بازار سهام در روز‌های گذشته روند نزولی را پیموده است با این حال بررسی عملکرد این بازار حکایت از آن دارد که در روز معاملاتی دوشنبه شاخص‌کل بورس توانسته افزایش 47/ 0درصدی را داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این افزایش پس از آن روی داده که در نخستین روز معاملاتی این‌ماه ریزش شدید شاخص‌کل آیینه‌ای تمام‌نما از اثر‌پذیری بازار سهام داخلی از بازار‌های خارجی به‌خصوص بازار کالاهای اساسی را نشان می‌دهد. در این روز‌ها اگرچه ارائه گزارش‌های ماهانه شهریور‌ماه توانسته تا حدودی نسبت به عملکرد شرکت‌ها در این بازار خوش‌بینی ایجاد کند، با این حال افزایش بی‌وقفه نرخ بهره از سوی سیاستگذاران پولی اقتصاد‌های مطرح جهان چشم‌انداز این بازار را منفی کرده و مانع از آن شده تا در مواجهه با گزارش‌های ماهانه بورس عملکرد مثبتی از خود به نمایش بگذارد، با این‌حال هیچ بعید نیست که با پایان یافتن هفته‌جاری و شروع هفته کم‌تعطیلات بعدی بنا بر سنت همیشگی بازار سهام از رخوت تقاضا در این بازار کاسته شود و در هفته پیش‌رو شاهد اوضاع بهتری در نماگر‌های بورس و فرابورس باشیم.
بازار در کمین اخبار؟
بازار‌های مالی از عوامل متعددی مانند قیمت کامودیتی‌ها، نرخ بهره بانک‌های مرکزی، بروز رکود یا تورم در اقتصاد‌های مهم، اثر می‌پذیرند. با نگاه به روند قیمت کامودیتی‌ها در چند‌ماه اخیر، روند نزولی چشمگیر آنها مورد‌توجه قرار می‌گیرد. دلیل اصلی این روند کاهشی سیاست‌های پولی اقتصاد‌های مطرح و اثرگذار است که با رکود تورمی دست و پنجه نرم می‌کنند. در بورس تهران نیز اثر تغییر این متغیر‌ها کاملا مشهود است و اگر به سابقه چند‌ماهه نماگر‌های بازار سهام نگاهی بیندازیم، متوجه فضای رکودی می‌شویم.
بازار اوراق‌بهادار تهران در روز دوشنبه برخلاف چند روز قبل که با روند نزولی قدرتمندی همراه بود، توانست در روز دوشنبه، روز مثبتی را برای سهامداران به ارمغان آورد. شاخص‌کل بورس در چهارمین روز از مهر‌ماه توانست رشد 47/ 0درصدی را رقم بزند. در این میان شاخص هم‌وزن نیز عقب نمانده و بازدهی 39/ 0درصدی را ثبت کرده است. در اولین نگاه به شاخص‌ها متوجه می‌شویم که رشد سهم‌های کوچک و بزرگ، حدودا به یک اندازه بوده است اما در بررسی صنعت‌های مختلف این نکته مورد‌توجه است که صنعت خودرو و قطعات به دلیل اینکه با استقبال خوبی مواجه شده بود، توانست بر شاخص‌کل اثر گذاشته و جای نماد‌های بزرگ‌تر که در صفر تابلو یا درصد‌های منفی در حال معامله بودند را بگیرد.
علاوه‌بر شاخص‌های کل و هم‌وزن، ارزش معاملات خرد و جریان پول افراد حقیقی نیز از متغیر‌های مهم در بررسی بازار سهام هستند. ارزش معاملات خرد در روزی که گذشت در حدود 1300میلیارد‌تومان بود که برای این بازار عدد بسیار کمی محسوب می‌شود اما چند ماهی است که فعالان بازار به اعداد زیر 2هزار‌میلیارد تومان برای ارزش معاملات خرد عادت کرده‌اند. میانگین ارزش معاملات خرد در کل تابستان تقریبا برابر با 1800میلیارد‌تومان بوده و این آمار نشان می‌دهد بازار سهام درگیر رکود عمیقی است. با مقایسه ارزش معاملات امروز با میانگین تابستان افت بیش از 27درصد را به نمایش می‌گذارد.
