پیشران‌های تولید صنعتی ۱۴۰۱

بیشترین نرخ رشد تولید مربوط به فصل تابستان با 2/ 13درصد و زمستان با رشد 8/ 12درصدی است. برای بررسی شاخص‌ کارگاه‌های بزرگ صنعتی، 2400بنگاه بزرگ صنعتی با بیش‌از 100نفر کارمند در 24گروه صنعتی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در سال1401 از این 24رشته صنعتی، 23رشته رشد مثبت داشته‌اند و از این تعداد، 16رشته صنعتی رشد دورقمی را به ثبت رسانده‌اند. براساس این آمار، بیشترین نرخ رشد تولید در بین این 24گروه، مربوط به صنایع نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر با رشد 8/ 13درصد و صنایع تولید وسایل نقلیه با 6/ 28درصد است. در بین این 24صنعت مهم کشور، صنایع تولید فلزات اساسی با 73/ 36درصد، بالاترین ضریب اهمیت را دارد. ازطرفی صنایع تولید فلزات اساسی در سال گذشته رشد 1/ 11درصدی را تجربه کرده است. در رتبه دوم ضرایب اهمیت، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی با 34/ 27درصد قرار دارد که در سال1401 رشد 7/ 6درصدی داشته است. بنابراین دو صنعت تولید فلزات اساسی و تولید مواد و محصولات شیمیایی با اختصاص دادن بیش ‌از 63درصد ضریب اهمیت به خود، مهم‌ترین صنایع کشور هستند.

رشد تولیدات صنایع در سال1401

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال1401، شاخص کل تولیدات صنایع بزرگ کشور نسبت به سال گذشته 6/ 9درصد افزایش یافت و به بیشترین سطح در طول تاریخ تولیدات صنعتی کشور رسید. بر این اساس، رشد تولیدات صنایع بزرگ در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب 1/ 3درصد، 2/ 13درصد، 5/ 9درصد و 8/ 12درصد بوده و در مجموع در طول سال1401 میزان تولیدات این صنایع رشد 6/ 9درصدی داشته است. براساس این آمارها، بیشترین نرخ رشد تولید مربوط به فصل تابستان با 2/ 13درصد و زمستان با رشد 8/ 12درصدی است. برای بررسی شاخص کارگاه‌های بزرگ صنعتی، 2400بنگاه بزرگ صنعتی با تعداد کارکنان بالای 100نفر در 24گروه صنعتی مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. آمارها حاکی از آن است که در سال1401 از این 24رشته صنعتی، 23رشته رشد مثبت داشته‌اند و از این تعداد، 16رشته صنعتی رشد دورقمی را به ثبت رسانده‌اند. براساس آمار یادشده، بیشترین نرخ رشد تولید در بین این 24گروه، مربوط به صنایع نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر با رشد 8/ 31درصد و صنایع تولید وسایل نقلیه با 6/ 28درصد است.

بررسی جزئیات رشد صنایع مختلف

در میان 24صنعت بررسی‌شده در سال1401، 16صنعت رشد مثبت دورقمی داشته‌اند؛ به‌طوری‌که صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر با رشد 8/ 31درصدی، پرچم‌دار صنایع در رشد تولید بوده است. پس از آن صنایع تولید وسایل نقلیه با 6/ 28درصد و انتشار، چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط‌شده با 8/ 24درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. ازسوی دیگر صنایع تولید داروها و فرآورده‌های دارویی شیمیایی و گیاهی با رشد منفی 1/ 5درصد، کمترین میزان رشد را در بین این صنایع در سال1401 داشته است. پس از این صنعت، صنایع تولید چرم و مصنوعات چرمی با 4/ 1درصد و صنایع مواد غذایی با 5/ 2درصد، کمترین میزان رشد را در سال گذشته داشته‌اند. البته علاوه‌بر میزان رشد صنایع مختلف، باید به ضریب اهمیت آنها نیز توجه شود. در بین این 24 صنعت مهم کشور، صنایع تولید فلزات اساسی با 73/ 36درصد، بالاترین ضریب اهمیت را دارد. ازطرفی صنایع تولید فلزات اساسی در سال گذشته رشد 1/ 11درصدی را تجربه کرده است.

