به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، در ادامه دستاوردها و برنامه‌های صنایع دفاعی و نیروهای مسلح کشورمان برای تقویت توان بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران، نسل جدیدی از موشکهای پدافندی خانواده صیاد با نام صیاد 4B با حضور فرماندهان و مسئولان وزارت دفاع و قرارگاه پدافند هوایی، رونمایی شد. با این رونمایی، سامانه باور 373 نیز که از این موشک استفاده می‌کند با یک ارتقای مهم، می تواند با اهدافی در فواصل دورتر درگیر و آنها را نابود کند. به گفته امیر علیرضا صباحی‌فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش، با این دستاورد، ایران به دومین کشور دارنده چنین سامانه‌ای با قدرت بالا و برد بیش از 300 کیلومتر در جهان تبدیل شده است.
این سامانه کاملا بومی و تاثیرگذار، پیشینه ای حدودا ده ساله دارد و در اوایل دهه 90 شمسی، یک برنامه سنگین و جامع تحقیقاتی و مطالعاتی با مشارکت قرارگاه پدافند هوایی، وزارت دفاع و برخی از دانشگاه‌های مهم داخلی آغاز و پس از فراز و نشیب‌های فراوان، اولین نتایج عملی دستیابی به یک سامانه برد بلند و قدرتمند پدافند هوایی در سال 1397 به مرحله ای رسید که می‌توانست شلیک موشک را انجام دهد. نخستین شلیک‌های موفق باور 373، در بردهای 100 و 120 کیلومتر انجام شد و سپس کار ارتقاء و تحقیقات تکمیلی تا جایی ادامه یافت که در سال 1399، دو تست عملیاتی موفق طی یک سناریوی بسیار سخت‌گیرانه در برد 150 کیلومتر انجام شد.
بیشتر بخوانید:
ارتقاء جدید سامانه باور شامل چه مواردی است؟
بنا بر اعلام امیر سرتیپ صباحی‌فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش، متخصصان صنعت دفاعی کشورمان توانستند طی یک کار فوق العاده در مدت زمان فقط 16 ماه، برد 150 کیلومتری سامانه باور 373 را به بیش از 300 کیلومتر ارتقاء دهند. ضمن اینکه رادار بهینه شده این سامانه می‌تواند همزمان 300 هدف را در فاصله بیش از 450 کیلومتری کشف کرده و برد رادار ردگیری این سامانه به 405 کیلومتر ارتقاء یافته است. همچنین، برد رادار درگیری این سامانه نیز به 400 کیلومتر ارتقاء پیدا کرده است. مزیت نسل جدید سامانه باور 373 نسبت به نمونه‌های خارجی خود این است که قادر به رهگیری 100 هدف در برد 405 کیلومتری است. در حالی که S300 تنها قادر به رهگیری 12 هدف در برد کمتر از 200 کیلومتر بوده و سامانه S400 نیز قادر به رهگیری 36 هدف است. دیگر ویژگی این سامانه، قدرت هدف‌گیری 9 هدف به طور همزمان است. اما، S300 و PATRIOT به ترتیب قادر به هدف‌گیری 6 و یک هدف هستند.
نکته دیگر در توانایی این سامانه که می‌توان ذکر کرد این است که این محصول ارتقاء یافته، می‌تواند با انواع موشکهای کروز و بالگردها نیز به طور موثر مقابله کند. این سامانه همچنین قادر است تا در محیط‌های آلوده به مواد شیمیایی، تشعشات رادیواکتیو و محیط‌های آلوده به مواد میکروبی فعالیت کند.
تصاویری صفحه رادار سامانه باور373 در جریان تست اخیر سامانه
طبق این اطلاعات، قفل روی هدف نزدیک‌شونده در فاصله 318 کیلومتر و ارتفاع 4703متر (15430پا) انجام و در فاصله حدودا 306 کیلومتری سرنگون می‌شود
سامانه باور 373 در جدیدترین آزمایش خود که خبر آن در روزهای اخیر اعلام شد، هدف را در 450 کیلومتری کشف کرده، قفل اولیه در فاصله 400 کیلومتری انجام و قفل پایدار در فاصله 360 کیلومتری انجام می شود و پس از آن، شلیک انجام و در فاصله 5 دقیقه‌ای به پرنده مورد نظر که یک پهپاد کرار با سرعت بالا و سطح مقطع راداری پایین است، اصابت می‌کند. طبق تصاویر منتشره، سامانه باور 373 موفق شد در برد حدودا 304 کیلومتری، پهپاد هدف را منهدم کند.
