در جریان دادوستدهای بازار سهام در روز دوشنبه دماسنج اصلی بورس تهران با افزایش 23/ 1درصدی در سطح یک‌میلیون و 269هزار واحد قرار گرفت. نماگر هم‌وزن بازار نیز همگام با شاخص‌کل با افزایش 23/ 1درصدی تا سطح 360هزار واحد پیشروی داشت. نبود جریان نقدینگی کافی در بازار سهام در کنار بی‌‌‌‌‌‌‌‌خبری و ابهامات موجود در بازار، بورس تهران را در شرایطی قرار داده که معاملات بازار یادشده صرفا تحت‌تاثیر حمایت‌های دستوری صورت‌گرفته از بازار، رشدهای موقتی داشته است، چراکه در کنار اینکه مولفه‌های لازم برای قرارگرفتن بورس در مدار صعودی وجود ندارد، وضعیت سیاست‌های پولی در بازارهای جهانی نیز به‌گونه‌ای است که همچنان احتمال رکود افزایشی است. این در حالی است که سیاستگذار بورسی از یک بسته حمایتی 10بندی رونمایی کرده که بهنظر می‌رسد تبعات تورمی و ناکارآمد بودن آن بهویژه در سال‌آینده در قدرت خرید مردم و بورس نمایان خواهد شد.
دمیدن در رکود بازارها
مدتی است که بازارهای جهانی تحت‌تاثیر سیاستگذاری‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اخباری که به بازارها مخابره می‌شود، افت و خیزهای زیادی را شاهد هستند، به‌طوری‌که وضعیت اقتصادی سیاسی در حال‌حاضر به دور از آرامش است، با این حال هیچ تحول بزرگ و جدیدی برای تکان‌دادن بازارها وجود ندارد. با تداوم انتشار گزارش تورم بالای آمریکا در کنار احتمال افزایش نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو در هفته جاری، شاخص دلار و سود اوراق بهره خزانه‌‌‌‌‌‌‌‌داری آمریکا با افزایش همراه شدند؛ این در حالی است که تصمیم نرخ بهره‌‌‌‌‌‌‌‌ای فدرال‌رزرو آمریکا همواره در کانون توجه سرمایه‌گذاران بین‌المللی قرار دارد، چراکه آمریکا تقویم اقتصادی شلوغی را طی روزهای آینده پیش‌رو خواهد داشت که تصمیم فدرال‌رزرو درباره نرخ بهره و گزارش اشتغال مهم‌ترین رویدادهای آن بهشمار می‌روند. همچنین انتظار میرود فدرال‌رزرو آمریکا در نشست هفته‌جاری خود نرخ بهره را 75 واحد دیگر افزایش داده و به 75/ 3 تا 4درصد برساند که چهارمین افزایش این نرخ در سال‌جاری است. از طرفی پیش‌بینی می‌شود اقتصاد آمریکا طی ماه اکتبر 220هزار فرصت شغلی جدید ایجاد کرده باشد و نرخ بیکاری نیز به 6/ 3درصد برسد. نرخ دستمزدها نیز نسبت به ماه سپتامبر با رشد 3/ 0درصدی روبهرو خواهد شد، اما سرمایه‌گذاران انتظار دارند که فدرال‌رزرو از دسامبر سرعت افزایش نرخ بهره را کاهش دهد، ضمن اینکه اقتصاددانان گلدمن‌ساکس بر این باورند که فدرال‌رزرو در نشست هفته‌جاری خود بهره را 75واحد افزایش خواهد داد و در نشست دسامبر نرخ بهره را 50 واحد و در نشست فوریه و مارس نیز بهره را 25واحد افزایش می‌دهد. همه این موارد نشان می‌دهد که فدرال‌رزرو آمریکا با اجرای سیاست‌های انقباضی پولی برای مهار تورم موجبات رکودی‌شدن هرچه بیشتر بازارهای مالی را فراهم کرده است.
