قبل از اعمال تحریم‌ها به خصوص در سال 90 تولید خودرو به یک‌میلیون و 600هزار دستگاه رسید این در شرایطی است که ظرفیت بازار خودرو به گفته دست اندرکاران این صنعت به 700 تا 800هزار دستگاه می‌رسید. بنابراین خودروساز برای تحریک تقاضا و فروش محصولات خود مجبور به فروش چکی شد حال آنکه ضرر مالی زیادی از این مسیر به تولیدکننده تحمیل شد. آنچه مشخص است بسیاری از خودروسازان جهانی در بازار رقابتی خودرو چاره‌ای جز صادرات محصولات خود ندارند این درحالی است که خودروهای داخلی به دلیل کیفیت نازل و قدیمی بودن پلتفرم، جایگاهی در بازار‌های صادراتی دنیا ندارند.
اما سال 96 را می‌توان نقطه عطفی در خودروسازی کشور خواند. سالی که با راه‌اندازی کمپین نخریدن خودرو داخلی، بسیاری از محصولات در پارکینگ خودروسازان ماند چرا که مشتری نداشت. از سوی دیگر خودروسازان نیز که به دلیل عدم‌پرداخت اقساط از سوی مشتریان با مشکلات مالی فراوانی دست و پنجه نرم می‌کردند، تمایلی به فروش چکی خودرو نداشتند این در شرایطی است که با وساطت وزارت صمت وقت و همچنین موافقت بانک‌ها، در نهایت فروش خودرو به صورت چکی صورت گرفت. با این شرایط اما با وقوع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از یکسو و سقوط تولید از سوی دیگر، فروش لیزینگی دیگر توجیه نداشت این در شرایطی است که با روند کاهشی تولید و همچنین رشد تقاضای کاذب در بازار، بسیاری از شرکت‌های لیزینگی تعطیل و اقدام به توقف فعالیت خود کردند.
حالا اما پس از گذشت حدود چهار سال، فروش اقساطی و لیزینگی برخی خودروها، در شرایطی آغاز شده که دو دلیل برای از سرگیری دوباره این روش فروش می‌توان برشمرد. دلیل اول را می‌توان به رشد تولید و قیمت محصولات لیزینگی مربوط دانست. در حال حاضر خودروسازان هر آنچه تولید می‌کنند به دلیل تقاضای کاذب، در بازار بلعیده می‌شود این در شرایطی است که متقاضیان اصلی دسترسی به خودرو ندارند. اما دلیل دوم را می‌توان به کاهش تقاضا در بازار نسبت داد. اگر خودرویی در بازار مشتری نداشته باشد خودروساز مجبور به نسیه فروشی می‌شود. شاید در شرایط کنونی فروش لیزینگی برای تمامی محصولات خودروسازان، سنگ بزرگ باشد اما اولین قدم در این راستا توسط شرکت سایپا برداشته شده است.
پیش از این نیز برخی از مونتاژکاران اقدام به فروش لیزینگی خودرو کرده بودند که به اعتقاد دست اندرکاران بازار به دلیل قیمت بالای این محصولات، شرکت‌های خصوصی برای جذب مشتری چاره‌ای جز فروش لیزینگی ندارند. در پیش‌‌‌فروش شاهین که از هفته گذشته آغاز شد، این خودرو به صورت اقساطی و با تسهیلات 100 و 70میلیون تومانی (شامل شش چک چهارماهه یا سه چک چهارماهه با سود 21درصد) عرضه شد. همچنین تاریخ تحویل خودرو نیز دی و بهمن سال‌جاری خواهد بود. این خودروی سایپا پیش از این به‌صورت قرعه کشی به بازار عرضه می‌شد و مشتریان زیادی نیز برای خودروی مذکور در سامانه یکپارچه ثبت‌نام می‌کردند این در شرایطی است که پس از عدم‌موفقیت در بورس کالا، شرکت سایپا تصمیم گرفت که این خودرو را به‌صورت اقساطی به فروش برساند. این را هم باید در نظر گرفت که پس از اعلام فروش لیزینگی قیمت این خودرو رشد ناگهانی یافته است.