در گزارش منتشره از شبکه خبر رسانه ملی و معرفی برخی مشخصات موشک صیاد 4 بی توسط فرمانده پدافند هوایی ارتش، اعلام شد این موشک سرعتی معادل 1800 متر بر ثانیه ( 6.1 ماخ) داشته و در برد بالا در فاصله حدودی 300 کیلومتری، سرعت موشک در زمان برخورد 1000 متر بر ثانیه (3.3 ماخ) است. همچنین اعلام شد این موشک در هنگام شلیک به ارتفاع 110 هزار پایی چیزی حدود 33 کیلومتر رفته و از بالا به سمت هدف دور ایستای خود شیرجه میزند که این نحوه شکار در دنیا، نمونه های مشابه معدودی دارد. شاید در نگاه اول این اعداد، دست نیافتنی تصور می شد اما در جریان هدف قرار دادن پهپاد هدف در نمایشگر رادار هم فاصله 306 کیلومتری هدف و هم سرعت 3.2 ماخ موشک در لحظه آخر در آن برد، کاملا نمایان بود و نشان داد یک دستاورد فوق العاده مهم، در صنعت نظامی ایران تولید شده است.
با اضافه شدن موشک صیاد 4B، می توان گفت سامانه باور 373 هم اکنون برد درگیری و برد شناسایی بسیار بیشتری نسبت به S-300 PMU2 دارد و در چند زمینه مهم، کاملا قابل قیاس با S-400 است. ضمن آنکه با توجه به این موضوع که حداکثر ارتفاع درگیری موشک حدود 33 کیلومتر اعلام شده، عملا پرنده ای نمی تواند از تیررس آن دور بماند.
چرا دستیابی به برد 300 کیلومتر اهمیت ویژه ای دارد؟
موشک های سطح به هوا، بخش مهمی از سیستم دفاع هوایی هر کشوری را تشکیل داده و با توجه به نیاز نیروهای رزمی، طی سالهای اخیر مدل های مختلفی بر اساس نوع سیستم هدایت و برد آنها، توسط کشورها و صنایع نظامی مهم دنیا ساخته شده است. از سامانه های دوش پرتاب کوتاه برد با هدایت فروسرخ تا موشک های هدایت راداری برد بلند، همگی لایه های مختلفی از چتر پدافند هوایی کشور را تشکیل می دهند لکن طبق یک قاعده قدیمی اما جاری، هرچه دوربردتر و بالاتر، مهم تر و استراتژیک تر.
ساختار عملیاتی گردان باور 373
در عرصه طراحی و ساخت موشک های ضد هوایی سطح به هوا، کشورمان در سالهای اخیر و خصوصا یک دهه گذشته، تلاش های بسیار زیادی را انجام داده و سامانه های مختلفی را وارد خدمت کرده است؛ از محصولات بومی مثل پانزده خرداد و سوم خرداد (شکارچی گلوبال هاوک) تا باور 373 نشان داد بحث توسعه سیستم های پدافندی برد بلند بومی در نیروهای مسلح، دارای نقشه راه و تمرکز مناسبی است.
در بخش موشک های پدافندی زمین به هوای برد متوسط و برد بلند، صنایع دفاعی کشور دو موشک اصلی و چندین سامانه را عملیاتی کرده اند. سامانه هایی مثل طبس و سوم خرداد مجهز به موشک های سری طائر -به نوعی با الگو برداری از خانواده سامانه های پدافندی سری Buk ساخت روسیه- و در سوی دیگر هم سامانه های تلاش، 15 خرداد و باور 373 که با موشک های سری صیاد مجهز شده اند، به چشم می خورند. در سری موشک های صیاد بخصوص صیاد 2، با محصولی رو به رو هستیم که نزدیک به طراحی مدل استاندارد بوده و در بحث سامانه موشکی باور 373 و موشک صیاد 4 یا موشک صیاد 3 سی، با طراحی شبیه به موشک به کار رفته در سامانه پاتریوت رو به رو هستیم. البته باید گفت که در مواردی شاهد این بودیم که موشک های خانواده صیاد روی سامانه ای مثل سری طبس و یا سوم خرداد نیز نصب و پرتاب شده که این نشان از سطح بالای انعطاف پذیری این موشک های ایرانی دارد.
