راه‌های تشخیص و مقابله با تشنج کودکان

دکتر ساسان ساکت با بیان این که تشنج‌ها در سه مجموعه نوزادی(بدو تولد تا 29 روزگی)، کودکی(یک ماهگی تا نوجوانی) و محدوده نوجوانی تا 18 سالگی را در برمی‌گیرد، اظهار کرد: ایجاد حمله‌های تشنجی در هر کدام از این سه بازه زمانی علت‌های مربوط به خود را دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی توضیحاتی درباره بروز تشنج های نوزادی در کودکی داد و افزود: اگر دو تشنج بدون هیچ علامت قبلی اتفاق افتد، صرع نامیده می شود به این شکل که صرع در کودکان در محدوده زیر یکسال به ازای هر 100 هزار نفر در 120 نفر دیده می‌شود، هرچقدر سن بالاتر رود به محدود 17 سالگی برسد تعداد حملات صرعی در سال در 100 هزار نوجوان به 20 مورد کاهش می یابد.

وی خاطر نشان کرد: در تشخیص تب و تشنج محدوده سنی، بالا رفتن دمای بدن (بیش از 38 درجه)، عدم ایجاد اختلالات الکترولیتی مثل کمبود سدیم، قند و کلسیم و یا عفونت‌های مغزی و در نهایت نداشتن سابقه قبلی تشنج اهمیت زیادی دارد.

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و نوجوانان با تاکید بر این که تشنج‌هایی که بدون هیچ سابقه قبلی به دنبال تب بالا بروز می‌کند، با تشنج‌های پیچیده متفاوت است افزود: حمله تشنجی ساده همراه با تب بالا، کل بدن را درگیر می‌کند، این تشنج‌ها فقط یکبار در 24 ساعت و در بازه زمانی کوتاهی(کمتر از 15 دقیقه) رخ می‌دهد، در عین حال اگر در حمله تشنجی تنها قسمتی از بدن درگیر شود و در فاصله 24 ساعت بیش از یکبار رخ دهد و یا بیش از 15 دقیقه زمانبر باشد، اصطلاحا به آن حمله تشنجی پیچیده می‌گویند.

وی با اشاره به این که بررسی و درمان تشنج‌های پیچیده باید با دقت بیشتری انجام شود توصیه کرد: منطقی‌ترین راهکار برای بررسی و درمان تشنج، بستری کودک است؛ چرا که احتمال تکرار پس از بروز هر حمله تشنجی زیاد بوده؛ بنابراین باید این کودکان تحت معاینه و بررسی بیشتر در مراکز درمانی قرار گیرند.

ساکت با بیان این که در حمله‌های تشنجی که به دنبال عفونت های مغزی ایجاد می شود باید از مایع مغزی نخاعی نمونه برداری شود، اضافه کرد: با کمک آنالیز این مایع می توان علت تشنج و در ادامه درمان های ثانویه را دنبال کرد.

نمونه ساده آزمایش خون و شمارش سلول‌های خونی، بررسی کلسیم، قند و سدیم نیز از دیگر راه‌های شناسایی علت‌های حمله‌های تشنجی در کودکان است که دکتر ساکت به آن اشاره کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه در پاسخ به این سوال که در چه مواردی نمونه نوار مغزی در حمله های تشنجی توصیه می شود ادامه داد: در کودکانی که کمتر از 24 ساعت از آغاز تب دچار حمله تشنجی شده باشند، جنسیت کودک پسر باشد، سن کودک کمتر از یکسال و یا در مواردی که در خانواده فرد دیگر مبتلا به صرع وجود داشته باشد، باید آزمایش نوار مغزی برای بررسی‌های بیشتر درخواست شود.

وی گفت: نشانه‌های بروز تشنج صرفا نشانه‌های متداول مثل از دست دادن هوشیاری، بیرون آمدن کف یا بزاق از دهان، زمین خوردن، به هم فشردن دندان‌ها، گاز گرفتن زبان، حرکات ناگهانی و سریع چشم و یا صداهای غیرعادی، مانند خر خر کردن همراه نیست بلکه در مواردی حملات تشنجی می‌تواند با کمترین نشانه مثل خیرگی یا فراموشی همراه باشد.

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و نوجوانان در ادامه به نشانه‌های بروز صرع غایب اشاره کرد و افزود: این افراد معمولا از محیط منفک می شوند، حمله‌های تشنجی در این شرایط می تواند با خیرگی به یک نقطه و یا فراموشی‌های مقطعی همراه باشد. افتادگی سر به سمت جلو و با حالت هایی مثل چرت زدن نیز می تواند بیانگر بروز یکی از انواع تشنج باشد.

ساکت به روش‌های پیشگیری از تشنج های همراه با تب اشاره کرد و افزود: حمله‌های تشنجی ساده که معمولا همراه با تب ایجاد می شود نیاز به درمان‌های طولانی مدت ندارند ولی تشنج‌های پیچیده باید همراه با دارو درمانی تحت نظر پزشک باشد.

وی با بیان این که یکی از پایه های اصلی تشنج در کودکان تب است افزود: اگر بتوانیم تب کودک را کنترل کنیم قطعا تا حدودی می‌توانیم از ایجاد و یا تکرار تشنج پیشگیری کنیم.

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و نوجوانان افزود: اگر دمای زیربغل کودکی از 38 درجه سانتی گراد تجاوز کرد و کودک دچار بی حالی شد، باید تب کودک کنترل شود، برای کنترل تب بر اساس سن می‌توان از شربت‌های تب بر و بر پایه استامینوفن به صورت خوراکی، وریدی و یا شیاف استفاده کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تاکید کرد: باید برای پیشگیری از تشنج بر اثر تب بالا، مدام دمای بدن کودک را کنترل کنیم، نیم ساعت بعد از مصرف استامینوفن نیز مجددا دمای بدن کودک را اندازه گیری کرد، چنانچه در این بازه زمانی دمای بدن کودک کاهش پیدا کرد دادن استامینوفن را هر چهار ساعت یکبار تا پایین آمدن دمای بدن ادامه می دهیم.

وی اضافه کرد: چنانچه با دادن استامینوفن همچنان تب کودک بالا باشد باید ضمن خوراندن استامینوفن از روش های تن شویه در کودکان نیز استفاده کنیم؛ به این شکل که پنج کانون پرحرارت بدن را شست و شو دهیم( پیشانی، روی سینه، زیربغل، روی شکم و کشاله ران).

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، ساکت با بیان این که در کودکانی که سابقه تشنج دارند در صورت بروز تب باید از سایر درمان ها برای پیشگیری از حمله های تشنجی استفاده کرد، ادامه داد: باید از داروهای ضد تشنج به صورت خوراکی و یا شیاف استفاده کرد و ضمن این که در این کودکان تب را کنترل می کنیم از داروهای مکمل خوراکی ضد تشنج با نظر پزشک متخصص نیز استفاده می کنیم.

وی ادامه داد: میزان شیوع تب و تشنج در محدوده سنی شش ماه تا شش سال چهار درصد است یعنی از هر 100 کودک تنها ممکن است چهار کودک بدون هیچ سابقه قبلی یا ژنتیکی دچار تشنج همراه با تب شوند.

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و نوجوانان ادامه داد: والدین نباید به صورت خودسرانه از مکمل های دارویی برای پیشگیری از تب استفاده کنند.