قلقلک پولی نرخ تورم

بانک مرکزی بعد از یک توقف دو ماهه آمار پولی بانکی مردادماه را منتشر کرد. آمارها نشان می‌دهد در مردادماه1401 رقم پول به 1216هزار میلیارد تومان و رقم نقدینگی به 4185هزار میلیارد تومان رسیده است. به عبارت دیگر در دومین ماه تابستان سال جاری رشد ماهانه پول و شبه‌پول، هر دو 9/ 2درصد بوده است. رشد پول در مردادماه سال جاری به نسبت مدت مشابه سال قبل نیز 6/ 55درصد بوده که به نسبت رشد نقطه‌ای پول در تیرماه، یک واحد درصد کاهش داشته است.

از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه شبه پول در مردادماه 3/ 33درصد بوده که به نسبت رشد نقطه‌ای شبه پول تیرماه حدود 8دهم واحد درصد افزایش داشته است. نسبت پول به نقدینگی نیز در مرداد ماه 5/ 22درصد بوده که به نسبت تیرماه تغییری نداشته است و یک رکورد تاریخی به حساب می‌آید. نرخ بهره واقعی یکی از عواملی است که سبب افزایش سهم پول از نقدینگی می‌شود. از سوی دیگر تغییرات در بازار ارز و بازدهی مثبت در این بازار سبب افزایش نقدشوندگی پول می‌شود و در نتیجه کنترل تورم را سخت‌تر می‌کند؛ چون مطالعات در اقتصاد ایران نشان می‌دهد که پول بیشترین همبستگی را با تورم داشته است. هرچقدر مقدار پول بیشتر شود، اثرش روی تورم نیز بیشتر می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد نرخ بهره حقیقی منفی دردسری برای تورم به حساب می‌آید.

تداوم رشد پول در بازار

بانک مرکزی با تاخیر دو ماهه جزئیات بازار پول را منتشر کرد. آمارها نشان می‌دهد رقم نقدینگی در مرداد ماه به 5402هزار میلیارد تومان رسیده که رشد ماهانه 9/ 2درصدی را ثبت کرده است. پایه پولی نیز در مرداد ماه به رقم 4/ 672هزار میلیارد تومان رسیده که رشد ماهانه 3درصدی داشته است. البته آمار نقدینگی و شبه‌پول مرداد ماه پیش از این منتشر شده بود. اما جزئیات آماری مرداد ماه به تازگی منتشر شده است. انتشار جزئیات آمارهای پولی و بانکی به تحلیلگران و فعالان بازار فرصت آنالیز شرایط را می‌دهد و فضای اقتصادی کشور را پیش‌بینی‌پذیر می‌کند.

«پول» و «شبه پول» نقدینگی را شکل می‌دهند. رقم پول در مردادماه حدود 1216هزار میلیارد تومان بوده که به نسبت تیرماه، رشد حدود 9/ 2درصدی را ثبت کرده است. بررسی روند رشد ماهانه پول نشان می‌دهد که به نسبت تیرماه، که رشد ماهانه پول 9/ 4درصد بوده، 2 واحد درصد کاهش داشته است. این در حالی است که در خرداد ماه رشد ماهانه پول به رقم تاریخی 6/ 11درصد رسیده بود. به عبارت دیگر در پنجمین ماه سال، به نظر می‌رسد روند نزولی رشد ماهانه پول تداوم داشته است. رشد نقطه به نقطه پول نیز در مرداد ماه 6/ 55درصد بوده که به نسبت تیرماه کاهش یک واحد درصدی داشته است.

از سوی دیگر، رقم شبه‌پول نیز در دومین ماه تابستان حدود 4185هزار میلیارد تومان بوده است. رشد ماهانه شبه‌پول نیز در دومین ماه تابستان حدود 9/ 2درصد بوده که به نسبت تیرماه 6/ 0واحد درصد رشد داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد ماهانه شبه‌پول از ابتدای سال روندی نسبتا صعودی داشته است. رشد ماهانه شبه‌پول در فروردین‌ماه1401 به حدود 7/ 0درصد و در اردیبهشت‌ماه به حدود 6/ 1درصد رسیده است. اما در خردادماه با کاهش حدود نیم واحد درصدی به 1/ 1درصد رسید. در تیرماه مجددا رشد شبه‌پول افزایشی شد و این روند در مرداد ماه نیز نسبتا ادامه‌دار بوده است. رشد نقطه به نقطه شبه پول نیز در مرداد ماه 3/ 33درصد بوده که به نسبت تیرماه افزایش 8/ 0واحد درصدی داشته است.

مسیر پول و شبه‌پول در مرداد ماه نشان می‌دهد از شدت رشد پول کاسته شده است. «پول» از دو جز اسکناس و مسکوکات در دست مردم و سپرده‌های دیداری تشکیل می‌شود. رقم اسکناس و مسکوکات در دست مردم در پنجمین ماه سال حدود 89هزار میلیارد تومان و رقم سپرده‌های دیداری 1127هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مرداد ماه سال گذشته به ترتیب رشد 5/ 22درصد و 59درصد داشته است. این آمارها نشان می‌دهد که مردم ترجیح می دهند بیشتر پول خود را نقد نگه دارند. البته در شرایط تورمی که نرخ سود حقیقی بانکی منفی است، این انتخاب منطقی به نظر می‌رسد. البته بازدهی مثبت بازار ارز نیز عامل موثر دیگری به شمار می‌آید. از سوی دیگر، نسبت پول به نقدینگی در مرداد ماه 5/ 22درصد بوده که مشابه تیرماه است. بررسی روند این نسبت نشان می‌دهد که یک رکورد تاریخی به حساب می‌آید.

هرچه میزان این نسبت افزایش پیدا کند، سیالیت نقدینگی بیشتر می‌شود و حرکت آن سبب تغییر موثر در بازارهای موازی بازار پول خواهد شد. به عبارت دیگر، افزایش عدم اطمینان در فضای اقتصاد، سبب شده است تا تمایل به نگهداری پول نقد افزایش پیدا کند و با کوچک‌ترین محرکی به سمت بازارهای با بازدهی بیشتر حرکت کند. هرچه این نسبت بیشتر شود، کنترل تورم نیز سخت‌تر خواهد شد. علاوه براین، مطالعات در اقتصاد ایران نشان می‌دهد که پول (M1) بیشترین هم‌بستگی را با تورم داشته است. بنابراین هرچقدر پول بیشتر شود اثر آن روی تورم بیشتر می شود. البته باید توجه داشت که این آمارها در حالی منتشر شده است که در نیمه آبان ماه هستیم و در نتیجه دو ماه وقفه در انتشار آمار وجود دارد. این مساله پیش بینی روند اجزای نقدینگی را سخت‌تر می کند.

کاهش خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی

گزارش بانک مرکزی جزئیات اجزای پایه پولی را نیز منتشر می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی در مرداد ماه سال جاری به نسبت مدت مشابه سال گذشته کاهش 254درصدی داشته است. از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه خالص سایر اقلام بانک مرکزی 8/ 72درصد و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها نیز رشد نقطه‌ای 6/ 37درصد داشته است. خالص دارایی‌های بانک مرکزی نیز در مردادماه رشد نقطه به نقطه 4/ 22 درصدی را ثبت کرده است. از سوی دیگر، سهم از رشد در پایان مردادماه خالص دارایی های بانک مرکزی 9/ 20درصد و خالص سایر اقلام بانک مرکزی نیز 6/ 17درصد بوده است. سهم از رشد خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی نیز در پایان مرداد ماه منفی 17درصد بوده است.