شعاع تحت پوشش یک سامانه پدافند هوایی با برد 300 کیلومتر به مرکزیت بندرعباس
با ترکیب کردن آنچه از داشته ها، خریدها و همچنین سرمایه گذاری های سنگین داخلی موجود بود، فناوری های مختلفی از جمله پرتابگرهای عمودی سرد و گرم، موشک های پدافندی هدایت راداری برد متوسط و برد بلند، کشنده ها و سامانه های راداری بومی تقریبا در داخل ایران تکمیل شده است. در آن زمان، سامانه باور 373 با توجه به برد حدود 200 کیلومتر و ارتفاع درگیری حدود 27 کیلومتر تقریبا یک سیستم کامل پدافندی با برد و ارتفاع درگیری بالا را در اختیار کشور ما قرار داد و به عنوان یک مکمل در کنار سامانه های اس 300 در خدمت ایران که تقریبا همین مشخصات را دارند، وارد عمل شد.
نگاهی به افزایش سطح تهدیدات هوا پرتاب در جهان امروز، خصوصا در منطقه غرب آسیا نشان می دهد که حتی برد 200 کیلومتر هم نمی توانست، یک نقطه توقف یا موفقیت ویژه محسوب شده و جمهوری اسلامی ایران بایستی به سمت پوشش بردهای بیشتری می رفت و اولین نشانه ها از رسیدن به عدد استراتژیک 300، در سخنان امیر علیرضا الهامی جانشین نیروی پدافند هوایی در اوایل امسال بود که خبر داد، این نیرو به زودی به موشک های پدافندی با برد 300 کیلومتر تجهیز خواهد شد.
مزیت های مهم موشک صیاد برای رسیدن به برد بیش از 300 کیلومتر
وقتی در دنیای امروز نگاهی به موشک های پدافندی با بردی بیش از 200 کیلومتر داشته باشیم نامهای بسیار کمی در میان است. در عین حال بعضی از این سامانه ها مثل تاد آمریکایی به صورت اختصاصی برای درگیری با موشک های بالستیک در ارتفاع بالا توسعه پیدا کرده و به عنوان نمونه برای درگیری با یک جنگنده یا موشک کروز ساخته نشده اند. در آمریکا می توان موشک استاندارد اس ام 6 را با برد نهایی در حدود 460 کیلومتر یکی از برد بلندترین موشک های پدافندی جهان دانست. از طرف دیگر روسها نیز در سامانه اس 400 خود موشکی با برد درگیری 400 کیلومتر داشته و همچنین اعلام کرده اند برد درگیری نهایی برای سامانه پدافندی اس 500 که ظاهرا به تازگی در این کشور عملیاتی شده، در حدود 600 کیلومتر خواهد بود که در این صورت این موشک به عنوان برد بلندترین موشک پدافندی حال حاضر جهان شناخته می شود.
سامانه پدافند هوایی اس 500 روسیه
ذکر این نکته نیز در اینجا بسیار مهم است که موشک پدافندی استاندارد 3 نیز با توجه به نوع هدف و مدل دقیق، توانایی رسیدن به بردهای بیش از هزار و دو هزار کیلومتر را دارد ولی عمدتا به عنوان یک سلاح ضد بالستیک و ضد ماهواره دسته بندی می شود و در دکترین و سناریوهای عمده خود نیروی دریایی آمریکا نیز آنچنان بحث درگیری های تاکتیکی با اهدافی مثل جنگنده ها یا موشک های کروز و امثال آنها برای این موشک تعریف نشده است. سامانه اچ کیو 19 چینی یا پیکان 3 ساخت رژیم صهیونیستی نیز البته با توانایی های کمتر ولی در همین کلاس قرار گرفته و صرفا در بحث دفاع ضد بالستیک تعریف شده اند. حتی با تمام تلاش ها و سرمایه گذاری ها، اسرائیل بدون کمک فنی و مالی آمریکا که حتی محل تست را نیز در اختیارشان قرار می دهد، توانایی طراحی و ساخت سامانه پدافند هوایی در برد و ارتفاع بالا را پیدا نکرده اند و خودشان نیز معترفند که هنوز هم در این بخش به یک مرحله قابل اتکا نرسیده اند.