شاهین سایپا در بازار آزاد پیش از این حدود 338میلیون تومان اعلام شد، ولی قیمت کارخانهای این خودرو از 291میلیون و 800هزار تومان به 341میلیون تومان رسیده و از قیمت آزاد بیشتر شده است. به نظر میرسد که افزایش قیمت کارخانهای این خودرو و کاهش فاصله آن با بازار، بسیاری از دلالان و سوداگران را از خرید این خودرو منصرف کرده است. در واقع اگر مسیری را که شاهین رفته، دیگر خودروهای داخلی هم طی کنند، احتمال بازگشت فروش قسطی در سطحی گسترده دور از ذهن نباشد. خودروسازان وقتی به فروش قسطی روی می‌‌‌آورند که تقاضا کمتر از عرضه باشد و از همین رو با در نظر گرفتن تسهیلات، مشتریان را به خرید محصولات خود ترغیب می‌کنند. همان‌طور که عنوان شد در این سال‌ها خودروسازان با توجه به تقاضای کاذب و صف کشیدن مشتریان، نیازی به فروش اقساطی نداشتند؛ ضمن آنکه این روش به دلیل کمبود نقدینگی به واسطه قیمت‌گذاری توجیهی نیز نداشت. حالا به نظر میرسد اگر عرضه بالا برود و قیمت خودروها در مبدا واقعی شود، ممکن است خودروهای بیشتری در معرض فروش قسطی قرار بگیرند.
آغاز فروش لیزینگی
همان‌طور که عنوان شد فروش چکی برخی خودروها کلید خورده است این در شرایطی است که عبدالله‌توکلی لاهیجانی مدیر کل دفتر صنایع خودرویی وزارت صمت در هفته جاری وعده فروش لیزینگی باقی محصولات خودروسازان را داده است. وی در پاسخ به این پرسش که علاوه بر سایپا آیا این امکان وجود دارد که شاهد فروش قسطی خودروهای ایران خودرو در ماه‌‌‌های آینده باشیم؛ عنوان کرده است که به‌‌‌تدریج خودروهای دیگر نیز به فرآیند فروش اقساطی اضافه خواهند شد. وی تاکید داشته که در قدم نخست فروش ایران خودرو از فرآیند قرعه کشی حذف خواهد شد؛ سپس بعد از دنبال کردن سیاست افزایش تولید به سمت فروش لیزینگی خواهند رفت به نحوی که سال آینده زمینه‌‌‌های فروش لیزینگی بیشتر تولیدات 2 خودروساز داخلی فراهم خواهد شد.
بنابراین با توجه به اظهارات این مقام مسوول در وزارت صمت باید در سال آینده در انتظار فروش چکی بیشتر محصولات دو خودروساز بزرگ باشیم. در این زمینه یک دست اندرکار صنعت خودرو عنوان می‌کند که در قدم اول باید شاهد فروش محصولات به نسبت گران‌قیمت خودروسازان داخلی باشیم. به عنوان نمونه تارا یا هایما را می‌توان در لیست خودروهای لیزینگی قرار داد. وی تاکید می‌کند که تولید این محصولات برای خودروسازان پرهزینه است و به این دلیل که خودروهای یاد شده خارج از قیمت‌گذاری دستوری، تعیین قیمت میشوند مشتریان به دلیل قیمت بالا چندان تمایلی به خرید آنها نخواهند داشت.
وی بر این نیز تاکید می‌کند که اگر واردات خودرو آزاد شود، تمایل مشتریان بیشتر به خرید محصولات خارجی است به خصوص اینکه وزارت صمت وعده واردات محصولات اقتصادی را داده است به همین دلیل خودروساز کشورمان چاره‌ای جز فروش این خودروها به‌صورت لیزینگی را نخواهد داشت. به این ترتیب اگر فروش خودروی شاهین سایپا، به‌صورت لیزینگی شده به‌طور حتم تا پایان سال شاهد رشد فروش خودروهای لیزینگی به خصوص در ایران خودرو خواهیم بود. علاوه بر خودروسازان داخلی اما مونتاژی‌ها نیز مدت هاست که فروش لیزینگی را در دستور کار قرار داده‌اند. کرمان موتور خودروسازی است که در اوج سقوط عرضه خودرو در بازار، فروش لیزینگی را در دستور کار داشت. حالا اگر متقاضی برای خرید لیزینگی محصولات این شرکت اقدام کرده باید اقساط سنگینی برای خرید پرداخت کند.
