به قلم : دکتر سید محمدرضا حکیمیان - بورد جراحی و فلوشیپ جراحی سرطان
تحریریه زندگی آنلاین : سرطان سینه پس از سرطان پوست دومین بیماری شایع در میان زنان است. سرطان سینه به معنای رشد سلول‌های سرطانی در بافت سینه است که هم می‌تواند در مجاری شیری و هم در غدد سینه اتفاق بیافتد که به‌طور معمول نوعی که در مجاری شیری است، نوع شایع‌تری است.
سالانه بیش از 10 هزار نفر در ایران به سرطان سینه مبتلا می‌شوند و هر سال 5 درصد به این آمار افزوده می‌شود. خوشبختانه میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان سینه در سال‌های اخیر کمی کاهش یافته است. این امر می‌تواند به دلیل آگاهی بیشتر و غربالگری برای این نوع سرطان، و همچنین توسعه شیوه‌های درمانی بهتر باشد.
سرطان سینه اختلالی است که طی آن سلول‌های بافت پستان تغییر می‌کنند (یا جهش می‌یابند) و به تولید مثل ادامه می‌دهند. این سلول‌های غیرطبیعی به‌طور کلی برای تشکیل تومور به هم می‌چسبند. تومور سرطانی (یا بدخیم) زمانی است که این سلول‌های غیرطبیعی به سایر قسمت‌های سینه نفوذ می‌کنند یا وقتی‌که از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی (شبکه‌ای از عروق و گره‌های بدن که نقش مهمی در مبارزه با عفونت ایفا می‌کند) به قسمت‌های دیگر بدن توسعه می‌یابند (یا متاستاز(.
از فاکتورهای اصلی ابتلا به این سرطان، جنسیت و سن افراد است که به‌طور معمول در سن یائسگی و پس از آن نمود می‌یابد که متاسفانه در سن‌های پایین‌تر هم دیده می‌شود. البته این سرطان ممکن است در مردان هم دیده شود اما شیوع بیشتر آن در میان زنان است.
بیشتربخوانید:
افرادی که سابقه سرطان در یک سینه دارند احتمال اینکه سینه دیگر هم مبتلا شود بالا است. ضمن اینکه داشتن سابقه رادیوتراپی هم می‌تواند ایجاد سرطان را جلو بیاندازد.
کسانی که قاعدگی زودهنگام یعنی قبل از دوازده سالگی دارند یا یائسگی دیررس یعنی پس از پنجاه‌وپنج‌سالگی دارند در خطر بیشتری قرار دارند. همچنین در افرادی که اصلاً بچه‌دار نمی‌شوند یا کسانی که پس از یائسگی به مدت طولانی درمان‌های هورمونی جایگزین استفاده می‌کنند احتمال ابتلا به سرطان سینه بیشتر است.
تشخیص زودرس برای کاهش اثرات و عوارض این بیماری ضروری است به همین سبب زنان به‌ویژه آنهایی که بین سنین 45 تا 55 سال قرار دارند باید هر 10 سال یک‌بار، ماموگرافی انجام دهند. بنابر اظهار متخصصان، افرادی که ازدواج نکرده‌اند، افرادی که ازدواج کرده اما باردار نشده‌اند، زنانی که بارداری داشته اما شیردهی نداشتند، زنانی که اضافه وزن دارند و چاق هستند، یا قد و وزن آنها متناسب نیست، دختران و زنانی که دخانیات مصرف می‌کنند و به‌ویژه قلیان می‌کشند، کسانی که به هر دلیل از هورمون‌های زنانه استفاده می‌کنند و کسانی که افراد درجه یک آنها مثل مادر و خواهر آنها مبتلا به سرطان سینه هستند، بیشتر در معرض سرطان سینه هستند.
کسانی که به اختلالات روانی از قبیل افسردگی و اضطراب دچار هستند هم در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه قرار دارند بنابراین باید از این افراد حمایت‌های ویژه صورت گیرد.
بیشتربخوانید:
درمان سرطان سینه
در ایران درمان سرطان سینه هم مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر آسان‌تر شده است به‌طوری که اگر بیماران زود به پزشک مراجعه کنند بهبود می‌یابند. جراحی با تکنیک‌های جدید، سبب شده است که به گفته کارشناسان عوارض جراحی‌ها به شدت کاهش یابد و حدود 70 درصد بیماران دچار نقص عضو نشوند.