در رتبه دوم ضرایب اهمیت، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی با 34/ 27درصد قرار دارد که در سال1401 رشد 7/ 6درصدی داشته است. بنابراین دو صنعت تولید فلزات اساسی و تولید مواد و محصولات شیمیایی با اختصاص دادن بیش‌از 63درصد ضریب اهمیت به خود، مهم‌ترین صنایع کشور هستند. از سوی دیگر، صنایع تولید چرم و مصنوعات چرمی با ضریب اهمیت 07/ 0درصدی، کمترین میزان را به خود اختصاص داده و اتفاقا در رتبه دوم کمترین میزان رشد در سال قبل قرار گرفته است. البته این موضوع برای همه صنایع با ضریب اهمیت پایین صادق نیست.

به‌عنوان مثال صنعت تولید مبلمان که ضریب یکسانی با صنایع تولید چرم و مصنوعات چرمی داشته، رشدی دورقمی را در سال1401 تجربه کرده است. براین اساس، رشد صنعت مبلمان در سال گذشته، 7/ 11درصد بوده است. صنعت انتشار، چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط‌شده نیز با وجود داشتن ضریب اهمیت به نسبت پایین، رشد قابل‌توجه 8/ 24درصدی را در سال1401 به ‌نام خود ثبت کرد. نکته مهم این آمارها این است که صنایع مهمی نظیر صنایع مواد غذایی و همچنین صنایع تولید داروها و فرآورده‌های دارویی، به‌رغم داشتن ضرایب اهمیت نسبتا بالا، میزان رشد اندکی را به خود اختصاص داده‌اند. به‌طوری‌که رشد صنایع دارویی با منفی 1/ 5درصد، کمترین میزان در بین سایر صنایع بوده و رشد صنایع مواد غذایی نیز با 5/ 2درصد، به‌نسبت پایین بوده است.

الزامات رشد صنایع

یکی‌از موانع رشد تولید صنایع مهم کشور که باید به آن توجه کرد، موضوع ماشین‌آلات و دستگاه‌های تولید قدیمی موجود بوده که باید با تدابیر مناسب، جایگزین این ماشین‌آلات تولید برای تولیدکنندگان تسهیل شود؛ چراکه با قدیمی‌شدن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنایع مختلف، استهلاک آن افزایش می‌یابد و میزان تولید و بهره‌وری کاهش پیدا می‌کند. در این خصوص باید شرایط واردات ماشین‌آلات تولید تسهیل شود و تعرفه‌ها و هزینه‌های واردات آن کاهش یابد و همزمان دولت با سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه، بخشی از نیاز داخلی را تامین کند. از دیگر مسائل مهم در حوزه رشد تولیدات صنایع بزرگ کشور، شوک‌های اقتصادی است. به‌عنوان مثال، یکی‌از مهم‌ترین شوک‌ها در ماه‌های اخیر، افزایش چشمگیر قیمت ارز در زمستان سال1401 بود.

چنین تلاطم‌هایی با افزایش نااطمینانی و بر هم ‌زدن چشم‌اندازهای آتی، فعالان اقتصادی را وارد دوره‌ای از رفتارهای محتاطانه می‌کند که خروجی منطقی آن کاهش فعالیت‌های اقتصادی، افزایش انتظارات تورمی، افزایش نااطمینانی و تلاطم در بازارهاست. این موارد می‌تواند باعث شود که زنجیر رونق اقتصاد ایران قطع شود و رکود اقتصادی ایجاد کند. درواقع سیاستگذار باید تلاش کند تا با کاهش ریسک‌های اقتصادی و سیاسی، محیط مناسب برای افزایش تولید صنایع بزرگ کشور را فراهم کند.