به عنوان مثال خریداری که گزینه 350میلیون تومانی را به‌‌‌عنوان پیش‌‌‌پرداخت جک S3 انتخاب می‌کند، باید ظرف یک سال‌‌‌ونیم شش چک 66میلیونی پاس کند که این رقم ماهانه معادل 22میلیون تومان است. به‌‌‌این ترتیب قیمت تمام‌‌‌شده جک S3 به 748میلیون و 500هزار تومان میرسد که از نرخ مصوب در کارخانه 73میلیون تومان بیشتر است. در گزارشی که در سایت فرارو منتشر شده قیمت جک J4 و KMC T8 در کارخانه نسبت به ابتدای سال به‌‌‌ترتیب 55 و 60میلیون تومان افزایش پیدا کرده است. آبان امسال قرار است جک J4 با قیمت مصوب 520میلیون تومان در طرح فروش اقساطی کرمان‌‌‌موتور حضور داشته باشد،
رشد قیمت KMC T8 که دیگر محصول عرضه شده در جدیدترین طرح فروش اقساطی کرمان‌‌‌موتور است، تقریبا هفت‌درصد محاسبه می‌شود. KMC T8 آبان امسال با قیمت مصوب 967میلیون تومان به متقاضیان فروخته می‌شود و ابتدای سال خرید آن از کارخانه 60میلیون تومان کمتر هزینه داشت. جک S3 و KMC J7 نیز که برای دومین ماه متوالی در طرح فروش اقساطی کرمان‌‌‌موتور دیده میشوند، بدون تغییر در آبان ماه نسبت به مهر فروخته میشوند. قیمت جک S3 آبان امسال 675میلیون تومان است و کرمان‌‌‌موتور KMC J7 را با قیمت یک‌میلیارد و 265میلیون تومان پیش‌‌‌فروش می‌کند.
اما فروش اقساطی جک S3 در طرح آبان کرمان‌‌‌موتور به دو شکل انجام می‌شود. خریداران می‌توانند یکی از گزینه‌‌‌های 350 و 400میلیون تومان را به‌‌‌عنوان پیش‌‌‌پرداخت انتخاب کنند. با انتخاب پیش‌‌‌پرداخت 350میلیونی، خریدار باید ظرف یک سال و نیم، هر سه ماه یکبار چک 66میلیونی پاس کند. به‌‌‌این ترتیب قیمت تمام شده به 748میلیون تومان میرسد در حالی که قیمت مصوب جک S3 آبان امسال 675میلیون تومان است. کسی که رقم 400میلیون تومان را به‌‌‌عنوان پیش‌‌‌پرداخت به حساب کرمان‌‌‌موتور واریز می‌کند، بعد از 30 ماه 87میلیون و 700هزار تومان بیشتر از نرخ مصوب کارخانه برمی‌‌‌گرداند و هر سه ماه یکبار 36میلیون و 270هزار تومان - ماهی 12میلیون و 90هزار تومان- به‌‌‌عنوان اقساط کنار می‌‌‌گذارد.
خریداران KMC T8 نیز دو گزینه 500 و 550میلیون تومانی به‌‌‌عنوان پیش‌‌‌پرداخت خواهند داشت. در طرح اول خریدار باید در بازه 18 ماهه، هر سه ماه 100میلیون و 230هزار تومان به‌‌‌عنوان اقساط بپردازد. نهایتا بعد از یک سال و نیم و با احتساب پیش‌‌‌پرداخت 500میلیونی، قیمت تمام‌‌‌شده به یک‌میلیارد و 101میلیون تومان میرسد، در حالی که نرخ مصوب KMC T8 آبان امسال 967میلیون تومان است. در طرح دوم اقساطی KMC T8، متقاضی باید بعد از پیش‌‌‌پرداخت 550میلیونی، در بازه 30 ماهه، هر سه ماه 62میلیون و 240هزار تومان پرداخت کند. نهایتا قیمت تمام‌‌‌شده به یک‌میلیارد و 172میلیون و 400هزار تومان میرسد.
فروش اقساطی جک J4 نیز با دو پیش‌‌‌پرداخت 200 و 250میلیونی و مدت بازپرداخت 18 و 24 ماهه انجام می‌شود. متقاضی هر کدام از این دو طرح باید هر سه ماه یک بار به‌‌‌ترتیب 53میلیون و 600هزار و 37میلیون و 160هزار تومان پرداخت کند. طرح فروش اقساطی KMC J7 نیز با مدت 6ماهه و یک فقره چک انجام می‌شود. متقاضی در قدم اول باید 800میلیون تومان به‌‌‌عنوان پیش‌‌‌پرداخت بپردازد و بعد شش ماه باید چک 474میلیون و 350هزار تومانی را پاس کند. به‌‌‌این ترتیب قیمت تمام‌‌‌شده این محصول به یک‌میلیارد و 274میلیون تومان میرسد.