سرطان سینه با چه علائمی بروز و ظهور می‌کند؟
تغییر در اندازه یا شکل، تغییر در پوست مانند تورم یا برجستگی و در برخی موارد برگشتگی نوک سینه و همچنین خارش یا پوست ریزی در قسمتی از سینه و قرمز شدن قسمتی که مبتلا شده از دیگر علائم رایج سرطان سینه است.
سرطان سینه از کجا شروع می‌شود؟
سرطان سینه معمولاً در غدد تولید شیر پستان (لوبول ها) یا مجاری لوله‌ای شکل که شیر را از لوبول به نوک پستان انتقال می‌دهند، شروع می‌شود. کمتر پیش می‌آید که سرطان در بافت همبند چرب و فیبری سینه آغاز شود.
موارد جدید ابتلا به سرطان سینه حدود 100 بار در زنان بیشتر از مردان است، اما بله، مردان نیز می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. سرطان سینه در مردان نادر است، اما هر کسی که دارای بافت پستان است، می‌تواند به سرطان سینه مبتلا شود.
کدام زنان در ریسک ابتلا به سرطان سینه هستند؟
برخلاف تصور عمومی که گمان می‌کنند سابقه خانوادگی اصلی‌ترین علت آن است، فقط 5 تا 10 درصد دلیل ابتلا به سرطان سینه به دلیل سابقه فامیلی و ارثی است که به دو ژن «بی آر سی‌ای 1» و «بی آر سی‌ای 2» برمی‌گردد که خوشبختانه این ژن‌ها برای کسانی که به احتمال ابتلا به‌صورت ارثی شک دارند، قابل اندازه‌گیری است.
بیشتر بخوانید:
عوامل خطر سرطان سینه
سن و جنسیت
اگر شما یک زن هستید و کم کم سنتان بالا می‌رود، ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه قرار بگیرید. این خطر پس از 40 سالگی افزایش می‌یابد و در 70 سالگی زنان در بیش‌ترین میزان خود قرار دارد.
سابقه‌ی خانوادگی
ابتلای یکی از افراد نزدیک شما به سرطان سینه خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. خطر ابتلا به سرطان سینه در زنانی که مادر، خواهر یا دخترشان به سرطان سینه مبتلا بوده است تقریباً دو برابر است و اگر دو یا بیشتر از دو تن از اعضای درجه‌ی یک خانواده‌ی او به سرطان سینه مبتلا بوده است، احتمال ابتلا در او به سه برابر افزایش می‌یابد.
سرطان سینه در اثر جهش ژنی
به نظر می‌رسد تا 10 درصد از همه‌ی سرطان‌های سینه ارثی هستند و بسیاری از این موارد به علت نقص در یک یا چند ژن، به‌ویژه BRCA1 یا BRCA2 رخ می‌دهند. (دانشمندان همچنین در حال بررسی چندین جهش ژنی هستند.) در ایالات متحده، جهش‌های BRCA1 و BRCA2 در زنان یهودی با اصل و نسب اروپای شرقی شایع‌تر هستند. داشتن این ژن‌های معیوب به این معنی نیست که به سرطان سینه مبتلا خواهید شد، بلکه احتمال بروز آن در شما بیشتر است: برای مثال خطر ابتلا به سرطان سینه در زنان با یک جهش ژن BRCA1 ممکن است بیشتر از 55 تا 65 درصد باشد در مقایسه با میانگین 12 درصد.
تغییرات و اختلالات پستان
خطر ابتلا به سرطان سینه زنان با بافت متراکم پستان یا با سابقه‌ی شخصی داشتن تومورهای پستان، ابتلا به سرطان سینه در گذشته یا برخی از اختلالات غیر سرطانی، بیشتر از زنانی است که این اختلالات را ندارند و نداشته‌اند.
نژاد / قومیت
احتمال بروز سرطان سینه در زنان سفیدپوست در مقایسه با زنان آسیایی، اسپانیایی و آفریقایی‌تبار بیشتر است. اما زنان آفریقایی آمریکایی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان سینه هستند و زنان اسپانیایی آمریکای لاتین هم بیشتر از زنان سفید پوست در اثر ابتلا به سرطان سینه جان خود را از دست می‌دهند.
