تعریف متفاوت جهان از گردشگری کوهستان

گردشگری کوهستانی راهی برای پایداری و فراگیری

از سال 2017، کوه‌ها محل زندگی حدود 1/ 1 میلیارد نفر هستند که حدود 15درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و برخی از آنها جزو فقیرترین و منزوی‌‌‌ترین در جهان هستند. در عین حال، کوه‌‌‌ها مدت‌‌‌هاست که گردشگران علاقه‌‌‌مند به طبیعت و مقاصد در هوای آزاد و فعالیت‌‌‌های خارج از منزل مانند پیاده‌‌‌روی، کوهنوردی و ورزش‌‌‌های زمستانی را جذب کرده‌‌‌اند. آنها همچنین با تنوع زیستی غنی و فرهنگ‌‌‌های محلی قوی بازدیدکنندگان را جذب می‌کنند. با این حال، در سال 2019، جدیدترین سالی که ارقام موجود برای آن در دسترس است، 10 کشور کوهستانی (از نظر میانگین ارتفاع از سطح دریا) تنها 8‌درصد از گردشگران بین‌المللی را در سراسر جهان دریافت کردند که گزارش «درک و کمی‌سازی گردشگری کوهستان»، آن را به‌‌‌خوبی نشان می‌دهد.

این در حالی است که گردشگری کوهستانی با مدیریت پایدار، پتانسیل افزایش درآمد جوامع محلی و کمک به حفظ منابع طبیعی و فرهنگ آنها را دارد و به گفته فائو و سازمان جهانی گردشگری اندازه‌‌‌گیری حجم بازدیدکنندگان از کوه‌‌‌ها اولین قدم حیاتی به سمت باز کردن پتانسیل این بخش است. گردشگری کوهستان نوعی «فعالیت گردشگری است که در یک فضای جغرافیایی مشخص و محدود مانند تپه‌‌‌ها یا کوه‌‌‌ها با ویژگی‌‌‌های متمایز یک چشم‌‌‌انداز، توپوگرافی، آب و هوا، تنوع زیستی (گیاه و جانوران) و جامعه محلی خاص، انجام می‌شود. این سبک، شامل طیف گسترده‌‌‌ای از اوقات فراغت و فعالیت‌‌‌های ورزشی در فضای باز است.»

گردشگری کوهستان به دلیل مکمل بودن با سایر فعالیت‌‌‌های اقتصادی، سهم آن در تولید ناخالص داخلی و ایجاد شغل و ظرفیت آن برای ترویج پراکندگی تقاضا در زمان (مناسب با فصلی) و در امتداد گسترده‌‌‌تر، پتانسیل بالایی برای تحریک رشد اقتصادی محلی و تغییرات اجتماعی دارد. گردشگری دارای پتانسیلی برای بهره‌‌‌مندی از اکوسیستم‌ها و جوامع کوهستانی است. همچنین، گردشگری کوهستانی، در صورت مدیریت پایدار، پتانسیل افزایش درآمد جوامع محلی و کمک به حفظ منابع طبیعی و فرهنگ آنها را دارد. با این حال، فقدان اطلاعات و دانش در مورد این موضوع مانع از استفاده کامل آنها از چنین فرصت‌‌‌هایی می‌شود.

