گفته می‌شود که ایران خودرودیزل این روزها ضمن خروج از زیان‌دهی، به شرکتی سودده تبدیل شده و تولید آن افزایش یافته است. همین‌طور است؟
ایران خودرودیزل از ابتدای دهه 90 و همزمان با اعمال تحریم‌های بین‌المللی، روند نزولی را در تولید آغاز کرد و وارد زیان‌دهی شد. طبق صورت‌های مالی ایران خودرودیزل در اواخر آبان سال 1399، این شرکت زیان‌انباشته‌ای به میزان 6هزار و 500میلیارد تومان داشته و علاوه بر آن، بدهی زیادی به بار آورده بود. شرایط به‌گونه‌ای بود که مسوولان وقت این شرکت مجبور شدند برای پرداخت بخشی از بدهی خود، به سراغ فروش دارایی‌هایشان بروند و اگر این کار را نمی‌کردند، شرکت سرپا نمی‌ماند. به‌منظور خروج ایران خودرودیزل از بحران به این شرکت پول هم تزریق شد؛ اما کار پیش نرفت. ایران خودرودیزل در کنار بدهی و زیان، مجبور بود هر سال هزار و 70میلیارد تومان نیز بابت بدهی خود به شرکت مادر (ایران‌خودرو) و سیستم بانکی هزینه مالی بدهد.
اینها همه مسائلی بود که موجودیت ایران خودرودیزل را تهدید می‌کرد و باید آنها را به فرصت تبدیل می‌کردیم و شرکت را نجات می‌دادیم. ازآنجاکه پاشنه‌آشیل هر بنگاه تولیدی، میزان تولید آن است، سعی کردیم ضمن طراحی سیستم جدید جذب نقدینگی، ساختار تولید را تغییر دهیم و اصلاح کنیم. معروف بود که ایران‌خودرودیزل با نیروهای مازاد و پا به سن گذاشته دست و پنجه نرم می‌کند؛ با این حال با افزایش تیراژ، نه‌تنها دیگر نیروی مازاد در ایران خودرودیزل وجود ندارد، بلکه با جذب بیش از 2هزار نیروی جدید، در حال حاضر تعداد کارکنان شرکت به بیش از 6هزار نفر رسیده است. اگر آمار تولید ایران خودرودیزل را مرور کنید، متوجه می‌شوید که تیراژ در همان چهارماه پایانی سال 99 با جهش روبه‌رو شده و تاکنون نیز ادامه داشته است.
در آن چهارماه، میزان فروش ایران‌خودرودیزل به 2هزار و 500میلیارد تومان رسید، در حالی که در 8ماه قبل کل فروش (با توجه به تولید اندک) تنها هزار و 500میلیارد تومان بود. در صورت‌های مالی شرکت مشخص است که در آن بازه زمانی، به سوددهی 760میلیارد تومانی دست پیدا کرده است. البته به دلیل اینکه بخشی از آن صرف جبران زیان انباشته شد، سود عملیاتی به 335میلیارد تومان رسید. از طرفی، در 6ماه امسال کل بدهی ما صفر شد و شب عید توانستیم طلب ایران‌خودرو و بانک‌پارسیان را تسویه کنیم. به عبارتی روزگاری ورشکسته‌ترین خودروساز ایران بودیم و 13برابر سرمایه خود زیان‌انباشته داشتیم؛ اما در حال حاضر سودده‌ترین شرکت هستیم. در مجمع بعدی نیز که تیر 1402 برگزار خواهد شد، ایران‌خودرودیزل پس از 10سال سود تقسیم خواهد کرد.
