چالش زنان برای یافتن شغل

در سال‌های گذشته موانع مختلفی نظیر تحریم‌های اقتصادی، جریان اشتغال را تحت تاثیر قرار داده است؛ اما بررسی وضعیت جریان اشتغال  به تفکیک زنان و مردان بیانگر آن است که این مشکلات، تاثیر یکسانی بر وضعیت اشتغال این دو گروه نداشته. به عبارت دیگر شکاف شغلی قابل توجهی میان زنان و مردان  وجود داشته و بستر مناسبی برای اشتغال زنان وجود ندارد. یکی دیگر از نکات قابل توجه در جریان اشتغال، حرکت از صنعت به سوی خدمات است. استهلاک صنایع در سال‌های گذشته و همچنین کاهش سرمایه‌گذاری می‌تواند توضیح‌دهنده‌ حرکت تدریجی جریان اشتغال به سوی خدمات باشد. مرکز آمار در گزارش «آمار جریان نیروی کار» به بررسی تغییرات جریان نیروی کار پرداخته است.

اهمیت آگاهی از پویایی بازار کار

آگاهی از پویایی بازار کار از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به همین دلیل ابزارها و آگاهی از تغییرات نیروی کار در سطح فردی نیز مهم است. زمانی که راهبرد اشتغال‌زایی اجرا می‌شود، بررسی عملکرد آن ضروری بوده و آگاهی از پویایی بازار کار در این زمینه نیز به کار می‌آید. به همین دلیل است که در یک بازه زمانی درنظر‌گرفته‌شده، اندازه و ویژگی‌های جمعیتی افرادی که اشتغال خود را از دست داده‌اند، اندازه و ویژگی‌های جمعیتی افرادی که کار پیدا کرده‌اند و اندازه و جمعیت افرادی که کار پیدا کرده‌اند و اندازه و جمعیت افرادی که وضعیت کار آن‌ها طی زمانِ در‌نظر‌گرفته‌شده تغییر کرده، بسیار مهم و قابل‌بررسی است. بر اساس این پژوهش بازار کار به طور کلی با استفاده از آمار جمعیت فعال، سطح اشتغال و نرخ بیکاری مورد مطالعه قرار می‌گیرد.   

فعال و غیرفعال اقتصادی کیست؟

بر اساس تعاریف گزارش‌های مرکز آمار، زمانی به فردی شاغل گفته می‌شود که آن فرد دارای 15 سال سن و بیشتر بوده و در طول هفته مرجع طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده یا بنا به دلایلی به طور موقت کارش را ترک کرده باشد. علاوه بر آن، افرادی که برای اعضای خانوار خود که با آن‌ها نسبت خویشاوندی دارند کار می‌کنند اما مزدی دریافت نمی‌کنند، کارآموزانی که در هر دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت موسسه محل کارآموزی انجام می‌دهند، محصلانی که در هفته مرجع مطابق تعریف کار کرده‌اند و تمام افرادی که در نیروهای مسلح به صورت کادر دائم یا موقت خدمت می‌کنند از جمله گروه‌های شاغل محسوب می‌شوند. از طرفی افراد بیکار کسانی هستند که با 15 سال سن یا بیشتر دارای 3 ضابطه به صورت همزمان باشند. در واقع باید در هفته مرجع فاقد کار باشند، در هفته مرجع و سه هفته قبل از آن جویای کار بوده باشند و در هفته مرجع یا در هفته بعد از آن برای اشتغال مزد‌بگیری یا خود‌اشتغالی، آماده برای کار باشند. علاوه بر آن، افرادی که به دلیل آغاز به کار در آینده یا انتظار بازگشت به شغل قبلی جویای کار نبوده، ولی جویای کار و آماده برای کار هستند نیز بیکار محسوب می‌شوند.