گردشگری ثابت کرده است که راه حیاتی برای بسیاری از جوامع در مناطق کوهستانی است و می‌تواند نقش مهمی در حفاظت از معیشت سازگار با این اکوسیستم‌های شکننده، که با تهدیدهای مداوم ناشی از تغییرات اقلیمی و بهره‌‌‌برداری بیش از حد مواجه هستند، ایفا کند. از آنجا که این بخش از تاثیر بی‌‌‌سابقه همه‌گیری کووید-19 بهبود می‌‌‌یابد، فرصتی برای بازنگری در گردشگری کوهستان و تاثیر آن بر منابع طبیعی و معیشت، و همچنین برای مدیریت بهتر آن به وجود آمده است. وقتی گردشگری به شیوه‌‌‌ای پایدار مدیریت می‌شود، ثابت کرده است که برای بسیاری از جوامع در مناطق کوهستانی راه نجاتی است و می‌تواند نقشی پیشرو در حفاظت از سیستم ایفا کند. بسیاری از مقاصد کوهستانی در طول بیماری همه‌گیر، انعطاف‌‌‌پذیری خاصی نشان دادند، زیرا بازدیدکنندگان به‌‌‌دنبال مقصدهای کم‌‌‌جمعیت و تجربه‌‌‌های فضای باز و هوای آزاد بودند.

بازنگری در گردشگری کوهستان

همان‌طور که بخش گردشگری، از تاثیر بی‌‌‌سابقه همه‌گیری بهبود می‌‌‌یابد، فرصتی برای بازنگری بیشتر گردشگری کوهستان و تاثیر آن در مدیریت بهتر، آینده فراگیر و پایدار برای کوه‌‌‌ها و جوامع فراهم می‌شود. باتوجه به داده‌‌‌های محدود در گردشگری داخلی کوهستان که توسط ساکنان انجام می‌شود، برآوردها فقط بر اساس سهم گردشگری کوهستان در گردشگری بین‌المللی ارائه می‌شود که طبق این داده‌‌‌ها، گردشگری کوهستانی بین 9 تا 16‌درصد از کل گردشگران بین‌المللی را اما با تفاوت‌‌‌های قابل‌توجهی بین کشورها تشکیل می‌دهد. در برخی از کشورها گردشگری کوهستان، انگیزه اولیه بازدید است و در برخی دیگر، این سبک از گردشگری به عنوان یک تفریح تخصصی درنظر گرفته می‌شود. باتوجه به این دامنه تفاوت‌‌‌ها سهم گردشگری کوهستانی در برخی از کشورها در مقابل کل ورودی‌‌‌ها به‌‌‌دلیل پیشنهادهای متنوع‌‌‌تر دیگر انواع گردشگری یا قرار داشتن در مرحله اولیه توسعه گردشگری کوهستان، یا به‌‌‌دلیل وزن بالاتر تقاضای داخلی در آن از اهمیت کمتری برخوردار است.

طبق نظرسنجی سازمان جهانی گردشگری از 46 کشور در 5 منطقه جهان، تنها 32 کشور سهمی از گردشگری کوهستان در تقاضای بین‌المللی به‌‌‌دست آوردند. این در حالی است که در مجموع 150 کشور کوهستانی، دارای پتانسیل لازم برای جذب گردشگران کوهستانی است. اما کمبود داده‌‌‌ها در این بخش، یک چالش کلیدی در جهت توسعه این نوع از گردشگری به شمار می‌رود. بر اساس این نظرسنجی، بیش از 60درصد، از حضور گردشگران داخلی و خارجی استقبال کردند که حدود 30درصد از بازدیدکنندگان عمدتا داخلی بوده و تنها 10‌درصد گردشگران بین‌المللی بودند. این ارقام نشان می‌دهند که هنوز برای بسیاری از مقاصد پتانسیل وجود دارد تا بخش‌‌‌های جدید داخلی و بین‌المللی را جذب کند. حدود 41درصد، مقصد خود را به‌‌‌صورت مشخص تعریف می‌کنند. همچنین 41‌درصد به دنبال مقاصد نوظهور هستند و 7درصد به این نکته اشاره می‌کنند که گردشگری کوهستان شاید بتواند در آینده توجه آنها را به خود جلب کند. در مقابل 11‌درصد از پاسخ‌‌‌دهندگان، فضای کمی را برای توسعه این بخش می‌‌‌بینند.

