جاماندگی دولت از اشتغال هدف

آمار تازه اشتغال

مرکز آمار ایران در گزارشی آمارهای مربوط به اشتغال سال1401 را منتشر کرد. اشتغال و بیکاری، از جمله موضوعات اساسی اقتصاد هرکشوری است؛ به‌گونه‌ای‌که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری، به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع تلقی می‌شود. نرخ بیکاری یکی از شاخص‌هایی است که برای ارزیابی شرایط اقتصادی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر این اساس نرخ بیکاری سال1401 با 2/ 0واحد درصد کاهش نسبت به سال گذشته به 9درصد رسیده است. از سوی دیگر نرخ مشارکت اقتصادی در سال1401 بدون تغییر 9/ 40درصد باقی ماند. بررسی اعداد مطلق نشان می‌دهد از بیش از 63میلیون و 700هزار نفر جمعیت 15سال به بالای ایران، 26میلیون نفر از آنها جمعیت فعال کشور را تشکیل می‌دهند و بیش از 37میلیون نفر غیرفعالند. از کل جمعیت فعال کشور 23میلیون و 715هزار نفر صاحب شغل‌ هستند و 2میلیون و 348هزار نفر جمعیت بیکاران را تشکیل می‌دهند.

جاماندگی دولت از اشتغال

پیش‌تر دولت در برنامه‌های اعلامی خود از ایجاد سالانه یک میلیون شغل سخن به میان می‌آورد. با این حال از همان ابتدا این نکته مطرح می‌شد که در یک اقتصاد بدون محدودیت خارجی نیز ایجاد چنین سطحی از اشتغال، دشواری‌های زیادی پیش‌روی خود دارد؛ حال آنکه اقتصاد در بند تحریم ایراد وضعیت به مراتب دشوارتری را تجربه می‌کند. آمارها حاکی از آن است که خالص اشتغال ایجادشده در سال1401 اندکی بیش از 260هزار نفر بوده است. به بیانی دیگر، تنها یک‌چهارم از وعده ایجاد شغل یک میلیونی جامه عمل پوشیده است. با این حال آمارها نشان می‌داد این سطح از ایجاد شغل در سه سال اخیر بالاترین میزان به حساب می‌آید. با این وجود همچنان ایجاد اشتغال با پیش از دوران همه‌گیری کرونا فاصله چشمگیری دارد. به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت متغیرهای بنیادین اقتصاد ایران و چشم‌اندازهای اقتصاد کلان، امید چندانی به تحقق این وعده دولت در سال جاری نمی‌توان داشت.

برخی تعاریف آماری

برای درک دقیق‌تر گزارش مرکز آمار باید برخی از تعاریف را در ابتدای کار به خاطر سپرد. اولین مورد جمعیت فعال است که به مجموع جمعیت شاغل و بیکار گفته می‌شود. در گزارش اخیر مرکز آمار، شاغل فردی است که بیش از 15سال سن دارد و حداقل یک ساعت در هفته مرجع کار کرده است. افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نسـبت خویشاوندی دارند، کار می‌کنند؛ کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت موسسه محل کارآموزی انجام می‌دهند، یعنی مستقیما در تولید کالا یا ارائه خدمات سهیم هستند؛ محصلانی که در هفته مرجع مطابق تعریف، کار کرده‌اند و تمام افرادی که در نیروهای مسلح به‌صورت کادر دائم یا موقت خدمت می‌کنند از جمله گروه‌های افراد شاغل محسوب می‌شوند. از سوی دیگر بیکار به فردی گفته می‌شود که بیش از 15سال دارد و در هفته مرجع فاقد شغل است و در سه هفته اخیر برای یافتن شغل تلاش کرده است. افرادی که به‌دلیل آغاز به‌کار در آینده یا انتظار بازگشت به شغل قبلی جویای کار نبوده، ولی فاقد کار و آماده برای کار بوده‌اند نیز بیکار محسوب می‌شوند. نرخ بیکاری از نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال کشور محاسبه می‌شود.

وضعیت اشتغال جوانان

در سال1401 نرخ بیکاری جوانان از سطح 7/ 23درصد در سال گذشته به 6/ 22درصد کاهش یافت. بر اساس جزئیات موجود در گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری افراد 15 تا 24سال با کاهش مواجه شده است. اعداد مطلق نیز حاکی از آن است که این گروه سنی شاهد افزایش اندکی در تعداد بیکاران بوده و حدود 311نفر به جمعیت بیکاران آن افزوده شده است. از سوی دیگر نرخ بیکاری افراد 18 تا 35سال با 2/ 0واحد درصد کاهش نسبت به سال1400 به 3/ 16درصد رسید. بررسی آمار بیکاران این گروه سنی نشان می‌دهد که در سال1401 حدود 49هزار نفر از تعداد بیکاران این گروه کاسته شده است.

اشتغال زنان

بررسی آمار اشتغال زنان نشان می‌دهد در سال1401، نرخ مشارکت زنان نسبت به سال قبل 3/ 0واحد درصد افزایش یافته و به سطح 6/ 13درصد رسیده است. در واقع بیش از 152هزار نفر به جمعیت فعال زنان افزوده شده است. اشتغال این گروه جمعیتی نیز با 3/ 0واحد درصد افزایش مواجه شده و به سطح 4/ 11درصدی رسیده است. در سال1401 بیش از 16هزار نفر به تعداد شاغلان زن افزوده شده است.

اشتغال بخش‌های اقتصادی

گزارش مرکز آمار به تفکیک سهم هریک از بخش‌های اقتصادی کشور از اشتغال را اعلام کرده است. بر این اساس سه شاخه عمده صنعت، کشاورزی و خدمات مورد بررسی قرار گرفته‌اند. آمارها نشان می‌دهد در سال1401 بیش از 314هزار نفر از تعداد شاغلان بخش کشاورزی کاسته شده و سهم آن از تعداد شاغلان کشور 5/ 1 واحد درصد کاهش یافته است. در بخش صنعت اما 33هزار نفر به تعداد شاغلان این بخش افزوده شده است. آمارها نشان می‌دهد در سال1401 بیش از 7میلیون و 963 هزار نفر در صنعت مشغول به کار بوده‌اند که سهمی 6/ 33درصدی از کل اشتغال کشور را به خود اختصاص می‌دهد. در نهایت خدمات که بزرگ‌ترین سهم را از تولید و اشتغال کشور دارد در سال1401 با افزایشی 546هزار نفری تعداد شاغلان نسبت به سال قبل از آن روبه‌رو بود؛ رشدی که سهم این بخش از اشتغال کشور را از 50درصد فراتر برد و به 6/ 51درصد رساند.