با این حال، انتظار میرود افزایش تورم ایالات‌متحده آمریکا که همچنان در بالاترین حد خود در 40سال گذشته قرار دارد، فعالیت‌های اقتصادی را در ماه‌های آینده کاهش دهد. با توجه به اینکه نرخ بهره ایالات‌متحده در حال‌حاضر در بالاترین سطح خود از زمان بحران مالی سال2008 قرار دارد، شیب احتمالی فدرال‌رزرو نیز برای کاهش فشار بر اقتصاد کمک چندانی نخواهد کرد. از طرفی دیگر داده‌ها نشان می‌دهد که PMI تولیدی چین در ماه اکتبر به‌‌‌‌‌‌‌‌طور غیرمنتظره‌‌‌‌‌‌‌‌ای کاهش یافته است، این داده‌ها همراه با افزایش اخیر موارد ابتلای COVID-19، نگرانی‌های گسترده‌ای را در مورد کاهش تقاضای نفت‌خام در بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان در ماه‌های آینده ایجاد کرد. پس از اینکه پکن اخیرا تعهد خود را به حفظ سیاست سختگیرانه‌‌‌‌‌‌‌‌اش در‌برابر کووید صفر تکرار کرد، بازارها نسبت به هرگونه اختلال اقتصادی بیشتر در این کشور محتاط هستند. این سیاست به‌شدت بر تقاضای نفت‌خام چین تاثیر گذاشته و قیمت نفت را کاهش داده است. بر این اساس می‌توان گفت وضعیت سیاست‌های پولی در بازارهای جهانی به‌گونه‌ای است که همچنان احتمال رکود افزایشی است. در چنین شرایطی است که بورس تهران هم صرفا تحت‌تاثیر حمایت‌های دستوری صورت‌گرفته از بازار، رشدهای موقتی داشته است، درحالی‌که بازار سهام در حال‌حاضر مولفه‌های لازم برای قرارگرفتن در مدار صعودی را ندارد و مثبت‌های اخیر در صورتی‌که شاهد کاهش ریسک نباشیم، می‌تواند مقطعی باشد.
تردید در بازار اوراق
این در حالی است که روند معاملات اوراق دولتی در معاملات ثانویه نشان می‌دهد که نااطمینانی و تردید در معاملات این بازار افزایش یافته است، ضمن اینکه در معاملات حراج اوراق نیز سیاستگذار علاقه‌‌‌‌‌‌‌‌ای به تامین‌مالی ندارد و استقبال از خرید اوراق دولتی بهویژه از طرف بانک‌ها کاهش یافته‌است. بر اساس روند معاملاتی اوراق دولتی طی هفته‌های اخیر قیمت انواع اوراق دولتی با کاهش مواجه بوده‌است، به‌طوری‌که بازدهی در معاملات بازار ثانویه حتی به86/ 31درصد نیز رسیده که این موضوع حاکی از آن است که احتمالا برخی دارندگان اوراق دولتی، به فکر نقدکردن دارایی خود در زمان حال هستند و ترجیح می‌دهند با قیمت پایین دارایی خود را در بازار فرابورس عرضه کنند. از سوی دیگر، در هفته‌های اخیر معاملات اوراق دولتی در بازار حراج کم‌‌‌‌‌‌‌‌رونق است و تامین‌مالی غیرتورمی به یک‌‌‌‌‌‌‌‌‌هزار میلیارد‌تومان نیز نمی‌رسد؛ این در حالی است که عرضه اوراق از طریق مکانیزم حراج در بازار اولیه می‌تواند به تعمیق بازار ثانویه نیز کمک کند و روند نرخ بازدهی را تحت‌تاثیر قرار دهد. ذات افت نرخ در بازار بدهی ریسک‌های ناگفته بسیاری دارد که نشان می‌دهد پس از بازار سهام، هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اکنون بازار اوراق نیز به سمت تغییر فاز حرکت کرده است، اگرچه اوضاع این بازار در روز گذشته خوب بوده است اما کاهش نرخ اوراق این مطلب را نیز دربر دارد که صندوق‌های درآمد ثابت در روزهای اخیر به نسبت با خروج سرمایه روبهرو شده‌اند. در این شرایط باید به این نکته نیز اشاره کرد که کاهش قیمت‌ها در بازار سهام، کاهش توانمندی ارکان مالی این بازار را نیز بههمراه داشته است که خود یک ریسک برای ارکان متعهد بهشمار میرود. در چنین شرایطی است که برخی از تحلیلگران حاضر در بورس تهران افزایش نرخ‌ها در بازار بدهی را از مهم‌ترین دلایل شتاب‌‌‌‌‌‌‌‌گیری روند نزولی بازار سهام عنوان می‌کنند و رشدهای روزهای اخیر را صرفا ناشی از سیاست‌های حمایت دستوری از بازار می‌‌‌‌‌‌‌‌دانند.
