به قلم : شکوفه قاسمی ؛ کارشناس ارشد صنایع غذایی ؛ دانشگاه علوم پزشکی تهران
تحریریه زندگی آنلاین : روغن کنجد نوعی روغن خوراکی است که از دانه‌های کنجد به دست می‌آید. این روغن علاوه بر آنکه در جنوب هندوستان در آشپزی کاربرد دارد، در آشپزی چینی، کره‌ای، ژاپنی، خاورمیانه و جنوب‌شرقی آسیا به‌عنوان طعم‌دهنده به کار می‌رود و رایحه و مزه‌ای منحصربه‌فرد دارد. روغن کنجد سرشار از مواد مغذی و ویتامین E است. این ماده به علت داشتن ترکیباتی مانند: توکوفرول، پینورسینول، سزامولین، سزامینول، سسامول خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارد.
روغن کنجد از اسیدهای چرب زیر تشکیل شده است
اسید لینولئیک (41 درصد)
اسید اولئیک (39 درصد)
پالمیتیک اسید (8 درصد)
اسید استئاریک (5 درصد)
بیشتربخوانید:
روغن کنجد چه خاصیتی دارد؟
اینکه روغن کنجد چه خاصیتی دارد، وابسته به ترکیباتی است که در این روغن وجود دارد. روغن کنجد حاوی اسیدهای چرب امگا 3 و 6 ضروری با چند کربن اشباع نشده است. این روغن حاوی فیتواسترول‌ها، لیگنان، سزامول و سزامینول است که استرس اکسیداتیو را در بدن کاهش می‌دهند و موجب کاهش خطر ابتلابه بیماری‌های مزمن می‌شوند.
سلامت قلب
تحقیقات جدید نشان می‌دهند که رژیم غذایی غنی از چربی‌های غیراشباع برای سلامت قلب مفید است. روغن کنجد حاوی 82 درصد اسیدهای چرب غیراشباع بوده و غنی از اسیدهای چرب امگا 6 می‌باشد که نقش مهمی در پیشگیری از بیماری قلبی دارند. تحقیقات روی موش‌ها نشان می‌دهند روغن کنجد ممکن است به پیشگیری از بیماری‌های قلبی و حتی کند کردن سرعت پیشرفت پلاک‌ها در شریان‌ها کمک کند. در واقع، زمانی که از این روغن به جای روغن‌های پر از چربی‌های اشباع شده استفاده می‌شود، ممکن است سطح کلسترول خون را کاهش دهد. یک مطالعه یک ماهه روی 48 فرد بزرگسال نشان داد افرادی که روزانه 4 قاشق غذاخوری (59 میلی‌لیتر) روغن کنجد مصرف می‌کردند، در مقایسه با افرادی که روغن زیتون مصرف می‌کردند، کاهش بیشتری در کلسترول LDL (بد) و تری‌گلیسیرید داشتند.
بیشتربخوانید:
رشد استخوان
مواد معدنی فراوانی را می‌توان در روغن کنجد پیدا کرد، از جمله مس، زینک و کلسیم. این‌ها مواد معدنی هستند که با رشد استخوانی در بدن ارتباط دارند. این یعنی با اضافه کردن روغن کنجد به برنامه غذایی خود می‌توانید رشد و تقویت استخوان‌های بدن را تثبیت کنید. همچنین روغن کنجد به بهبود هرچه سریع‌تر استخوان‌های آسیب‌دیده نیز کمک می‌کند. با بالا رفتن سن، روغن کنجد می‌تواند از پوکی‌استخوان و دیگر بیماری‌های مربوط به ضعف استخوان جلوگیری کند.
روغن کنجد برای مو
کمبود اسیدهای چرب ضروری یکی از علل تغذیه‌ای ریزش مو است. روغن کنجد برای مو یک مکمل خوب است؛ چراکه سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 و 6 ضروری است.
روغن کنجد برای مو یک نرم‌کننده طبیعی است که موجب حفظ رطوبت، درخشندگی و نرمی موها و پوست سر می‌شود. این روغن خواص ضدباکتری و ضدقارچی نیز دارد که باعث کاهش عفونت‌های پوست سر و مو می‌شود.
روغن کنجد برای سوختگی و زخم‌ها
روغن کنجد برای سوختگی و زخم‌ها نیز مفید است. استفاده موضعی از روغن کنجد ازن‌دار در بعضی از بیماری‌های پوستی بسیار مفید است.
