چرا به تلفن همراه عادت می کنیم؟

رکسانا خوشابی؛ کارشناس ارشد مشاوره بالینی

مضرات استفاده از تلفن همراه، بر هیچکسی پوشیده نیست.

هر روز مطالب و مقالات متعددی در باره‌ی تأثیر منفی آن بر مغز، قلب، اعصاب و بر ارتباطات اجتماعی و خانوادگی نوشته شده و منتشر می‌شود، با این وجود در کشور ما استفاده از تلفن همراه به صورت یک اعتیاد جدی در آمده و گوش کسی به آثار منفی آن بدهکار نیست.

بر عکس هر روز نصب نرم افزارهای جدید، خریدن گوشی‌های جدید و استفاده از گوشی‌ها با دو سیم کارت افزایش پیدا می‌کند.

تا زمانی که ریشه و دلایل استفاده از تلفن همراه را ندانیم دانستن مضرات آن، کمکی به هیچکس نخواهد کرد. همان طور که اگر برای فرد معتاد به مواد مخدر، هزاران سخنرانی در باره مضرات مواد مخدر ارائه کنیم نمی‌توانیم او را از مواد مخدر جدا کنیم.

اما وقتی در کنار ترک مواد، از روش خودشناسی و بررسی علل کشش به مواد مخدر (که تحت عنوان 12 قدم از آن یاد می‌شود) استفاده می‌شود امکان و درصد ترک مواد مخدر نیز افزایش می‌یابد.

در واقع با طی کردن گام‌های شناخت خود و مسائل و مشکلات خود بهتر می‌توانیم از عهده حل آنها برآییم.

دلایل استفاده از تلفن همراه

از دلایل ظاهری استفاده از تلفن همراه (یعنی برقراری تماس‌های تلفنی و خبر گرفتن از حال و احوال) که بگذریم عمده‌ترین دلایل استفاده کاذب از تلفن همراه را می‌توان چنین بر شمرد:

اول: تفریح و سرگرمی!

علاوه بر انواع بازی‌های کامپیوتری و نرم افزارهای سرگرم کننده، افراد با سرک کشیدن به انواع کانال و صفحات فضای مجازی، وقت گذرانی می‌کنند و هر زمان حوصله‌شان سر می‌رود، در فضای مجازی به گردش می‌پردازند و همین گردش‌های مجازی، جای گردش در طبیعت را گرفته و چشم و مغز را خسته می‌کند، منجر به افزایش وزن، کرختی، بی حالی و سستی خواهد شد.

ارتباط با محیط زندگی، معاشرت‌های واقعی و طبیعت را محدود کرده و تفریحی کاذب ایجاد می‌کند که در ذات خود مفرح جسم و روان هم نیست.

دوم: داشتن وسیله‌ای شخصی و خصوصی برای ارتباطات

متاسفانه این دلیل بیشتر مورد نظر نوجوانان و برخی از جوانان یا افرادی است که به هر دلیلی می‌خواهند روابط خود را از چشم اطرافیان پنهان نگه دارند.

قبل از آمدن تلفن همراه به بازار، ارتباطات پنهانی راحت‌تر آشکار می‌شدند، گوشی تلفن منزل از چشم والدین و سایر اعضای خانواده دور نمی‌ماند و ارتباطات صوتی بود و به هر صورت شنیده می‌شد.

اما تلفن‌های سایلنت که امکان چت و پیامک هم دارند، از جنبه‌ی پنهان نگه داشتن ارتباطات برای عده‌ای جذاب شده‌اند.

این جذابیت در اکثر موارد کاذب است و فرد را از این که کمتر اشتباه کند، راهنمایی والدین و بزرگترها را به دست بیاورد و در دام افراد سودجو نیفتد محروم می‌کند.

سوم: ورود به شبکه‌های ارتباطی اجتماعی

نمی‌توانیم منکر شویم که انسان موجودی اجتماعی است و تمایل درونی دارد که از خبرهای پیرامون و مسائل اجتماعی اطراف خود، آگاه شود و ارتباط اجتماعی بیشتری با افراد غریبه یا آشنا داشته باشد.

