بیماری HIV خوشنام نیست، حداقل در ابتدا، به هزار فکر و قضاوت غلط و بی‌ربط در مورد فرد مبتلا گرفتار می‌شویم. با این شرایط نباید انتظار داشت افراد جامعه به سادگی به دنبال وضعیت سلامت‌شان بروند و از چند و چون آن آگاه شوند یا حتی در صورت آگاهی، آن را در اجتماع، هر چند کوچک و دوستانه یا خانوادگی مطرح کنند. به همین دلیل است که ما اطلاع دقیقی از تعداد بیماران نداریم، مگر محدود.
به گفته سیداحمد سیدعلی‌نقی، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ایدز ایران «براساس آمار تخمین زده شده تعداد مبتلایان به بیماری اچآیوی بالغ بر 55 هزار نفر در کشور است، اما آمار ثبت شده بالغ بر حدود 23 هزار نفر فرد زنده است و این اختلاف موجود حاکی از آن است که افرادی مبتلا به این بیماری هستند، اما از بیماری خود بی‌خبرند.» 23هزار بی‌خبر، جمعیتی هستند که به ازای هر نوع فعالیتی اعم از رابطه جنسی محافظت نشده، مراجعه به دندان‌پزشکی و... می‌توانند سرزنجیره ابتلای افراد دیگری باشند و به مبتلایان بی‌خبر ضریب بدهند. به گفته او از جمعیت 23 هزار نفری، حدود 16 هزار نفر برای دریافت خدمات به مراکز مشاوره بیماری رفتاری در سطح کشور مراجعه می‌کنند.
آموزش و تبلیغات؛ حلقه اولیه رابطه سالم
در هزار حرف و اشاره‌ای که برای بنای یک رابطه سالم در انواع رسانه‌ها گفته می‌شود و شیوه‌های کامجویی و پیروز میدان شدن را می‌گویند، یک حرف در دهان می‌ماند و احتمالا اکنون دیگر خشک شده است. مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «در عین حال که قیمت تجهیزات مراقبت افزایش یافته، جوانان نسبت به رابطه محافظت نشده آموزش ندیده و نگرش مثبتی نسبت به استفاده از آن ندارند.»
در بازار اعم از داروخانه‌ها یا بازارهای آنلاین، قیمت‌های مختلفی وجود دارد که احتمالا می‌تواند از قیمت 16400 تومان تا 65 هزار تومان پاسخگوی دهک‌های مختلف باشد. در داروخانه‌ها شرایط احتمالا کمی سخت‌تر است. برخلاف گذشته دیگر جعبه‌های پشت ویترین و در دسترس برای انتخاب نیستند و خریدار باید میان جمعیتی، درخواست کند، بعد فروشنده چند سوال و جواب کند و این میان حاضران پوزخند می‌زنند، متلکی تلخ و شیرین می‌اندازند و موضوعی خصوصی را تبدیل به نمایشی تخته‌حوضی می‌کنند. این موضوع می‌تواند بر آن شرم دامن بزند و شاید مانع مراجعه بعدی شود. در واقع موضوعات پرشرم و مگو، تبدیل به هجوترین و هزل‌ترین شوخی‌ها شده و می‌توان به غایت به آن قهقهه زد و خاطره‌اش را تعریف کرد. اینجا همان نقص آموزش عمومی نمایان می‌شود. این الزام همان بخش مغفول است. پس شاید بتوان با قدرت و صراحت اعلام کرد که قیمت مانع نیست و بیش از آن برای طرفین رابطه به عنوان ضرورت از نظر فرهنگی تبیین نشده است. به گفته محرز، در سه سال کووید مانند همه دنیا بیماری‌های عفونی مانند HIV تحت‌الشعاع قرار گرفت و افزایشی شد، اما باید توجه داشت باید در مورد رابطه محافظت‌شده نسبت به بیماری‌های ناشی از آن هشدارهای لازم داده شود. در حالی که هیچ کدام از این موارد تا کنون آموزش داده نشده و در عین حال مداوم نبوده است. به همین دلیل نگرش جامعه نسبت به آن مثبت نشده است.
سهم زنان دو رقمی می‌شود
زنان در سال‌های گذشته در آمار ایدز از مردان عقب بودند، اما گویا این کسری در حال جبران است. به گفته علی نقی، در آمار تجمیعی ثبت شده که حدود 43 هزار نفر است، بالغ بر 81 درصد از مبتلایان را مردان و 19 درصد را زنان تشکیل می‌دهد. در حالی که سهم زنان در ابتلا به اچآیوی در مقایسه با سال‌های گذشته که درصد آن تک رقمی بوده، این درصد دو رقمی شده است.
برداشتن این خیز، در اصل یک زنگ خطر است نه تنها برای جامعه زنان که برای کلیت جامعه. دکتر محرز، در توضیح این پیش‌گیری می‌گوید: «زنان قبل از بارداری ملزم به انجام آزمایش‌های اجباری هستند که تعیین وضعیت HIV یکی از آنها است، به این دلیل تعدادی از آنها شناسایی شده‌اند. اما به دلیل آنکه دیگر افراد تمایلی به دانستن این وضعیت ندارند و ترجیح می‌دهند در فضای امن خود سیر کنند، برای شناسایی و درمان به دلیل انگ‌های جامعه پا پیش نمی‌گذارند.»
تابوها کار دست جامعه می‌دهد
جامعه ایران ترجیح می‌دهد در مورد ایدز چشم خود را ببندد یا در نهایت با اشاراتی از آن گذر کند. اشاراتی پیچیده شده در هزار لفافه که نمی‌توان مطمئن بود تیر آن به هدف می‌خورد یا خیر. این مساله در مورد موضوعات حیاتی که سلامت کل جامعه به آن مرتبط است و در عین حال موضوعی است علمی، انتظار می‌رود کنار گذاشته شود، به خصوص پیش از ورود به مرحله بحرانی. اما به نظر می‌رسد ما هنوز چنین قصد و نیتی نداریم به‌طوری که معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ایدز ایران اعلام کرده است: «بالغ بر 58 درصد از افراد از طریق اعتیاد تزریقی، حدود 24 درصد رابطه جنسی محافظت نشده، 7/ 1درصد انتقال از مادر به کودک و حدود دو دهم درصد از طریق فرآورده‌های خونی به این بیماری مبتلا شده‌اند.» تمرکز خود را بر آن 24 درصد قرار دهیم. عددی که تنها از سر بی‌اطلاعی رخ داده است و مقصر اصلی آن جامعه‌ای است که ترس در دل تک‌تک افراد می‌انداختند. البته علی نقی گفته است: «حدود 16 درصد از موارد، راه انتقال این بیماری نامشخص است و این احتمال وجود دارد که موارد نامشخص در ارتباط با انتقال از طریق رابطه پرخطر باشد. با بررسی‌های انجام شده طی سال‌های گذشته انتقال این بیماری از طریق رابطه محافظت نشده از اعتیاد تزریقی پیشی گرفته است و سهم انتقال در رابطه محافظت نشده در حال افزایش است.» معاون پژوهشی مرکز تحقیقات ایدز ایران معتقد است طبق بررسی‌های سالانه، سهم انتقال این بیماری از طریق رابطه پرخطر به بیش از 40 درصد هم می‌رسد.» اما داستان غم‌انگیز از زمانی آغاز می‌شود که بدانیم بیشترین گروه سنی مبتلا به HIV را جوانان 25 تا 39 سال تشکیل می‌دهند.
