طولانی شدن رفت‌و‌برگشت پاسخ‌های ایران و آمریکا به ملاحظات درخصوص پیش‌نویس احیای برجام باعث شده چشم‌انداز رسیدن طرف‌های مذاکره‌کننده به توافق همچنان نامشخص و با اماواگرهای فراوان همراه باشد. تاکنون هر یک از طرف‌ها با ارسال پاسخ خود مدعی شده‌اند پیشنهادها و پاسخ‌‌هایشان راه را برای توافق باز گذاشته است اما تنها راهی که هنوز باز نیست، راه بازگشت به توافق است.
در این میان ورود اروپا به فصل سرما باعث شده تا تحلیلگران این متغیر را به عنوان یک‌کاتالیزور سرعت‌بخش به روند مذاکرات بدانند و زمینه‌های ورود نفت و گاز ایران برای تعادل‌بخشی به بازار انرژی فراهم شود.
در همین خصوص مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در توییتی نوشت: زمستان نزدیک است و اتحادیه اروپا با بحران انرژی فلج‌کننده مواجه است. با این حال ارزیابی اقتصاددانان متفاوت است و روزنامه نیویورک تایمز بر اساس آن نوشته است آنچه اروپا به آن نیاز دارد گاز است، نه نفت، و هیچ راهی برای رساندن آن از ایران در بازه زمانی تا زمستان امسال وجود ندارد.
محمد مرندی، مشاور رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده ایران، روز یکشنبه در توییتی نوشت: ایران صبور خواهد بود. ایالات متحده در زمان اوباما به طور سیستماتیک توافق را نقض و در زمان ترامپ / بایدن حداکثر فشار را علیه شهروندان بی‌گناه اعمال کرد. از این رو، ایران ابهامات یا خلأهای متن را نمی‌پذیرد. زمستان نزدیک است و اتحادیه اروپا با بحران انرژی فلج‌کننده مواجه است.
مرندی روز جمعه نیز در توییتی نوشت: ایران مطابق با وعده خود پاسخ داد. حال زمان آن رسیده که تیم بایدن تصمیمی جدی بگیرد. برای آمریکا «سازنده» به معنای پذیرش شرایط آمریکاست. (سازنده) برای ایران به معنای رسیدن به توافقی متعادل و ضمانت‌دار است. اگر آمریکا تصمیم درست را بگیرد، توافق می‌تواند به‌سرعت به نتیجه برسد.
به نظر می‌رسد استراتژی ایران نسبت به احیای برجام بر مدار صبر و انتظار و ورود اروپا به فصل سرما به دلیل قطع گاز روسیه می‌چرخد و تهران درصدد است از این اهرم خود به عنوان یک برگه مذاکراتی در زمان خودش استفاده کند.
مذاکرات تا دو ماه دیگر
وزارت امورخارجه ایران بامداد روز جمعه از ارسال نظرات جمهوری اسلامی ایران در مورد پاسخ آمریکا درباره متن پیش‌نویس توافق احتمالی رفع تحریم‌ها خبر داد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، با بیان این مطلب تصریح کرد: پس از دریافت پاسخ آمریکا، تیم کارشناسی جمهوری اسلامی ایران آن را به‌دقت مورد بررسی قرار داده و پاسخ‌های ایران پس از ارزیابی در سطوح مختلف، تدوین و پنج‌شنبه‌شب به هماهنگ‌کننده تحویل داده شد.
نشریه پولیتیکو نیز گزارش داد یک مقام ارشد دولت آمریکا با بیان اینکه واشنگتن در حال بررسی پاسخ تهران است، مدعی شده نتیجه، دل‌گرم‌کننده نیست. به نوشته این نشریه آمریکایی، کنگره می‌تواند نقش مهمی در بازنگری هر نقشه راهی برای بازگرداندن توافق هسته‌ای 2015 ایفا کند، توافقی که تحریم‌های آمریکا و سایر تحریم‌ها علیه ایران را در ازای محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور لغو کرد. قانونگذاران آمریکا ممکن است از طریق «قطعنامه عدم تایید» برای توقف احیای توافق هسته‌ای تلاش کنند اما این اقدام نیز ممکن است با یک فیلی‌باستر یا وتوی ریاست‌جمهوری مواجه شود.
پولیتیکو افزود: بسیاری از اعضای حزب جمهوری‌خواه آمریکا به‌شدت با هر گونه توافق با ایران مخالف‌اند و با توجه به برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در پاییز سال جاری ممکن است دموکرات‌ها بخواهند از بحث طولانی درباره ایران اجتناب کنند. مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین پیش از این نیز در توییتی نسبت به واکنش مقام آمریکایی که مدعی شده بود پاسخ ایران به آنها «سازنده» نبوده است، انتقاد کرد.