حمایت تکراری
به‌رغم حمایت‌های دستوری صورت‌گرفته از بورس تهران و قرارگرفتن معاملات بازار یادشده در ریل صعودی، روند خروج سرمایه از بورس تهران ادامه دارد، به‌طوری‌که در مجموع طی سه روز معاملاتی هفته‌جاری سهامداران حقیقی بیش از هزار و 100میلیارد‌تومان پول از بازار خارج کردند؛ این در حالی است که نماگر اصلی تالار شیشه‌ای از ابتدای هفته تا پایان روز معاملاتی دوشنبه حدود 28هزار و 763 واحد افزایش را به‌ثبت رسانده است. نماگر هم‌وزن بازار نیز برخلاف روزهای قبل در جریان دادوستدهای روز دوشنبه تغییر‌مسیر داد و در مدار صعودی قرار گرفت، با این‌حال سیاستگذار بورسی از یک بسته حمایتی 10بندی رونمایی کرده که ابهامات زیادی بههمراه دارد، چراکه با چنین وضعیتی که در بلندمدت بورس تهران با رکود و فرسایشی فراگیر دست‌وپنجه نرم می‌کند، آیا تزریق پول به بازار سهام یا جذاب نشان‌دادن آن می‌تواند کارآ باشد؟ این در حالی است که سیاستگذار بورسی به بهانه حمایت از بازار سهام بارها از طرح‌ها و بسته‌های حمایتی مختلف رونمایی کرده که تقریبا هیچ‌کدام از آنها تاکنون در مرحله اجرا قرار نگرفته‌‌‌‌‌‌‌‌اند.
بر این اساس، نااطمینانی موجود در بازار سرمایه زمانی بیشتر می‌شود که دریابیم بسته حمایتی اخیر برای بورس، خود نیز افق روشنی را پیشروی فعالان بازار سهام قرار نمی‌دهد، چراکه یا بسیاری از موارد تکراری است یا اینکه در برخی از موارد نظیر کمتر‌کردن نیم‌‌‌‌‌‌‌‌ساعته زمان معاملات در فرابورس اثر ملموسی بر تغییر رویکرد بورسی‌‌‌‌‌‌‌‌ها نخواهد داشت. بازار سهام در حالی شاهد معرفی و اجرای بسته حمایتی 10بندی بود که بسیاری از بندهای آن برای بازار سهام به گونه‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف تکراری است. از حمایت با واریز پول به صندوق تثبیت بازار گرفته تا محدودکردن معاملات در آن و موارد دیگر به‌‌‌‌‌‌‌‌خصوص تلاش وزارت اقتصاد برای کنترل نرخ بهره، همه تاکنون به‌‌‌‌‌‌‌‌طور عینی یا ضمنی تکرار شده‌اند. اینطور که بهنظر می‌رسد مسوولان با رودررو شدن با واقعیت فشار فروش در بازار سهام بازهم به وعده‌‌‌‌‌‌‌‌وعیدهای گوناگون در این بازار روی آورده‌اند و در نظر دارند تا این‌بار نیز به‌‌‌‌‌‌‌‌جای حل اصولی و ریشه‌‌‌‌‌‌‌‌ای مشکلات اقتصاد و بازار سهام ایران با حرف‌درمانی به کمک فعالان بازار سهام بیایند، از این‌رو بر اساس تحلیل کارشناسان می‌توان گفت تبعات تورمی و ناکارآمد‌بودن بسته حمایتی مذکور بهویژه در سال‌آینده در قدرت خرید مردم و بورس نمایان خواهد شد.
