایجاد حمله‌های بیماری می‌شوند، از تعداد دفعات حمله‌های بیماری و شدت آنها کم کرد.
بیشتربخوانید:
نقش تغذیه
بیشتر بیماران میگرنی از پزشکشان می‌پرسند چه بخوریم! و چه نخوریم! البته افراد میگرنی حساسیت خاصی را گزارش نکرده‌اند، ولی در گروهی از آنان مصرف یک یا چند ماده غذایی باعث شروع حمله میگرنی شده است، بنابراین باید در انتخاب مواد غذایی بسیار دقت نمود.
غذاهای مفید
مرغ، خروس و بوقلمون از دسته غذاهای کم چرب و غنی از پروتئین هستند. مصرف غذاهای پروتئینی منجر به نوسان میزان قند خون نمی‌شود. گمان می‌رود که کمبود میزان قند خون از جمله عوامل میگرن است. غذاهای پروتئین‌دار نظیر تخم‌مرغ، گوشت گاو و حبوبات باید در هر وعده غذایی گنجانده شوند. مصرف میان‌وعده‌های حاوی پروتئین فراوان نیز مفید است.
سیب، گلابی، گیلاس، زردآلو و انگور میوه‌هایی هستند که مصرف آنها موجب افزایش منظم قند خون می‌شود. این میوه‌ها میان‌وعده‌های غذایی بسیار خوبی برای حفظ و کنترل قند خون هستند. حلیم جو، نان چاودار و حبوباتی نظیر لوبیا قرمز، عدس سبز و قرمز، نخود و لوبیا همگی دارای فیبرهای محلول بوده و به تثبیت قند خون کمک می‌کنند. این غذاها منابع خوب کربوهیدرات بوده و حبوبات نیز منابع خوب پروتئین هستند. اصولاً این بیماران در زمانی که درگیر حمله هستند، نمی‌توانند چیزی بخورند به ویژه اگر تهوع داشته باشند، بنابراین نمی‌توان توصیه کرد در این زمان چیزی برای برطرف کردن تهوع مصرف کنند. توصیه‌های تغذیه‌ای بیشتر برای پیشگیری از بروز حمله است و وقتی سراغ بیمار آمد، تاثیری در تسکین او نخواهد داشت.
این بخورنخورهای تغذیه‌ای صد‌در‌صد نیست و برخی بیماران با آزمون و خطا تجربه می‌کنند که مثلاً فلان ماده غذایی باعث شروع سردردشان می‌شود، در حالی که ممکن است در هیچ کتاب و منبع علمی در مورد آن چیزی نوشته نشده باشد. حتی برخی بیماران می‌گویند با مرکبات به هیچ وجه مشکلی ندارند، بنابراین بخش عمده بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای به تجربه‌های خود بیمار برمی‌گردد.
بیشتربخوانید:
رژیم غذایی مناسب برای میگرنی‌ها
بهترین رژیم غذایی، رژیمی متعادل از همه گروه‌های غذایی با میوه و سبزی فراوان است. افرادی که مبتلا به سردردهای میگرنی هستند، باید تا حد امکان از مصرف غذاهای فرآوری شده و آماده خودداری کنند. ماهی و سبزیجات غنی از کلسیم و منیزیم (مانند کلم، براکلی و اسفناج) برای این افراد مفید هستند. وعده‌های غذایی به هیچ وجه نباید حذف شوند، زیرا نوسان قند خون، گرسنگی و کم‌آبی ممکن است سردرد را تشدید کند. فعالیت فیزیکی روزانه دست‌کم 30 دقیقه در هر روز در بیشتر روزهای هفته می‌تواند احساس بهتری به افراد دهد. برخی غذاها، نوشیدنی‌ها و افزودنی‌های غذایی می‌توانند باعث تشدید علائم میگرن شوند و لذا باید آنها را شناسایی کرد و از مصرف آنها خودداری نمود. بیش از 90 درصد بیماران به غذاهای سرد حساسیت دارند. کمبود آهن و اسید فولیک نیز موجب سردرد می‌شود، دریافت کلسیم و پتاسیم کافی نیز می‌تواند از تناوب سردردها بکاهد.
عوامل غذایی تشدید‌کننده میگرن
گلوتامات: این ماده در محصولات آماده شده به میزان زیادی وجود دارد. به این منظور باید برچسب روی محصولات را به دقت مطالعه کرد. این ماده در انواع کنسرو و غذاهای یخ‌زده وجود دارد.
آسپارتام: آسپارتام که به عنوان قند جانشین در بعضی از نوشابه‌های رژیمی و یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی به کار می‌رود، از محرک‌های میگرن است.
آمین‌ها: بعضی غذاهای حاوی آمین‌ها، فعال‌کننده رگ‌ها هستند و به نظر می‌رسد آغازگر انقباض رگ‌های خونی در مغز می‌باشند. تیرامین و فنیل‌اتیل‌آمین دو ماده اصلی مسبب این مشکل هستند. اگرچه سایر آمین‌ها نیز ممکن است اثرات مشابهی داشته باشند.
تیرآمین: تیرامین در الکل، برخی پنیرها به خصوص پنیرهای مانده، میوه‌ها و سبزی‌های کال و فاسد، مخمرها، انواع آجیل، ماهی شور، کنسرو شاه ماهی، خامه‌ترش، آووکادو، سوسیس‌های تخمیری و گوشت‌های مانده یا چرب وجود دارد.
فنیل‌اتیل‌آمین: در کاکائو، شکلات، پنیر و مواد غذایی که دارای این سه ماده غذایی هستند، یافت می‌شود.
اکتوپامین: در مرکباتی مثل لیمو، پرتقال، گریپ‌فروت و ... یافت می‌شود. موادغذایی نام برده از گروه آمین‌ها، باعث افزایش آزاد شدن سروتونین در مغز و تحریک اعصاب مغز می‌شوند. همچنین ایجاد سردرد می‌کنند.
نیتریت: کالباس، سوسیس و گوشت نمک سود که به آنها ماده نگهدارنده نیتریت افزوده شده، نباید مصرف شوند، چون می‌توانند عامل بروز میگرن در افراد مستعد باشند.
مس: آجیل‌ها، شکلات و جوانه گندم از منابع غذایی حاوی مس به شمار می‌روند. پرتقال، گریپ‌فروت و نارنگی باید از رژیم غذایی حذف شوند، زیرا مرکبات جذب روده‌ای مس را افزایش می‌دهند و ممکن است در فرآیند آغاز حمله‌های میگرن نقش داشته باشند.
کافئین: افزایش یا کاهش مصرف کافئین در بدن نیز در تشدید میگرن مؤثر است. همچنین ترک ناگهانی مصرف چای و قهوه، که هر دو کافئین دارند، می‌تواند مؤثر باشد.
مواد غذایی چرب و سرخ شده: مواد غذایی چرب و آن دسته که با روغن زیاد سرخ می‌شوند، عامل تشدید میگرن هستند.
سس‌های چرب و پر ادویه: مغزهای خوراکی، برخی مغز دانه‌ها از جمله بادام‌زمینی.