برخی کارشناسان معتقدند که آمریکا در تلاش است مذاکرات بازگشت را با توجه به نزدیکی انتخابات کنگره تا دو ماه دیگر ادامه دهد و برخی بر این نظرند که اروپا با توجه به مشکلاتش برای تامین امنیت و انرژی خود به برجام نیاز دارد و دیر یا زود شاید یکی دو هفته دیگر توافق حاصل شود.
کارشناسان مسائل بین‌الملل، درباره شرایط فعلی حاکم بر روند مذاکرات و تبادل پاسخ‌ها معتقدند که آمریکایی‌ها می‌خواهند مذاکرات را برای بعد از انتخابات کنگره نگه دارند. به نظر جریان موافق توافق در دولت آمریکا نتوانست بر سر توافق اجماع ایجاد کند. از این رو بعید نیست تا بعد از انتخابات کنگره توافق را نگه دارند. با این حال باید دید پاسخ آنها به پاسخ اخیر ایران چه خواهد بود. در این صورت قاطع‌تر می‌توان صحبت کرد اما این احتمال که بخواهند تا بعد از انتخابات کنگره مذاکرات را ادامه دهند الان بیشتر شده است.
مشکل اروپا، گاز است نه نفت
ارزیابی مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران از نیاز اروپا به نفت و گاز ایران در فصل زمستان در شرایطی است که اقتصاددانان و کارشناسان بازار انرژی تحلیل متفاوتی دارند. جیکوب فانک کرکگارد، اقتصاددان آلمانی، می‌گوید: «آنچه اروپا به آن نیاز دارد گاز است و هیچ راهی برای رساندن آن از ایران در بازه زمانی تا زمستان امسال وجود ندارد».
روزنامه نیویورک تایمز روز شنبه 12 شهریور در مطلبی به قلم استیو ارلانگر و استنلی رید نوشت: در‌حالی‌که روسیه به اروپا برای تامین گاز طبیعی فشار می‌آورد و اروپا آماده تحریم نفت روسیه است، برخی به دنبال کمک از ایران هستند. این البته در صورتی است که تهران و واشنگتن با احیای توافق هسته‌ای 2015 موافقت و تحریم‌های اقتصادی سخت‌گیرانه علیه ایران را لغو کنند که توانایی این کشور برای صادرات انرژی را محدود کرده است. اما حتی اگر فردا توافقی حاصل شود، اجرای آن پیچیده و مرحله‌ای خواهد بود و احتمالا چند ماه طول می‌کشد تا تحریم‌ها علیه ایران لغو شود.
به گفته کارشناسان، ممکن است تاثیر اولیه بر بازار نفت در حد مُسکن باشد، اما به گفته کارشناسان، عرضه از سوی ایران برای کاهش قیمت جهانی در زمستان امسال، دیر خواهد بود.
نیویورک تایمز با اشاره به اینکه برای اروپا مشکل واقعی نفت نیست، می‌نویسد: روسیه از فروش گاز طبیعی به کشورهای اروپایی خودداری کرده و آنها در تلاش برای تامین آن از جاهای دیگر هستند. در حالی که ایران گاز طبیعی زیادی دارد، بیشتر آن را در داخل کشور و برای خودروها مصرف کرده و در ضمن فاقد خطوط لوله به اروپا یا امکاناتی برای مایع‌سازی گاز طبیعی است.
برداشت فعالان اقتصادی متفاوت از سیاستمداران
سیمون تاگلیاپیترا، کارشناس انرژی در بروگل، موسسه تحقیقاتی اقتصادی، گفت: «ایران در کوتاه‌مدت مقداری صادرات نفت اضافی خواهد داشت، اما نه گاز؛ چیزی که اروپا واقعا به آن نیاز دارد. من روی ایران حساب نمی‌کنم که به این زودی بازار جهانی انرژی را دوباره متعادل کند.»
در حالی که کشورهای اروپایی در تلاش هستند منابع انرژی جایگزین پیدا کنند، مقامات غربی اصرار دارند زمان‌بندی آنها برای توافق هسته‌ای ایران تحت تاثیر موضوع انرژی قرار نگرفته است و اشاره می‌کنند که قیمت نفت از اوج خود در تابستان امسال به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است.
تاگلیاپیترا، کارشناس انرژی، می‌گوید: سیاست و تحریم تنها مانع صادرات ایران نیستند. زیرساخت‌های صادرات ضعیف است و هیچ خط لوله‌ای برای انتقال گاز به اتحادیه اروپا یا کارخانه‌ای برای تولید گاز طبیعی مایع وجود ندارد. ایران به تخصص فنی شرکت‌های نفتی بین‌المللی نیاز دارد اما این شرکت‌ها احتمالا تا بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال 2024 تمایلی به ورود مجدد به ایران ندارند، زیرا ممکن است رئیس‌جمهور بعدی تصمیم به خروج مجدد از توافق هسته‌ای بگیرد و دوباره تحریم‌ها را اعمال کند.