در کشور چین و همچنین اتحادیه اروپا نیز برخی از طرح ها برای سامانه های پدافندی برد بلند وجود دارد که اولا هنوز عملیاتی نبوده و ثانیا به صورت عمده در نقش دفاع ضد بالستیک تعریف خواهند شد. برای نمونه خود کشور چین در کنار بحث توسعه سامانه های دفاع ضد بالستیک اولین خریدار و کاربر خارجی سامانه پدافند هوایی اس 400 روسی نیز به شمار می آید. با این اوصاف، جمهوری اسلامی ایران بعد از رونمایی و عملیاتی کردن موشک پدافندی خود با برد 300 کیلومتر، در جمع محدود و مهم چند کشور با فناوری کامل توسعه چنین سامانه ای قرار گرفته است.
بازدید وزیر دفاع از خط تولید نسل جدید موشک صیاد 4
محل محور دوران بالک های سامانه کنترل بردار رانش نصب شونده در خروجی موتور موشک صیاد-4 به کمک کادرهای زرد رنگ مشخص شده؛ بالک های قرمز رنگ نیز قابلیت تحرک دارند
اگرچه عمده موشک های پدافندی در این برد عمدتا برای درگیری مستقیم با جنگنده ها یا بمب افکن ها طراحی نمی شوند چرا که در این فاصله، میزان سوخت باقی مانده موشک ها بسیار کم بوده و فرصت برای مانورهای سنگین و تعقیب هدف نیست و به طور معمول، هدف اصلی از توسعه این موشک های پدافندی، دور کردن هواپیماهای بمب افکن حامل موشک های کروز و همچنین پلتفرم هایی مثل پرنده های سوخت رسان و شناسایی از حریم هوایی کشور است، اما به نظر می رسد با توجه به اینکه موشک جدید صیاد 4 (که مدل B4 نامگذاری شده) توان طی مسافت بیش از 300 کیلومتر به صورت موثر و انهدام اهداف را دارد، حتی برای انهدام چنین پرنده هایی نیز می تواند برنامه ریزی شود. لازم به ذکر است که صیاد4، موشکی با پیشران سوخت جامد و شیوه هدایت فرمانی در ابتدای مسیر، فرمانی و اینرسی در میانه مسیر و راداری در انتهای مسیر است. شیوه کنترل این موشک نیز در ابتدای پرواز از نوع کنترل بردار رانش (TVC) با جت وین و در ادامه مسیر بالک های آیرودینامیکی است که در انتهای بدنه نصب شده و قابلیت مانور بسیار خوبی به آن می دهد.
فراموش نکنیم که دکترین رزم غربی به عنوان تهدید درجه 1 علیه کشور ما (هرچند بسیار ضعیف و عملا غیرممکن در حالت عملیاتی) بر اساس استفاده گسترده از هواپیماهای پشتیبانی مثل انواع آواکس ها و سوخت رسان ها و همچنین هواپیماهای بمب افکن برای شلیک موشک های کروز از فاصله دور است. دور کردن هر چه بیشتر این پرنده ها از حریم هوایی کشور فضای امن بیشتر و مطمئن تری را برای نیروهای خودی فراهم خواهد کرد.
با توجه به سایر تجهیزات راداری و شناسایی موجود در کشورمان همچون رادار فلق (نمونه بومی شده رادار گاما) که بر اساس اطلاعات آشکار منابع خارجی، می تواند هدفی با سطح مقطع راداری 1 متر مربع را تا فاصله 400 کیلومتر و هدفی با سطح مقطع راداری 0.1 متر مربع را تا فاصله 250 کیلومتر شناسایی کند، علاوه بر جنگنده هایی چون اف 18 آمریکایی یا رافال فرانسوی که دارای سطح مقطع راداری یک متر هستند یا موشک کروز آمریکایی تاماهاوک که دارای سطح مقطع راداری نیم متر است، حتی بمب افکن بی 2 ساخت آمریکا که یکی از مهم ترین دارایی های نظامی این کشور است و با هزینه سرسام آور حدود 44 میلیارد دلار طراحی و ساخته شده (هزینه هر هواپیما در این خانواده از بمب افکن های راهبردی حدود 2 میلیارد دلار است) امکان کشف و شناسایی توسط این رادار و انهدام توسط نسل جدید سامانه باور 373 و موشک صیاد جدید را دارد.