تسهیلات مانایی چیست؟
بر اساس توضیحات مهدی غضنفری، رئیس صندوق توسعه ملی، در حال حاضر یک ریال مبنا وجود دارد که ریال رایج کشور است و براساس آن وام‌هایی با نرخ بهره حدود 18درصد داده می‌شود. این ریال به قوت خود باقی است و وام‌دهی بر اساس آن ادامه خواهد داشت. تسهیلات جدید صندوق توسعه ملی یا تسهیلات مانایی ترکیبی از دلار و ریال است. برای مثال می‌توان گفت متقاضی تسهیلات برای پروژه خود 200میلیون دلار ارز نیاز داشته و برای تامین آن به وزارت صمت مراجعه می‌کند. در این مرحله وزارت صمت برآورد می‌کند ماشین‌آلات موردنیاز فرد چه ارزشی دارد و چه میزانی از آن در بازار داخل کشور می‌تواند تامین شود. برای مثال 120میلیون دلار از ماشین‌آلات موردنیاز فرد داخل کشور وجود ندارد و باید از خارج تامین شود. متقاضی برای دریافت وام به صندوق توسعه مراجعه کرده و صندوق توسعه براساس تشخیص وزارت صنعت حداکثر می‌تواند 120میلیون دلار وام بدهد. در واقع از تسهیلات موردنیاز فرد 80میلیون دلار باقی مانده که صندوق توسعه آن را به صورت ریال اعطا می‌کند.
روز گذشته اولین قرارداد تسهیلات مانایی صندوق توسعه ملی با بانک خاورمیانه و شرکت توسعه صنعتی شفق به مبلغ 7میلیون دلار به امضای طرفین رسید. مهدی غضنفری اتصال ریال مانا به ارز را مشخصه اصلی این طرح عنوان کرد و در این باره گفت: «در قرارداد مانا، تسهیلات هم به صورت ارزی و هم ریال پرداخت می‌شود؛ ولی به دلیل ارزی بودن ماهیت صندوق، ریال پرداختی در قرارداد مانا متصل به ارز بوده و در زمان بازپرداخت نیز به قیمت ارز خواهد بود.» او در این جلسه درباره انتقال ریسک به شرکت‌های خصوصی گفت: «البته در این فرآیند نمی‌خواهیم ریسک تسهیلات را به بخش خصوصی منتقل کنیم اما بخش خصوصی و صندوق توسعه ملی باید به یکدیگر کمک کنند تا بتوانیم یک فرآینده بالنده را بسازیم.» او ادامه داد: «گرچه بخش خصوصی مانند بخش دولتی اینرسی سازمانی ندارد اما در زمان بازپرداخت باید حواسش به تعهدی که داده باشد.»
در جلسه مذکور، غضنفری در مورد چگونگی پرداخت تسهیلات مانایی نیز توضیحاتی ارائه داد. او در این زمینه گفت: «تسهیلات مانایی در واقع پلی بین تسهیلات ریالی و ارزی است که محاسبات آن ارزی و مبادلاتش ریالی برنامه‌ریزی شده است، چرا که سرمایه‌‌گذارانی که به تسهیلات صندوق توسعه ملی نیاز دارند در کل فرآیند سرمایه‌‌گذاری تنها به تسهیلات ارزی نیاز ندارند بلکه تسهیلات ریالی هم می‌خواهند. اما از سوی دیگر اگر صندوق توسعه ملی تنها تسهیلات ریالی پرداخت کند و مطالباتش را به صورت ریالی بگیرد در بازه زمانی مشخص همواره کوچک خواهد شد تا به سرنوشت حساب ذخیره ارزی دچار شود. اما حساب متصل به ارز که با یکدیگر حرکت می‌کند این مشکل را ندارد.» او در این زمینه تاکید کرد: «صندوق توسعه ملی بازتعریف هیچ نهاد دیگری مانند بانک نیست و در واقع متولی و پشتیبان امر توسعه در کشور است. توسعه زمانی اتفاق می‌افتد که سرمایهگذاران به‌موقع تسهیلات خود را بازپرداخت کنند تا در اختیار تولید‌کنندگان و سرمایهگذاران دیگر قرار گیرد.