این روغن با بهبودِ ساختِ کلاژن به فرایند ترمیم پوست زخم‌شده و سوخته‌شده کمک می‌کند و باعث بهبود سریع‌تر پوست می‌شود. این خواص را به احتمال زیاد به ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی روغن کنجد نسبت می‌دهند.
بیشتربخوانید:
پیشگیری از سرطان
روغن کنجد حاوی ترکیبی ارگانیک به نام فیتات است که تاثیری مستقیم روی کاهش رشد سرطان دارد. همچنین سطح منیزیم در روغن کنجد معمولاً بالا بوده و این ماده معدنی ضروری، مستقیماً با کاهش خطر سرطان کولورکتال در ارتباط است. کلسیم نیز برای پیشگیری از بروز سرطان روده اهمیت دارد.
رفع بیماری‌های معده
روغن کنجد به دلیل ساختار خاص خود برای رفع بیماری‌های معده هم مفید است. کسانی که دچار ریفلاکس معده هستند و کسانی که زخم معده دارند با استفاده از روغن کنجد می‌توانند امیدوار به رفع مشکل خود باشند. علت این است که در دانه‌های کنجد و به تبع آن در روغن کنجد خواص ضد باکتریایی وجود دارد که استفاده از آن باعث می‌شود هلیکوباکتر پیلوری موجود در معده از بین برود و یا تضعیف گردد. این مورد عامل ایجاد زخم معده است که با مصرف روغن کنجد از بین می‌رود. در مورد ریفلاکس معده هم همین است. ریفلاکس یکی از رایج‌ترین مشکلات گوارشی انسان‌ها است و خیلی‌ها را آزار می‌دهد. روغن کنجد دارای مولفه‌هایی است که استفاده مدام از آن کمک به رفع ریفلاکس معده را به همراه خواهد داشت.
کاهش التهاب
مس یک ماده ضد التهابی طبیعی است و می‌تواند به کاهش التهاب و ناراحتی ناشی از شرایط مختلفی همچون نقرس و آرتروز کمک کند. این موضوع باعث کاهش تورم مفاصل می‌شود و استخوان‌ها و رگ‌های خونی را تقویت می‌نماید. مقدار کمی مس در روغن کنجد می‌تواند وجود داشته باشد..
بیشتر بخوانید:
میزان مجاز روغن کنجد
این ماده غذایی دارای کالری بسیار بالایی است که این موضوع به ما اجازه مصرف بیش از حد آن را نمی‌دهد. همچنین به دلیل نسبت بالای امگا 6 به امگا 3، مصرف کلی روغن کنجد باید محدود باشد. به طور کلی اگر از روغن‌های دیگر به صورت همزمان استفاده می‌کنید، بین 1 تا 3 قاشق کوچک روغن کنجد در طول روز بی‌خطر محسوب می‌شود. با این حال باید حواس‌تان باشد تا مصرف کلی روغن روزانه خود را کنترل کنید تا دچار اضافه وزن نشوید.
طریقه نگهداری روغن کنجد
روغن کنجد را در مکانی خنک و تاریک، دور از نور خورشید و منابع گرمازا مثل اجاق گاز نگهداری کنید. اطمینان حاصل کنید که درب بطری همیشه محکم بسته شده باشد و پس از باز کردن، روغن را در یخچال بگذارید تا در حد امکان ماندگاری داشته باشد. اگر تصمیم دارید روغن را در یخچال نگهداری کنید، به یاد داشته باشید ممکن است کمی غلیظ شود. این امر طبیعی است و وقتی اجازه دهید روغن در دمای اتاق گرم شود، همه چیز به حالت عادی باز می‌گردد. روغن‌های کنجد تصفیه شده تا یک سال و روغن‌های کنجد تصفیه نشده تا 9 ماه در یخچال ماندگاری خواهند داشت.
روغن کنجد را چگونه استفاده کنیم؟
روغن کنجد تصفیه‌شده را می‌توان در سرخ‌کردن و پخت‌وپز استفاده کرد. این روغن بو و طعم ندارد و تحمل دمای بالاتری دارد. از طرفی روغن کنجد خام یا تیره به‌دلیل طعم و بویی که دارد، بیشتر به‌عنوان طعم‌دهنده در غذاهایی مثل سوپ و سالادها استفاده می‌شود.
از روغن کنجد می‌توان به‌صورت موضعی به‌عنوان ماسک مو یا پوست استفاده کرد یا با ترکیب با مواد دیگری ماسک‌های مختلف و مفیدی برای پوست تهیه کرد. استفاده از روغن کنجد به‌صورت
موضعی در بهبود زخم‌ها و سوختگی‌ها نیز مفید است.
