حبیبه مرتضی : کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار
تحریریه زندگی آنلاین : در مطلب قبلی به عوامل موثر در باروری زوجین از قبیل سن، سیگار کشیدن، وزن، تغذیه و ورزش اشاره شد. در این مقاله به بقیه عوامل اشاره می‌شود.
داروهای محرک و مکمل‌ها
اثرات غیر طبیعی برخی از مکمل‌ها که در بدنسازی مورد استفاده قرار می‌گیرند، روی تولید اسپرم سالم به طور قابل ملاحظه‌ای دیده می‌شود. این مواد ممکن است روی تولید هورمون زنانه و مردانه نیز تاثیر داشته باشند. بدنسازی و استفاده از استروئید یا تستوسترون، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، مواد آلاینده و دمای بالا می‌تواند تاثیر منفی در تولید و کیفیت اسپرم داشته باشد، بنابراین به منظور بهبود باروری از مصرف داروهای محرک و مکمل‌ها خودداری نموده و از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌ها اجتناب نمایید.
به یاد داشته باشید حمام داغ طولانی‌مدت، سونا، وان داغ، استفاده از لپ‌تاپ و لباس زیر تنگ ممکن است تولید اسپرم سالم را با مشکل مواجه سازد.
بیشتربخوانید:
کاهش هورمون مردانه با افزایش سن
به طور طبیعی در مردان با افزایش سن هورمون مردانه به تدریج کم می‌شود. به دنبال آن در بعضی از مردان کاهش میل و قدرت جنسی، خستگی، بی‌قراری، کم شدن قدرت عضلات و پوکی‌استخوان نیز ممکن است دیده شود. این علائم به کندی ایجاد می‌شوند و در همه مردان نیز به یک شدت نیستند.
کاهش میل و قدرت جنسی می‌تواند در رابطه زناشویی تاثیر بگذارد. اگر این کاهش ناگهانی بود و یا موجب نارضایتی شما و یا همسرتان شد، برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
آلودگی محیطی و ناباروری
سیگار، گازوئیل، بخار ناشی از رنگ‌ها و اگزوز اتومبیل مواد آلوده‌کننده هستند. خانم‌هایی که هنوز باردار نشده‌اند هم تحت تاثیر آلودگی محیطی قرار می‌گیرند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار زمان انتظار برای باردار شدن را افزایش داده و افزایش احتمال جهش در سلول تخم را نیز می‌تواند به دنبال داشته باشد. مردان نیز باید نگران هوایی که تنفس می‌نمایند، باشند. فلزات سنگین موجود در دود اگزوز وسایل نقلیه سبب کاهش کیفیت اسپرم خواهد شد.
بیشتربخوانید:
استرس
ناباروری سبب ایجاد استرس می‌شود. باید به خاطر داشت نمی‌توان همه فشارهای روحی را حذف نمود، اما می‌توان زمانی را برای آرامش اختصاص داد. افراد در هر شغل و مسئولیتی باید زمانی را برای زندگی خود اختصاص دهند. مطالعه، قدم زدن، عبادت، صحبت و تبادل پیام با دوستان از راه‌های دستیابی به آرامش است.
سفید کننده‌های حاوی کلر
اغلب موادی که برای سفید کردن لباس‌ها و سطوح در خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، کلر دارند. سفیدکننده‌های کلردار برای سلامت انسان مضر هستند و سبب آلودگی محیطی نیز می‌شوند. با توجه به تاثیر سفید کننده‌های حاوی کلر بر سلامت، نباید برای تمیز نمودن لباس زیر از آنها استفاده کرد، چون تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر سلامت داشته و باعث صدمه به محیط نیز خواهند گردید. خانم‌هایی که از مواد سفیدکننده به طور مکرر استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض مشکل ناباروری و مخاطرات دیگر قرار می‌گیرند.