تکرار این فرآیند است که ما را به سمت توسعه حرکت می‌دهد.» غضنفری در مورد میزان تسهیلات مانایی گفت: «طبق قانون بانک‌ها می‌توانند تا سقف 10 درصد تسهیلاتی را که برایشان در نظر گرفته شده به صورت مانایی پرداخت کنند. در سال جاری سه‌میلیارد دلار از منابع صندوق از طریق بانک‌ها تسهیلات داده خواهد شد که 300میلیون دلار آن می‌تواند به صورت مانایی پرداخت شود؛ بنابراین سهم بانک خاورمیانه به عنوان یکی از بانک‌های عامل 30میلیون دلار است.» او افزود: «بخش خصوصی مذکور که در این جلسه حضور دارد هفت‌میلیون دلار از سهم این بانک عامل را دریافت خواهد کرد که معادل ریالی آن 200میلیارد تومان می‌شود. البته در زمان بازپرداخت این تسهیلات بخش خصوصی موردنظر باید معادل هفت‌میلیون دلار را به صندوق بازگرداند.» با توجه به صادرات‌محور بودن تسهیلات مانایی این پرسش وجود دارد که اگر بخش خصوصی پس از دریافت تسهیلات مانایی نتواند صادرات داشته باشد یا مشکلی برای صادراتش به وجود آید چه اتفاقی خواهد افتاد؟
غضنفری در پاسخ به این پرسش گفت: «شرط دریافت تسهیلات ارزی صادرات‌محور بودن است اما تسهیلات مانایی با تسهیلات ارزی تفاوت دارد و اگر وام‌گیرنده درآمدی داشته باشد که بتواند گپ به‌وجود‌آمده بین ریال و دلار را پر کند مشکلی برای او به وجود نخواهد آمد.» در ادامه این جلسه، سید علیرضا میرمحمدصادقی، معاون بانکی و اعتباری صندوق توسعه ملی، اظهار کرد: «حجم قراردادهای عاملیت مانایی 10درصد قرارداد عاملیت ارزی است که مجموع قرارداد منعقده با بانک‌های عامل در سال 1401 به مبلغ 3میلیارد دلار رسید که از این میزان، بانک‌ها تا سقف 10درصد مجاز به پرداخت تسهیلات مانایی هستند.» او در این جلسه به جزئیات تسهیلات پرداختی صندوق توسعه به بخش‌های مختلف پرداخت و گفت: «در 316 طرح به صورت عاملیتی با بانک‌ها و در 45 طرح به صورت سپرده‌گذاری ارزی تسهیلات پرداخت کرده‌ایم که این طرح‌ها در حوزه‌های مختلف نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، داروسازی، کشاورزی، صنعتی، معدنی و نیروگاهی پرداخت شده است.»
او در این زمینه افزود: «تاکنون به بیش از 270هزار طرح به صورت ریالی تسهیلاتی پرداخت شده است که عمده آن‌ها در بخش کشاورزی و گردشگری، صنعت و معدن و حتی در بخش صنعت و معدن بوده است و تاکنون بیش از 75درصد از منابع پرداخت‌شده به صندوق توسعه ملی برگشته و 25درصد از منابع سر‌رسید‌شده معوق است. در حال مذاکره با کسانی هستیم که این تسهیلات را دریافت کرده‌اند تا بتوانیم این مبلغ را به نحو احسن برگردانیم.» بررسی چگونگی اعطای تسهیلات مانایی نشان می‌دهد این نوع تسهیلات راه‌های فشار بر ارز در کشور را محدود می‌کند. در واقع پیش از آن فردی برای پروژه خود درخواست تسهیلات ارزی می‌کرد و ممکن بود مقداری از تسهیلات دریافتی را بدون پرداختن به پروژه به ریال تبدیل کند. در تسهیلات مانایی میزان مشخصی از تسهیلات درخواستی به صورت ارزی پرداخت و مابقی آن به صورت ریال پرداخت می‌شود. همین مساله موجب می‌شود فرد متقاضی ارز برای پروژه خود به صورت دستوری مجبور به خرید قطعاتی داخلی شود که می‌تواند آثار مخربی به همراه داشته باشد.