بورس دوشنبه
روز گذشته بازار سهام در حالی معاملات سومین روز از هفته را به پایان رساند که نماگر اصلی تالار شیشه‌ای با افزایش 15هزار و 368واحدی تا سطح یک‌میلیون و 269هزار واحد پیشروی کرد. نماگر هم‌وزن بورس تهران نیز در این روز افزایشی چهار‌هزار و 574واحدی را به‌ثبت رساند و در سطح 360هزار و 816 واحد قرار گرفت؛ این در حالی است که مجموع ارزش معاملات خرد سهام در روز دوشنبه رقم هزار و 445میلیارد‌تومان را به‌ثبت رساند، ضمن اینکه روند خروج پول از بازار سرمایه با کاهش چشمگیری همراه شد و تنها حدود 43میلیارد‌تومان سرمایه حقیقی در روز یادشده از بازار سهام خارج شد که رقم مزبور، کمترین مقدار خروج سرمایه از 26 مهر 1401 است. در نگاهی دقیق‌‌‌‌‌‌‌‌تر در جریان روند رکودی بازار سرمایه گروه «چند‌رشته‌ای صنعتی» بیش از 19میلیارد‌تومان و صنعت «فرآورده‌های نفتی» با خروج پول حدود 10میلیارد‌تومانی بیشترین خروج سرمایه حقیقی درمیان صنایع را داشتند، ضمن اینکه گروه «محصولات شیمیایی» برخلاف روزهای گذشته با ورود سرمایه حقیقی همراه شد و با جذب نقدینگی بیش از 21میلیارد‌تومانی در صدرجدول ورود نقدینگی صنایع قرار گرفت. به تفکیک نمادهای معاملاتی نیز طی دادوستدهای بازار سرمایه «شپنا» با خروج حدود 16میلیارد‌تومان در صدر خروج نقدینگی بورس روز گذشته قرار گرفت، پس از آن، «شستا» با خروج بیش از 11میلیارد‌تومانی در رده دوم خروج نقدینگی از نمادهای معامله‌شده بورس تهران قرار گرفت و در مرتبه بعدی جدول نیز «فولاد» با خروج حدود 10میلیارد‌تومانی بیشترین خروج سرمایه در روز دوشنبه را به‌نام خود به‌ثبت رساند؛ این در حالی است که نمادهای «فارس» و «شبندر» به ترتیب با ورود پول حدود 21میلیارد تومان و حدود 3/ 7میلیارد تومان همراه شدند و در صدرجدول جذب سرمایه حقیقی‌‌‌‌‌‌‌‌ها در روز گذشته قرارگرفتند. این در حالی است که بورس تهران از ابتدای معاملات روز دوشنبه رخت سبزپوشی بر‌تن کرده است، به‌طوری‌که در 30دقیقه ابتدایی معاملات نماگر اصلی بازار تحت‌تاثیر نمادهای معاملاتی «فولاد»، «فارس» و «حکشتی» رشدی سه‌هزار و 290واحدی را به‌ثبت رساند و ارتفاع یک‌میلیون و 257هزار‌واحدی را پس گرفت. شاخص هم‌وزن نیز در مدت زمان یادشده رشدی 732واحدی را بههمراه داشت.