یکی از دلایل این افت در روز دوشنبه ناشی از وقوع تعطیلات نسبتا زیاد در این هفته است و همان‌طور که آمار‌های تاریخی این موضوع را نشان می‌دهند، در هفته‌هایی که تعداد روز‌های تعطیل زیاد است، حجم و ارزش معاملات اندک بوده که این ناشی از کاهش تقاضا است. با نگاهی به‌نظر فعالان بازار و برخی تحلیلگران، متوجه می‌شویم که برخی، علت ریزش‌ها و ارزش معاملات اندک در این هفته را ناشی از جو ملتهب موجود در کشور می‌دانند، اما با نگاه به معاملات این هفته، در خواهیم یافت که این اتفاقات بر بازار سرمایه اثر ملموسی نداشته است. یکی از موضوعاتی که می‌تواند بر معاملات بازار سرمایه اثرگذار باشد، مشکل قطعی اینترنت است، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که مشکل اینترنت برای سایت‌های داخلی وجود نداشته و تا به این لحظه در سامانه‌های معاملاتی مشکلی از این نظر نبوده است. برخی تحلیلگران گمان می‌کنند که دلیل رشد شاخص در روز دوشنبه، ناشی از افت شدید بازار سهام در روز معاملاتی قبل از آن است. با بررسی گذشته شاخص‌کل بورس می‌توان متوجه این موضوع شد که رشد در روز دوشنبه آن‌هم پس از یک افت مهم، قابل پیش‌بینی بوده است.
بازی بازار جهانی با بورس تهران
همان‌طور که در ابتدای متن توضیح داده شد، بازار‌های مالی از پیچیدگی خاصی برخوردار هستند. این بازار‌ها به دلیل ارتباط و اثر‌پذیری از یکدیگر می‌توانند با کوچک‌ترین اتفاق، تغییر روند داده و نوسان‌های قابل‌توجهی را از خود به نمایش بگذارند. یکی از اثرگذار‌ترین متغیر‌هایی که توانسته است بازار‌های جهانی را تحت‌تاثیر قرار دهد، افزایش نرخ بهره فدرال‌رزرو آمریکا در یک سال‌اخیر بوده است.
افزایش این نرخ ناشی از تورم رو به رشد آمریکا بوده که باعث ایجاد نگرانی‌هایی در اقتصاد آمریکا شده است. با توجه به اخبار منتشرشده، افزایش این نرخ تا جایی ادامه دارد که تورم دوباره تحت‌کنترل بانک مرکزی این کشور درآید و این موضوع از آمار‌های ماهانه بیکاری، تورم و غیره قابل‌استنباط است. اکنون چند ماهی است که این افزایش نرخ بهره در حال وقوع بوده که این عامل محرک قوی برای ایجاد یک رکود در بازار‌های جهانی است. با افزایش نرخ بهره آمریکا، ارزش پول ملی آن کشور یعنی دلار آمریکا رشد خواهد کرد و این موضوع باعث افزایش عرضه برای اوراق منتشرشده توسط این کشور است که این باعث رکود در بازار‌های رقیب می‌شود.