هورمون‌ها
زنانی که دوره‌ی اولیه قاعدگی در آنها زود آغاز شده است (از قبل از 12 سالگی) یا کسانی که دیر به یائسگی می‌رسند (بعد از 55 سالگی) بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند. دانشمندان معتقدند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض استروژن (هورمون زنانه) ممکن است یک فاکتور خطر باشد، زیرا استروژن باعث رشد سلول‌های پستان می‌شود. به همین ترتیب، به نظر می‌رسد که استفاده از هورمون درمانی پس از یائسگی خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد.
قرص‌های جلوگیری از بارداری با افزایش اندکی در میزان خطر سرطان سینه در مقایسه با زنانی که هرگز از روش‌های جلوگیری هورمون استفاده نکرده‌اند، ارتباط داده شده است. اما این خطر موقت است: بیش از 10 سال پس از توقف مصرف قرص، خطر سرطان سینه در زنان به میزان میانگین می‌رسد.
وزن
احتمال بروز سرطان سینه در زنان دارای اضافه وزن و چاق پس از یائسگی بیشتر است. علت دقیق چنین چیزی روشن نیست، اما ممکن است به دلیل سطوح بالاتر استروژن تولیدشده توسط سلول‌های چربی پس از یائسگی باشد. اضافه وزن نیز سبب افزایش سطح انسولین خون می‌شود که ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه را تحت تأثیر قرار دهد.
مصرف الکل
مطالعات نشان می‌دهند زنانی که دو یا چند نوشیدنی الکل به‌طور روزانه مصرف می‌کنند یک و نیم برابر بیشتر از افرادی که نوشیدنی الکلی مصرف نمی‌کنند در معرض ابتلا به سرطان سینه قرار دارند.
خطر ابتلا به این بیماری با مصرف بیشتر الکل افزایش می‌یابد. درعین‌حال ثابت شده است که الکل خطر ابتلا به سرطان‌های دیگر را نیز افزایش می‌دهد. به همین دلیل، انجمن سرطان آمریکا (ACS) عدم مصرف نوشیدنی‌های الکلی را توصیه می‌کند.
قرار گرفتن در معرض اشعه
خطر ابتلا به سرطان سینه در خانم‌ها ممکن است بالاتر از حد نرمال باشد، اگر در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه و به دلیل یک بیماری دیگر در زمان کودکی یا جوانی اشعه دریافت کرده باشند.
سابقه بارداری
نداشتن فرزند یا داشتن فرزند اول پس از 30 سالگی، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد.
قرار گرفتن در معرض DES
زنانی که چندین دهه قبل از داروهای دی اتیل استیل بسترول برای جلوگیری از سقط‌جنین استفاده کردند و همچنین دخترانشان با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان روبرو شدند. مصرف این دارو در حال حاضر ممنوع اعلام شده است. دانشمندان در حال انجام تحقیق بر روی عوامل دیگر هستند برای تعیین اینکه چه نقشی (درصورتی‌که اصلاً نقشی داشته باشند) می‌توانند در توسعه سرطان سینه داشته باشند. شواهد کافی وجود ندارد که نشان دهد آیا برای مثال سیگار کشیدن، چربی موجود در رژیم غذایی یا قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی، موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه می‌شود یا خیر، زیرا نتایج مطالعه تا به امروز چندان روشن نیستند.
برای جلوگیری از سرطان سینه چه باید کرد؟
تراکم سینه خود را بشناسید
یکی از جدیدترین راه‌ها برای حفاظت از خودتان، آشنایی با تراکم سینه‌هایتان است. اگر بافت سینه‌ی شما بیشتر از چربی باشد، تشخیص غده در ماموگرام دشوار می‌شود، زیرا بافت سینه و تومور هر دو در ماموگراف سفید هستند، اما چربی سیاه است. زنان جوان بافت سینه‌ی بیشتر و چربی کمتری دارند. اگر بافت سینه‌ی شما بیشتر از چربی آن باشد، احتمال ابتلا به سرطان سینه تا 6 برابر افزایش پیدا می‌کند. علت این امر هنوز مشخص نیست؛ اما یکی از احتمالات این است که چون روش اندازه‌گیری دقیقی برای تراکم سینه وجود ندارد، تشخیص پزشکان در این زمینه، ذهنی و مستعد خطاست.
