به قلم : دکتر فاطمه عندلیب ؛ متخصص پوست و مو
تحریریه زندگی آنلاین : انسان می‌تواند میزبان مناسبی برای بسیاری از جانداران ریز میکروسکوپی باشد و یک نمونه از این مهمان‌های ناخوانده در پوست انسان، انگلی است به نام دمودکس. چرخه حیات این مایت ها 5 مرحله است. مایتهای دمودکس شب‌ها در سطح پوست انسان جفت‌گیری می‌کنند و پس از حدود 12 ساعت داخل فولیکول‌های مو و یا غدد سباسه تخم‌گذاری می‌کنند. هر مرحله تخم‌گذاری حدود 50 تا 60 تخم به همراه دارد که در فولیکول و غدد چربی قرار می‌گیرند. تخم‌ها پس از چند روز تبدیل به لارو و نوزادان شش پا می‌شود که پس از طی یک هفته بالغ می‌شوند تا به چرخه تولیدمثل وارد شوند. دوره بلوغ تا بزرگ‌سالی آن‌ها حدود یک هفته می‌باشد و طول عمر یک انگل دمودکس در حدود 30 تا 90 روز است. این جانداران تمامی مواد زائدی که در طول زندگی در بدنشان تولید می‌شود درون بدن نگه می‌دارند تا زمانی که بمیرند. انگل‌های دمودکس انگل‌هایی می‌باشند که در فولیکول‌های مو و غدد چربی پوست انسان زندگی می‌کنند.
بیشتربخوانید:
علائم دمودکس
این جانداران تمامی مواد زائدی که در طول زندگی‌شان در بدنشان تولید می‌شود درون بدن نگه می‌دارند تا زمانی که بمیرند و همین امر می‌تواند باعث تشدید:
عفونت‌های پوستی
آکنه‌ی پوستی
روزاسه
جوش
خارش
ریزش مو
کم پشت و نازک شدن مو
خارش پوست
چین‌وچروک پوست
پیری زودرس پوست
خشک و خشن شدن پوست
جوش‌های سرسیاه
تغییر رنگ پوست صورت
کک‌ومک
آتوپیک
درماتوز
تغییر رنگ‌بر روی صورت
و دیگر بیماری‌های پوستی و جلدی و بسیاری از مشکلات پوست و مو شود.
افراد مستعد ابتلا به دمودکس
تاکنون موارد مختلفی به عنوان ریسک فاکتورهای انگل دمودکس مایت عنوان شده‌اند و این انگل می‌تواند در هر کدام از این شرایط مشکلاتی را برای افراد ایجاد نماید. از جمله اصلی‌ترین گرو‌هایی که در معرض این انگل قرار دارند می‌توان به مواردی همچون: مبتلایان به بیماری‌های نقص سیستم ایمنی همچون ایدز، افراد دارای پوست‌های چرب، افرادی که پوست آن‌ها به دلیل حساسیت‌ها مداوم و شدید ضعیف و نازک شده است و افراد میان‌سال اشاره کرد. این انگل می‌تواند نقاطی به غیر از پوست صورت و موی سر را آلوده نماید و مشکلاتی را برای افراد ایجاد کند. پوست ناحیه قفسه‌ی سینه و مژه‌ها از دیگر مناطقی هستند که انگل دمودکس در آن‌ها مشاهده شده است و موجب بروز علائمی متعددی گردیده است. همچنین، احتمال ابتلای افرادی که بیش از سایرین با خاک و یا حیوانات مختلف در ارتباط هستند به این انگل بیشتر است؛ زیرا خاک و حیواناتی همچون سگ منبع اصلی انگل دمودکس مایت محسوب می‌شوند و ارتباط طولانی مدت با آ‌ها می‌تواند خطر ابتلا به این انگل را افزایش دهد.
بیشتربخوانید:
نقاط ایجاد دمودکس
دمودکس به طور معمول بر روی صورت از جمله اطراف گونه، بینی، چانه، پیشانی، شقیقه، مژه، ابرو، پوست سر، گردن، گوش‌ها و سایر نواحی مانند اطراف لب‌ها، داخل قفسه سینه و گاهی ممکن است در اطراف آلت تناسلی، باسن و غدد خارج رحمی نیز یافت شوند. معمولاً آلودگی با دمودکس برویس بیشتر در صورت و گردن و سینه می‌باشد؛ ولی آلودگی دمودکس فولیکولاروم توزیع گسترده‌تری در سطح پوست بدن دارد. به طور کل تجمع دمودکس مایت‌ها در غدد چربی پوست و فولیکول مو می‌تواند در تشدید بسیاری از عارضه‌های پوستی مؤثر باشد.