این داده‌‌‌ها، نشان می‌دهد که ترکیبی از مقصد تاسیس‌‌‌شده و در حال ظهور وجود دارد و اینکه ممکن است پتانسیلی برای توسعه بیشتر وجود داشته باشد. این نظرسنجی همچنین نشان می‌دهد که تنها نیمی از کشورهایی که مورد مطالعه قرار گرفتند تجربه گردشگری کوهستان در طول سال را داشتند که حدود 29درصد زمستان و 19درصد تابستان را فصل اوج توریسم کوهستان می‌‌‌دانند. این به آن معنی است که هنوز پتانسیل‌‌‌های زیادی برای توسعه محصول در خارج از فصول اوج در کوهستان وجود دارد. بیشتر پاسخ‌‌‌دهندگان به این نظرسنجی نشان دادند که فعالیت‌‌‌های غالب مرتبط با گردشگری کوهستانی در مقصدشان پیاده‌‌‌روی، کوهپیمایی و همچنین طبیعت‌‌‌گردی است. پس از آن گردشگری روستایی و ورزش‌‌‌های زمستانی انجام شد. آسیا و اقیانوسیه منطقه‌‌‌ای بودند که بیشترین تعداد بازدیدکنندگان از پارک‌‌‌های طبیعی را پذیرفتند، در حالی که اروپا بیشترین تعداد روزهای اسکی را دارد.

بیشتر پاسخ‌‌‌دهندگان به این نظرسنجی، علاوه بر محافظت از میراث طبیعی و فرهنگی و گسترش جریان گردشگری، ایجاد فرصت‌‌‌ها برای جوامع محلی، تولید درآمدهای اقتصادی و همچنین ایجاد محصولات پایدار را به عنوان اهداف اصلی گردشگری کوهستان درنظر گرفتند. همچنین پاسخ‌دهندگان معتقدند که چالش‌‌‌های اصلی برای توسعه و ارتقای گردشگری کوهستانی بیشتر مربوط به زیرساخت‌‌‌ها و پایداری کافی و به دنبال آن توسعه محصول، ارتباط و مشارکت و کار عمومی است.

سازمان جهانی گردشگری بر اساس این داده‌‌‌ها به این نتیجه رسید که در ابتدا نیاز به تقویت جامعه خصوصی-عمومی وجود دارد که این امر از طریق ارتباطات مرتبط با گردشگری همچون محصولات خوراک‌‌‌شناسی، طبیعت، سلامت و گردشگری روستایی ایجاد می‌شود. این موضوع می‌تواند نوعی از گردشگری در تمام طول سال را در کوهستان‌‌‌ها میسر کند؛ آن هم برای مقابله با زمانی که تغییر اقلیمی در الگوی جهانی از اهمیت بالایی برخوردار است.

اندازه‌‌‌گیری جریان‌‌‌های گردشگری در کوه‌‌‌ها به مقاصد کمک می‌کند تا استراتژی‌‌‌هایی را با هدف کاهش تقاضای فصلی قوی که این بخش را مشخص می‌کند، تنظیم کنند. اهمیت این سنجش در آن است که منجر به گسترش جریان گردشگری از طریق کاهش فشار بازدید در مقاصد ساحلی و شهری در طول سال می‌شود. در کنار آن با ایجاد فرصت محلی و به‌‌‌منظور کاهش عدم‌تعادل منطقه‌‌‌ای و توانمندسازی جوامع محلی، مزایای اقتصادی گردشگری را در میان سرزمین‌‌‌های بیشتری به اشتراک می‌گذارد. همچنین از حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی و اصالت مقاصد اطمینان می‌‌‌یابد. این مهم برای ارتقای گردشگری داخلی در کوهستان است که ثابت شده است در طول بیماری همه‌گیر بهبود یافته‌‌‌اند. تاب‌‌‌آوری گردشگری داخلی در مناطق کوهستانی باید به بهبودی کامل از بازارهای بین‌المللی به کوه‌‌‌ها در سال‌های آینده منجر شود.