از جایی‌که تورم در آمریکا یک منشأ خارجی داشته و این تورم در دیگر کشور‌ها مانند کشور‌های اروپایی نیز نفوذ کرده است، بانک مرکزی در این کشور‌ها هم اقدام به افزایش نرخ بهره کرده‌اند که این نیز یک محرک علاوه‌بر فدرال‌رزرو است تا بازار‌های جهانی مانند کامودیتی‌ها افت قابل‌توجهی را داشته باشند. از آنجایی‌که هنوز این تورم در کشور‌های بزرگ تحت‌کنترل درنیامده است، می‌توان انتظار داشت که در آینده مانند ماه‌های قبل، بانک مرکزی این کشور‌ها دست به افزایش دوباره نرخ بهره بزنند که این باعث می‌شود بتوان در ماه‌های پیش‌رو، انتظار قیمت‌های کمتری را برای کامودیتی‌ها داشت. در آخرین اظهارنظر‌ها بانک مرکزی انگلستان نیز به مانند فدرال‌رزرو اعلام کرده که بدون هیچ تردیدی به اقدامات لازم (نظیر افزایش نرخ بهره) تا رسیدن به تورم هدف 2درصدی ادامه خواهد داد. با توجه به اینکه در حدود دو‌سوم از نماد‌های بازار سهام تهران را نماد‌هایی تشکیل داده است که از نرخ‌های کامودیتی‌ها اثر می‌پذیرند یا کامودیتی‌محور هستند، کاهش این نرخ‌ها در آینده می‌تواند اثر مهمی را بر فروش و سودآوری سهم‌های این گروه داشته باشد. برخی از نماد‌های کامودیتی‌محور تنها مواداولیه یا محصول خود را بر اساس این نرخ معامله می‌کنند، اما بعضی از آنها، هم مواداولیه و هم محصولات خود را بر اساس قیمت‌های جهانی تهیه و به‌فروش می‌رسانند. برای آن دسته از شرکت‌هایی که تنها مواداولیه خود را بر پایه نرخ کامودیتی‌ها خریداری می‌کنند، کاهش قیمت کامودیتی‌ها باعث افزایش حاشیه سود و فروش می‌شود. برای آن دسته از سهامی که فروش صادراتی دارند، کاهش نرخ کامودیتی‌ها باعث کاهش سود خالص می‌شود و می‌تواند برای آنها مضر باشد، اما در شرکت‌هایی که هم مواداولیه و هم محصولاتشان بر اساس نرخ‌های جهانی است، نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی برای کاهش یا افزایش سودآوری آنها داشت زیرا اگر کاهش نرخ مواداولیه بیشتر از کاهش نرخ محصول شود، سودآوری شرکت رشد می‌کند و بالعکس.
گزارش‌های ماهانه؛ آخرین امید سهامداران
تحلیلگران برای به‌روز کردن تحلیل‌های خود از آینده، مانند برآورد فروش یک شرکت، نیاز به بررسی نرخ‌ها و تعداد فروش آن شرکت دارند. یکی از منابعی که می‌توان برای اطمینان از روند فروش، نرخ‌های فروش، تخمین فروش سال‌آینده و غیره استفاده کرد، گزارش‌های ماهانه منتشرشده برای هر شرکت است. با انتشار این گزارش‌ها می‌توان شاهد نوسان بازار برای چند روز بود. نزولی یا صعودی‌بودن این نوسان بستگی به این دارد که گزارش‌های منتشرشده مطابق با پیش‌بینی، بیشتر از پیش‌بینی یا کمتر از پیش‌بینی فعالان بازار باشد. گزارش‌های منتشره شده منتهی به شهریور 1401 نشان می‌دهد که شرکت‌ها با وجود شرایط سخت در تابستان توانسته‌اند مطابق با برآورد تحلیلگران گزارش دهند. این موضوع می‌تواند باعث افزایش استقبال سهامداران از بازار در روز‌های پیش‌رو شود. با نگاهی به گزارش‌های ماهانه سال‌های گذشته، می‌توان کاهش تولید را در صنایع به دلیل قطعی برق دید، اما آنطور که گزارش‌ها نشان می‌دهند امسال این موضوع نتوانسته است تهدیدی برای صنایع مختلف به‌حساب آید و شرکت‌های تولیدی توانسته‌اند تولید و فروش خود را در این 3ماهه تا حدودی حفظ کنند. با وجود اینکه این تابستان وضع قطعی‌برق نسبت به سال‌های قبل بهبود داشته، اما همچنان تولیدات شرکت‌ها نسبت به ظرفیت اسمی آنها فاصله داشته است. با ورود به فصل پاییز انتظار می‌رود که شرایط تولید و فروش شرکت‌ها از فصل تابستان بهتر باشد و آنها با مشکلاتی مانند قطعی برق یا گاز مواجه نباشند. آنطور که آمار‌های منتشرشده توسط بانک مرکزی ایران نشان می‌دهد، همچنان تورم در اقتصاد ایران نتوانسته تحت‌کنترل درآید که این باعث می‌شود برای قیمت‌ها در چند‌ماه آینده روند افزایشی پیش‌بینی شود.