چه اتفاقی در ایران خودرودیزل رخ داد که به رشد تولید و خروج از زیان‌دهی منجر شد؟
این ظرفیت در ایران خودرودیزل از قبل نیز وجود داشت و تنها نیاز بود از آن استفاده بهینه شود. اتفاقا بنده وقتی مدیریت شرکت را به دست گرفتم، هیچ‌کسی را تغییر ندادم و با همان نیروهای قبلی کار کردم. در واقع به جای تغییر و تحولات مدیریتی، به سراغ رفع گلوگاه‌ها و مشکلات کارگری رفتیم. ایران‌خودرودیزل یک شورای کارگری دارد که 14مطالبه داشت؛ از جمله اینکه اضافه کار نداشتند و دریافتی‌شان پایین بود؛ اما در حال حاضر مطالبه کارگری خاصی در ایران‌خودرودیزل نداریم و همین موضوع یکی از دلایل بهبود تولید در شرکت است. یا روزگاری هزینه تولید وانت‌آریسان 15میلیون تومان بود و 4میلیون تومان حق‌العمل‌کاری می‌گرفتیم که همین موارد موجب زیان می‌شد. به همین دلیل، دیگر زیر بار تولید آریسان با این قیمت نرفتیم و آن را از سبد تولیداتمان خارج کردیم.
در پایان سال 99 زیان انباشته 6هزار و 500میلیارد تومانی داشتیم که این رقم در پایان 1400، عملا به کمتر از 2هزار میلیارد تومان رسید. اوضاع در سال‌جاری هم همچنان خوب پیش می‌رود، به نحوی که در 107روز کاری، رکورد تولید سال گذشته شکسته شد. از طرفی، ایران‌خودرودیزل در مرداد امسال توانست بالغ بر 2هزار دستگاه محصول را به تولید برساند و رکوردشکنی کند. ما هم مثل دیگر خودروسازان با پدیده محصولات ناقص مواجه بودیم، به نحوی که تولیدات قبلی‌مان به‌خصوص در حوزه کامیون و کمپرسی با کسری قطعه مواجه بود. اما الان به تولید کامل روزی 62دستگاه رسیده‌ایم و امکان افزایش آن نیز وجود دارد.
گفته می‌شود که در چند سال گذشته خط تولید اتوبوس ایران‌خودرودیزل عملا تعطیل بوده، چون مدیرعامل اعتقاد داشته که وقتی شهرداری و وزارت کشور پول اتوبوس‌ها را نمی‌دهند، تولید توجیهی ندارد؛ این موضوع صحت دارد؟
من در جریان این موضوع نیستم، اما می‌دانم که طی 10 تا 12سال گذشته شهرداری حتی یک‌دستگاه اتوبوس جدید وارد ناوگان نکرده است. الان اما شرایط تولید اتوبوس در ایران خودرودیزل فرق کرده که منشا آن، قرارداد منعقدشده در دوره مدیریت قبلی شرکت (محمد زالی) است. آقای زالی قراردادی را با شهرداری برای تحویل 120دستگاه اتوبوس منعقد کردند و این اتفاق سبب شد خط تولید اتوبوس در ایران‌خودرودیزل دوباره فعال شود. البته تحویل اتوبوس‌ها به دوره بعد از آقای زالی موکول شد و توانستیم زودتر از موعد به تعهدمان عمل کنیم.
پول آن را دریافت کرده‌اید؟
واقعیت این است که اگر پول نگیریم، یک پیچ هم از شرکت بیرون نمی‌دهیم. در واقع، به‌نوعی عاقبت نقدفروشی را سرلوحه کارمان قرار داده‌ایم؛ چون اگر جز این باشد، امور شرکت نمی‌چرخد. نتیجه این شیوه هم این شده که با پول خودمان و بدون اینکه تسهیلات بگیریم، 400دستگاه اتوبوس را به تولید رساندیم، ضمن اینکه برای تحویل 2هزار و 500دستگاه از این محصولات به وزارت کشور، با این وزارتخانه قرارداد بستیم. علاوه بر این، خط تولید ون را فعال‌تر کرده‌ایم و قرار است 5هزار دستگاه از این مدل خودرو را تحویل مشتریان دهیم.
چه تضمینی وجود دارد که این وضع ادامه پیدا کند؟
قطعا این وضع می‌تواند ادامه پیدا کند؛ چون علاوه بر تغییر ساختار، بازار هم کشش دارد. از طرفی، برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس، آفریقا و روسیه مشتری محصولات جدید ما شده‌اند. به عنوان مثال، در نمایشگاه روسیه برای صادرات کشنده بنز آتامان به این کشور، تفاهم‌نامه امضا کردیم که البته فعلا به مرحله قرارداد نرسیده است. روس‌ها همچنین برای خرید کامیونت و کشنده ما درخواست داده‌اند که باید همه اینها را به مرحله قرارداد برسانیم. ضمن اینکه توافق بر سر قیمت نیز هنوز حاصل نشده است.