انواع دمودکس
دمودکس فولیکولاروم (Demodex folliculorum) نوعی مایت با کرم ریز است که یکی از دو نوع انگل دمودکس می‌باشد. نوع دیگری از این انگل، دمودکس برویس (Demodex brevis) نام دارد که به انگل غدد سباسه (غدد چربی) معروف است. دمودکس فولیکولاروم بر خلاف برویس بیشتر بر روی پوست مشاهده می‌شود و بر روی فولیکول مو بر روی پوست زندگی می‌کند در نتیجه معمولاً در اطراف چشم‌ها و بر روی مژه‌ها شایع هستند و از روغن و هورمون‌های پوست تغذیه می‌کنند. وجود این انگل شایع بر روی پوست ناخوشایند است؛ اما در اغلب موارد مشکلی را ایجاد نمی‌کند. در برخی موارد ممکن است عامل مشکلات پوستی مانند راش‌های پوستی باشد. این موجودات در اندازه میکروسکوپی هستند و با چشم قابل مشاهده نخواهند بود. بروز این انگل در مردان شایع‌تر از زنان است و معمولاً افراد در سنین 20 الی 30 سال را تحت تأثیر خویش قرار می‌دهد.
تشخیص دمودکس
انواع مختلف انگل دمودکس مناطق مختلفی از پوست و مو را درگیر می‌کنند و مشکلات رایج مربوط به این انگل بیشتر در فولیکول‌های مو و غدد چربی پوست و مو دیده می‌شوند و می‌توانند عوارض ذکر شده را ایجاد نمایند. انگل دمودکس مایت جزء انگل‌های میکروسکوپی می‌باشد و به هیچ عنوان نمی‌توان آن را با چشم غیر مسلح تشخیص داد. بهترین و اصلی‌ترین روش تشخیص این انگل با استفاده از میکروسکوپ می‌باشد و در آن پزشک، نمونه‌ی کوچکی از پوست سر و یا مناطق مشکوک را برداشت می‌کند و با ارسال آن به آزمایشگاه‌های بالینی احتمال ابتلا به این انگل بررسی می‌شود.
بیشتربخوانید:
درمان دمودکس
در بیشتر موارد انگل دمودکس را می‌توان در خانه درمان کرد. البته راه‌های خانگی درمان دمودکس در صورتی مؤثر است که همراه با علائم و نشانه‌های شدید و ناراحت کننده‌ای نباشد. در این بخش راهکارهای خانگی و پزشکی درمان کنه Demodex را بررسی خواهیم کرد:
درمان خانگی:
یکی از راه‌های درمان و به حداقل رساندن آثار منفی انگل دمودکس و پیشگیری از بروز عوارض آن بر روی پوست، مراقبت‌های فردی است که شامل موارد زیر می‌شود:
استحمام روزانه با منظور کاهش ترشحات چربی؛ زیرا انگل دمودکس از چربی تغذیه می‌کند.
شستشوی مو و مژه‌ها با استفاده از یک شامپوی ملایم
استفاده از پاک‌کننده‌های غیر صابونی برای شستشوی صورت
از بین بردن سلول‌های مرده با لایه برداری صورت دو بار در هفته
استحمام بعد از فعالیت‌های طولانی و تعرق زیاد؛
پرهیز از مصرف کرم‌ها و ضد آفتاب‌های چرب و روغنی.
درمان پزشکی:
در صورتی که درمان‌های خانگی علائم انگل Demodex را کاهش ندهد، ممکن است که نیاز به دارو و درمان‌های پزشکی باشد. در صورت تشدید آثار منفی بیماری، پزشک داروهای خوراکی برای بیمار تجویز می‌کند. طول درمان دمودکس بسته به شدت و علائم دمودکس متفاوت است و بین 3 الی 4 ماه زمان می‌برد. همچنین مدیریت بیماری در افرادی که مبتلا به آکنه و روزاسه هستند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. امروزه از انواع روش‌های شیمیایی برای درمان انگل دمودکس استفاده می‌شود که برخی از آن‌ها نتیجه مطلوبی به دنبال ندارند. این روش‌ها زمانی تجویز می‌شود که تعداد زیادی انگل بر روی پوست فرد وجود داشته باشد. احتمال دارد که پزشک مربوطه از مواد زیر برای درمان آثار منفی دمودکس استفاده کند:
کرم بنزیل بنزیل
کرم‌های حاوی اسید سالیسیلیک
مواد حاوی گوگرد
مترونیدازول
کروتامیتون
پرمترین