از طرفی دوری راه در شهرهای بزرگ، تکلف‌های آمیخته شده با معاشرت‌ها و رفت و آمدها، ناهمخوانی اعضای خانواده‌ها در انتخاب معاشران، و دلایلی از این دست، موجب شده که ارتباط مجازی جایگزین ارتباط حقیقی و رو در رو شود. بدیهی است که ارتباط مجازی هرگز نمی‌تواند کیفیت ارتباط حقیقی را داشته باشد.

فیلم بازی کردن، نقاب به چهره زدن، خود را متفاوت نشان دادن، جلوه‌های دروغین از خود و عقاید خود، سوء استفاده‌ها و ... در ارتباطات مجازی به سهولت انجام می‌پذیرد و متاسفانه قربانی این سوء استفاده‌ها اکثراً نوجوان‌ها و جوانان و افراد ساده‌ای هستند که راحت‌تر فریب می‌خورند و زود باورتر و کم تجربه تر هستند.

گزارشات زیادی از دوستی‌های مجازی وجود دارد که در آن فرد سودجو با جلب نظر فردی ساده از طریق انواع دروغ، از او سوء استفاده کرده است.

کمترین سوء استفاده این است که چت کردن مدام، در هر شرایطی و بدون در نظر گرفتن تناسب وضعیت طرف مقابل، در اتومبیل، تاکسی، مهمانی و ... بسرعت باعث عصبانیت او شده و خشم و تنش در افراد را افزایش می‌دهد.

ناگفته نماند که درصد زیادی از افراد کنترل گر از تلفن همراه برای چک کردن لحظه به لحظه طرف مقابل استفاده می‌کنند که خود این موضوع هم به اندازه کافی برای طرفین آزار دهنده است و تبعات منفی دارد.

چهارم: عقب نماندن از بقیه

متاسفانه استفاده از تلفن همراه، چه از جنبه حضور در شبکه‌های اجتماعی مجازی و چه از جنبه مدل و مارک تلفن همراه، تبدیل به نوعی چشم و هم چشمی و رقابت شده است و افراد حتی زمانی که نیازی به تلفن همراه ندارند مبالغ زیادی پول خرج می‌کنند تا بهترین و گران‌ترین مارک‌های تلفن همراه را بخرند.

اگر هزینه اینترنت و مودم و برق برای شارژ و وسایل جانبی و تزیینی و هزینه مکالمات را اضافه کنیم، مبالغ هنگفتی از بودجه خانواده‌ها صرف این می‌شود که بیشتر تنش داشته باشند، چشمشان خسته‌تر شود، بیشتر گول بخورند، از تفریحات سالم باز بمانند، ارتباطات خانوادگی‌شان کمرنگ بشود و خلاصه در وضعیت جسمانی و روانی بدتری قرار بگیرند! عجیب نیست؟!

با این همه تلفن همراه، مزایای زیادی هم دارد. این ماییم که روش درست استفاده از تلفن همراه را بلد نیستیم و در نتیجه به فرزندانمان هم یاد نداده‌ایم.

تلفن همراه هم مانند وسایل دیگر باید در خدمت ما باشد نه این که ما و سلامتی و زمان و انرژی‌مان در خدمت آن قرار بگیریم. زمان استفاده از تلفن همراه در طول شبانه روز باید اندک باشد.

واقعاً یک ساعت کافی کافی است. تعادل در هر کاری از مضرات آن می‌کاهد.

ضمن این که توصیه‌های بهداشتی و سلامتی مربوط به این تلفن‌ها (مانند خاموش کردن وای فای‌ها در شب، دور نگه داشتن از خود در زمان خواب و حتی در بیداری و سایر نکات) باید به دقت مراعات شوند.

این توصیه‌ها در مورد کودکان و نوجوانان به شکل جدی‌تری باید رعایت شوند تا در روند رشد مغزی و جسمانی آنها اختلال ایجاد نکند.

سازندگان تلفن‌های همراه، خود به فرزندانشان توصیه می‌کنند که به دلیل عوارض تلفن‌های همراه، هر چه کمتر از تلفن همراه و تلبت‌ها استفاده کنند.

نکته دیگر این که نیاز به تفریح و سرگرمی باید به شکل درست آن تأمین شود.

اشکالی مانند ورزش و بازی، قدم زدن در پارک و طبیعت، معاشرت‌های سازنده و مثبت و ... مسلم است که تلفن همراه نمی‌تواند جای همه‌ تفریحات را بگیرد.