تصویر مشارکت اقتصادی

گزارش مذکور به بررسی آمارهای جریان جمعیت دارای 15 سال و بیشتر بر اساس وضعیت فعالیت از پاییز سال گذشته تا پاییز سال جاری پرداخته است. در این تحلیل آمارهای جریان بر حسب جنسیت، مناطق جغرافیایی، وضع اقتصادی و بخش‌های عمده فعالیت اقتصاد و اشتغال رسمی و غیررسمی ارائه شده است. بر اساس این گزارش، در پاییز 1400، از جمعیت در سن کار 3/ 37 درصد شاغل، 6/ 3 درصد بیکار و 1/ 59 درصد غیر‌فعال بوده‌اند. فعالیت این افراد در پاییز سال جاری نیز به صورت 7/ 37 درصد شاغل، 2/ 3 درصد بیکار و 1/ 59درصد غیرفعال بوده است. همچنین بررسی ثبات در وضع فعالیت نیز بیشترین درصد جابه‌جایی در وضع فعالیت با میزان 4/ 60 درصد، مربوط به وضع فعالیت بیکار به شاغل از پاییز 1400 به پاییز 1401 است. در مردان تغییر وضع فعالیت از بیکار به شاغل 6/ 50 درصد و در زنان تغییر وضع فعالیت از بیکار به غیرفعال با مقدار 9/ 46 بیشترین درصد تغییرات در وضع فعالیت است. بنابراین بیشترین تغییرات در وضع فعالیت مربوط به بیکاران است و بیکاری بی‌ثبات‌ترین وضع فعالیت است.

نبود بستر مناسب برای اشتغال زنان

 بررسی گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد از پاییز سال گذشته تا پاییز سال جاری 4/ 14 درصد از زنان بیکار شاغل شده و 9/ 46 درصد از آنان غیرفعال شده‌اند. این مساله می‌تواند بیانگر این مساله باشد که در طول یک سال گذشته بسیاری از زنانی که در جست‌و‌جوی شغل بوده‌اند، از یافتن شغل موردنظر خود ناامید شده و از جست‌و‌جو دست کشیده‌اند. این در حالی است که از پاییز سال گذشته تا پاییز امسال 6/ 50درصد از بیکاران مرد شاغل شده و 3/ 17درصد از آنان غیرفعال شده‌اند. در سال‌های گذشته موانع مختلفی، نظیر تحریم‌های اقتصادی، جریان اشتغال را تحت‌تاثیر قرار داده‌اند؛ اما بررسی وضعیت جریان اشتغال به تفکیک زنان و مردان بیانگر آن است که این مشکلات تاثیر یکسانی بر وضعیت اشتغال این دو گروه نداشته‌اند. به عبارت دیگر شکاف شغلی قابل توجهی میان زنان و مردان وجود داشته و بستر مناسبی برای اشتغال زنان وجود ندارد.

حرکت از صنعت و کشاورزی به خدمات

 بر اساس تعاریف این گزارش، بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی شامل بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات است. بر اساس بررسی‌های این گزارش، از میان شاغلان مشترک پاییز سال گذشته و پاییز سال جاری، 1/ 15 درصد از افراد در بخش کشاورزی، 8/ 34 درصد در بخش صنعت و 2/ 50درصد در بخش خدمات مشغول به فعالیت بوده‌اند. این مقادیر برای بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی در پاییز سال جاری 15 درصد در بخش کشاورزی، 3/ 34درصد در بخش صنعت و 7/ 50 درصد در بخش خدمات بوده است. بنابراین می‌توان گفت بیشترین جابه‌جایی شاغلان از بخش‌های کشاورزی و صنعت به بخش خدمات بوده است.

بررسی ماندگاری اشتغال در بخش خدمات با میزان 9/ 89درصد دارای بالاترین مقدار است. اشتغال در بخش‌های کشاورزی 7/ 84 درصد و در بخش صنعت 6/ 82 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بیشترین درصد انتقال در بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی مربوط به تغییر اشتغال در بخش صنعت به خدمات از پاییز 1400 به پاییز 1401 با میزان 3/ 13 درصد است. علاوه بر آن کمترین میزان اشتغال در  انتقال از بخش‌ خدمات به کشاورزی با میزان 2 درصد بوده است. می‌توان گفت دلایلی نظیر مشکلات مربوط به آب و منابع طبیعی و همچنین سرعت بالای مستهلک شدن صنایع از دلایل اصلی این انتقال است.