با خود مراقبتی و اقدامات ذیل می‌توانید احتمال باروری را افزایش دهید
یک خانم قبل از اقدام به بارداری، باید با تغییر در شیوه زندگی خود و مصرف مکمل‌های ویتامینی از سلامت کافی برای باردار شدن برخوردار شود. در صورت داشتن سابقه بیماری یا مشکلات ژنتیکی، قبل از باردار شدن با پزشک خود مشورت کنید.
در صورتی که قاعدگی‌های منظم دارید، سن شما و تعداد ماه‌هایی که برای باردار شدن اقدام کرده‌اید، دو عامل مهم است، میزان باروری در خانم‌ها و آقایان با بالا رفتن سن کمتر می‌شود، اما تأثیر سن بر باروری خانم‌ها بیشتر است.
عدم مقاربت برای مدت طولانی، بر کیفیت و تعداد اسپرم اثر می‌گذارد. همچنین با کمتر شدن تعداد نزدیکی‌ها، احتمال اینکه همزمان با تخمک‌گذاری، نزدیکی صورت گیرد، کمتر می‌شود. بیشترین احتمال حاملگی زمانی است که یک زوج در زمان «پنجره باروری» هر 1 تا 2 روز نزدیکی داشته باشند.
پنجره باروری یک دوره زمانی 6 روزه از پایان تخمک‌گذاری است که احتمال حاملگی وجود دارد. قابلیت زنده ماندن تخمک و اسپرم در این مدت، بیشتر از هر زمان دیگری است. تخمک‌گذاری معمولا 14 روز قبل از شروع قاعدگی بعدی رخ می‌دهد، بنابراین یک خانم دارای سیکل‌های قاعدگی 28 روزه حوالی روز 14 تخمک‌گذاری خواهد داشت و بیشترین احتمال حاملگی زمانی است که طی 6 روز از پایان تخمک‌گذاری، نزدیکی صورت گیرد.
مهم است که هر خانم زمان تخمک‌گذاری خود را بداند. زمان حداکثر باروری حتی بین خانم‌های دارای قاعدگی منظم، متفاوت است. روش‌های متعددی برای تعیین زمان تخمک‌گذاری معرفی شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
5 تا 6 روز قبل از تخمک‌گذاری میزان ترشحات دهانه رحم و واژن شروع به افزایش می‌کند و 2 تا 3 روز قبل از تخمک‌گذاری به حداکثر میزان می‌رسد. در صورت تحت نظر گرفتن این تغییرات می‌توان زمان تخمک‌گذاری را مشخص کرد.
توانایی حامله شدن در خانم‌های خیلی لاغر و خیلی چاق کم می‌شود، اما در خانم‌های دارای وزن طبیعی و قاعدگی‌های منظم، رعایت نوع خاصی از رژیم غذایی هیچ اثری بر باروری ندارد، البته رژیم غذایی سالم و شیوه زندگی مناسب توصیه می‌شود. برای افزایش احتمال بارداری، وزن خود را در محدوده طبیعی قرار دهید.
نوشیدن بیش از 5 فنجان قهوه در روز باعث کم شدن شانس بارداری و افزایش احتمال سقط جنین می‌شود.
اگر شما در معرض عفونت‌های منتقله از راه تماس جنسی بوده‌اید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر همسر شما بیضه پایین نیامده دارد یا اندازه بیضه‌ها کاهش پیدا کرده است، به پزشک مراجعه کنید.
قرار گرفتن در معرض گرما نظیر وان داغ باروری را کاهش می‌دهد. مردانی که به مدت طولانی به حالت نشسته کار می‌کنند یا لباس گرم می‌پوشند، در معرض ناباروری قرار دارند.
برای افزایش احتمال بارداری از مصرف داروهایی نظیر استروییدها، دخانیات و مواد روانگردان و الکل خودداری نمایید. مصرف این مواد باعث تغییر شکل، تعداد و تحرک اسپرم می‌شود.