ورزش کنید
ورزش کردن به چند دلیل از شما در برابر سرطان پستان محافظت می‌کند. ورزش کردن به کنترل وزن شما کمک می‌کند. پژوهش انجمن سرطان آمریکا نشان داد، زنانی که از زمان 18 سالگی خود، بین 9 تا 14 کیلوگرم وزن اضافه کرده‌اند، تا 40 درصد بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. اثر افزایش وزن بر احتمال ابتلا به سرطان سینه به سبب استروژن است. استروژن می‌تواند رشد بیش ازحد سلول‌ها را تحریک و سرطان سینه ایجاد کند. تا پیش از یائسگی، این تخمدان‌های شما هستند که استروژن تولید می‌کنند. پس از یائسگی، تخمدان‌ها دیگر هورمونی تولید نمی‌کنند؛ پس استروژن از بافت چربی به وجود می‌آید. هرچقدر چربی در بدن یک زن بیشتر باشد، استروژن بیشتری ساخته می‌شود.
سابقه‌ی سرطان سینه را در خانواده‌ی خود بررسی کنید
در حدود 5 تا 10 درصد موارد ابتلا به سرطان سینه ارثی هستند که به‌واسطه‌ی جهش‌های ژنی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. اهمیت ژن‌های خانواده‌ی پدری شما به اندازه‌ی خانواده‌ی مادری مهم است. انواع دیگر سرطان را در خانواده‌ی خود بررسی کنید. مردها می‌توانند حامل ژن‌های معیوبی مانند BRCA1 و BRCA2 باشند که نه تنها خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد، بلکه خطر ابتلا به سرطان تخمدان در زن‌ها، سرطان پانکراس در هر دو جنس و سرطان بیضه و پروستات در مردها را افزایش می‌دهد. علاوه براین، وجود چندین مورد ابتلا به سرطان در خانواده‌ی پدری و مادری شما، می‌تواند نشانه‌ای بر وجود ژن سرطان در خانواده‌ی شما باشد.
قرارگیری در معرض تابش‌های آزمایش‌های پزشکی را کاهش دهید
ماموگرافی، ابزار بررسی سینه‌ها، از تابش یونیزه استفاده می‌کند. تابش یونیزه که در بسیاری از آزمایش‌های چکاپ به کار می‌رود، عاملی خطرناک است، زیرا می‌تواند باعث ایجاد جهش در دیان ای شود. البته توجه داشته باشید که این امر بدین معنا نیست که ماموگرافی خود را لغو کنید. رابرت هوور، رئیس برنامه‌ی اپیدمیولوژی و آمار زیستی در بنیاد ملی سرطان ایالات متحده می‌گوید: «در ماموگرافی از دوز بسیار کمی از تابش استفاده می‌شود. اگر راهنمایی‌های عمومی را رعایت کنید، مشکلی برای شما پیش نخواهد آمد. این امر در مورد رادیوگرافی‌های سالانه‌ی دندان و بازرسی‌های امنیتی فرودگاه هم صدق می‌کند. اگر پزشک شما می‌گوید که باید رادیوگرافی انجام دهید، ریسک کمینه‌ی تابشی که دریافت می‌کنید، با احتمال تشخیص مشکل پزشکی جبران می‌شود.
اما استثنائاتی هم وجود دارد. زنانی که پیش از این رادیوگرافی قفسه‌ی سینه را در موارد سرطانی پیشین، مانند بیماری هوچکین یا لنفوم غیر هوچکین انجام داده‌اند، احتمال ابتلا به سرطان بیشتری دارند. هرچقدر دُز دریافتی بیشتر و سن بیمار کمتر بوده باشد، احتمال ابتلا بیشتر است.