شایعه شده بود که روسیه به دنبال خرید کامیون از ایران خودرودیزل برای استفاده در جنگ اوکراین است؛ شما این موضوع را تایید می‌کنید؟
خیر؛ محصولاتی که قرار است به روسیه صادر کنیم، استفاده تجاری دارند، نه جنگی. روسیه در ادوات جنگی پیشرفته‌تر و جلوتر از ماست، بنابراین توجیهی ندارد که نیاز خود به خودروهای جنگی را از ایران‌خودرودیزل تامین کند.
در حال حاضر اوضاع تولید ایران خودرودیزل چگونه است و قرار است در پایان سال به چه تیراژی برسید؟
در حال حاضر روزی 87دستگاه تولید داریم که اگر افزایش تیراژ ون و کامیونت خود را که آبان وارد خط تولید می‌شوند، به آن اضافه کنیم، به تیراژ روزی 120دستگاه خواهیم رسید. در کل ظرفیت تولید بالای 40هزار دستگاه در ایران خودرودیزل وجود دارد، اما بودجه در نظر گرفته‌شده برای امسال، 25هزار دستگاه تیراژ را پوشش می‌دهد.
با توجه به رشد تولید خودروهای تجاری، دولت برنامه‌ای برای اسقاط و جایگزینی در ناوگان باری و مسافربری کشور ندارد؟
ما اعلام کرده‌ایم که می‌توانیم ناوگان خودروهای سنگین را پنج‌ساله نوسازی کنیم. دولت هم برای نوسازی 110هزار دستگاه از این خودروها ظرف پنج‌سال، برنامه‌ریزی کرده است. ایران‌خودرودیزل می‌تواند سالی بیش از 20هزار دستگاه خودروی تجاری سنگین بسازد؛ پس ظرفیت اجرای این پروژه وجود دارد. اگر بخواهیم دو شیفت کار کنیم، امکان تولید بیش از 40هزار دستگاه محصول را نیز در سال خواهیم داشت.
ممکن است با احیای برجام، تحریم‌ها لغو شوند و شرکت‌های خارجی به کشور برگردند. برنامه ایران‌خودرو دیزل برای دوران پساتحریم چیست؟
در حال حاضر فوتون چین تنها شریک خارجی ایران‌خودرودیزل است. اما اگر تحریم‌ها لغو شوند، می‌توانیم همکاری خود را با بنز و هیوندایی هم از سر بگیریم. فوتون شریک استراتژیک ماست که در محصولاتش از پلتفرم بنز استفاده می‌کند. البته کمیته‌ای را با مشارکت ستاره ایران، ایدم و گواه تشکیل داده‌ایم که پیگیر ازسرگیری مشارکت با بنز است. مکاتباتی هم در این مورد صورت گرفته و به دنبال بسترسازی برای تولید دوباره محصولات بنز در ایران و حتی صادرات آنها پس از لغو تحریم هستیم.
واکنش بنز چه بوده؟
آنها هم استقبال کرده‌اند، منتها منتظر لغو تحریم‌ها هستند تا بتوانند به ایران برگردند. ایران بازار بزرگی برای بنز به شمار می‌رود و این خودروساز آلمانی می‌تواند روی فروش 10 تا 15هزار دستگاه از محصولاتش در ایران حساب باز کند که عدد کمی نیست. به‌جز بنز، هیوندایی هم به بازگشت به ایران تمایل دارد و در انتظار لغو تحریم‌ها به سر می‌برد. البته همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد تحریم قرار نداده‌ایم و اگر بنز و هیوندایی هم برنگردند، روند فعلی تولید را ادامه خواهیم داد.
اگر بنز در پساتحریم پیشنهاد خرید ایران خودرودیزل را بدهدچه می‌کند؟
یادم هست، زمانی می‌گفتند ایران خودرو برای خلاص شدن از شر ایران‌خودرودیزل بهتر است آن را یک‌ریال بفروشد؛ حالا اما الان اوضاع فرق کرده و بعید است ایران‌خودرو گاو شیرده‌اش را بفروشد.