در حالت کلی، FDA می‌گوید که رادیوگرافی اشعه‌ی ایکس فقط زمانی باید انجام شود که پزشک مربوط تشخیص دهد آنها ضروری هستند یا می‌توانند به پرسشی بالینی پاسخ بدهند یا راهنمای درمان بیماری باشند. هرگاه پزشک شما، رادیوگرافی با اشعه‌ی ایکس را تجویز کرد، دلیل آن را از او بپرسید. اگر مطمئن نبودید که رادیوگرافی واقعاً لازم است یا خیر، نظر پزشک دیگری را برای اطمینان جویا شوید.
درمان‌های هورمونی را محدود کنید
بنیاد سلامت زنان دریافت که استفاده‌ی طولانی مدت از درمان‌های مبتنی بر استروژن و پروژسترون احتمال ابتلای زنان به سرطان سینه را تا 24 درصد افزایش می‌دهد. تا زمانی که خطر جدی متوجه شما نباشد، می‌توانید با پزشک خود در مورد استفاده از درمان هورمونی برای مدیریت نشانگان یائسگی مانند گرگرفتگی صحبت کنید. از کمترین دُز مصرفی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن استفاده کنید.
به نوزاد خود شیر بدهید
در زنانی که در 6 ماهه‌ی نخست تولد نوزادشان به او شیر داده‌اند، خطر مرگ در اثر سرطان تا 10 درصد کاهش پیدا می‌کند. اما دلیل آن چیست؟ زن‌ها در طول دوره‌ی شیردهی به نوزادشان وارد سیکل قاعدگی نمی‌شوند. هرچقدر یک زن وارد سیکل‌های قاعدگی کمتری شود، بدن او کمتر استروژن ترشح می‌کند و در نتیجه خطر ابتلای او به سرطان کاهش پیدا می‌کند. خلاصه‌ی کلام آنکه، شواهد بسیاری وجود دارد که شیر دادن نوزاد، خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد. اگر توانایی شیر دادن به نوزاد خود را دارید، این کار را انجام دهید. شیر مادر برای تغذیه‌ی نوزاد بهترین گزینه است اما برای مادر هم فواید بسیاری دارد.
هر روز مواد غذایی سالم مصرف کنید
پژوهش‌های بسیاری تأیید می‌کنند که تغذیه‌ی شما بر خطر ابتلای شما به سرطان تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، پژوهشگران دانشگاه هاروارد دریافتند زنانی که درصد کاروتنوئید خون آنها بالاست، 19 درصد خطر ابتلا به سرطان پستان کمتری دارند. کاروتنوئیدها ترکیباتی هستند که در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند سبزیجات برگ‌دار، هویج و فلفل قرمز وجود دارند. در زنانی که کاروتنوئید بیشتری مصرف کرده‌اند، خطر ابتلا به سرطان پستان با گیرنده‌ی منفی استروژن (که تهاجمی‌تر است) کمتر است. مواد مغذی دیگر مانند سولفورفان (موجود در خانواده‌ی کلم‌ها) و لیکوپن (ماده‌ی شیمیایی مسئول رنگ قرمز در گوجه‌فرنگی) از زن‌ها در مقابل سرطان پستان محافظت می‌کنند. انجمن سرطان آمریکا پیشنهاد می‌دهد که هر روز پنج وعده یا بیشتر میوه و سبزیجات مصرف کنید. مصرف گوشت‌های فرآوری و قرمز را محدود کنید و از دانه‌های کامل استفاده کنید تا خطر ابتلا به انواع سرطان را کاهش دهید.
در نهایت، از مصرف مشروبات الکلی بپرهیزید. مصرف هر لیوان نوشیدنی الکلی، خطر ابتلای شما به سرطان سینه را تا 1.5 برابر افزایش می‌دهد.
سیگار نکشید
هم سیگاری‌ها و هم غیر سیگاری‌ها به‌خوبی می‌دانند که سیگار کشیدن چقدر ضرر دارد. مهم‌ترین خطرات ناشی از سیگار کشیدن بالا رفتن ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی، احتمال سکته و حداقل ابتلا به 15 نوع سرطان، از جمله سرطان سینه است. در کنار این‌ها سیگار کشیدن باعث بد بو شدن دهان، خراب شدن دندان‌ها و بروز چین‌وچروک پوستی می‌شود. این موارد می‌توانند به‌اندازه کافی دلایل خوبی برای سیگار نکشیدن یا ترک کردن سیگار باشند.
