به قلم : دکتر سید مهدی میر غضنفری
تنظیم و تدوین مریم قره گزلو
تحریریه زندگی آنلاین : در مطلب گذشته به بررسی علت بروز دیابت در طب سنتی و طب رایج پرداختیم و سوء مزاج، علت‌العلل دیابت در طب سنتی را به‌صورت مفصل شرح دادیم و تفاوت نگرش طب سنتی و طب رایج در درمان دیابت را برای شما خوانندگان عزیز مشخص کردیم در ادامه مقاله این شماره به دلایل بروز دیابت در مزاج‌های مختلف و راهکارهای درمانی طب سنتی برای این بیماری خواهیم پرداخت.
علت بروز دیابت در افراد گرم‌مزاج از دیدگاه طب سنتی
در طب سنتی گفته می‌شود که سوء مزاج گرم در بروز دیابت شایع‌تر از سوء مزاج سرد است. در تجربیات، هر دو نوع دیده می‌شوند.
کسی که مزاج گرم دارد و ذاتاً حرارت بدن و سوخت ساز بالاتری نسبت به دیگران دارد در صورت عدم رعایت اصول و تدابیر مزاجی مربوطه مانند قرار گرفتن زیاد در معرض هوای گرم، مصرف بیش از حد غذاهای گرم‌مزاج مانند ادویه‌جات، نداشتن خواب کافی، تحمل استرس بالا و عصبانیت بیش از حد، مستعد سوء مزاج گرم خواهد شد؛ یعنی بدن او و اعضای بدنش تحریک‌پذیر شده و این حرارت زائد به جسم و روح او آسیب می‌زند و این آسیب در جاهای مختلف بدن می‌تواند نمود پیدا کند. در این مورد اگر شخص به صورت ذاتی در غده لوزالمعده یا پانکراس خود ضعف داشته باشد حتماً این سوء مزاج گرم به این عضو آسیب می‌زند و بیماری‌های ناشی از اختلال این عضو و اعضای نسبتاً مشابه (سایر غدد) مانند دیابت یا تغییر برخی هورمون‌ها در او ظاهر می‌شوند.
شخص گرم‌مزاجی که تدابیر مربوطه را پیاده نکرده باشد ممکن است به علت وجود حرارت زائد در بدنش دچار آسیب در پانکراس شده، به علت تخریب سلول‌های بتای این عضو و کاهش یا عدم ترشح انسولین و به علت درست انجام نشدن سوخت‌وساز در بدن دچار دیابت شود.
بیشترخوانید:
در طب سنتی از سوخت‌وساز با واژه هضم یاد می‌شود. هضم سوم و هضم چهارم در مجاری و بافت‌ها صورت می‌گیرد.
سوء مزاج گرم باعث تولید خلط صفرا و یا اخلاط اصطلاحاً سوخته (مواد تغییر ماهیت پیدا کرده) در بدن می‌شود. این یعنی مواد سالم در بدن به علت دریافت حرارت بیش از حد و غیرطبیعی دچار تغییر شکل شده و به گفته علم امروز آرایش مولکولی آن‌ها بر هم می‌خورد که حکما از این اخلاط با واژه سوخته یاد می‌کنند. این مواد که می‌توانستند بدن را تغذیه کنند تبدیل به آلرژن ها و سموم می‌شوند و باعث بروز آسیب در سلول‌های مختلف بدن می‌شوند.
اگر سلول‌های بتای پانکراس توسط این اخلاط سوخته یا حمله خارج از کنترل سیستم ایمنی، دچار آسیب و تخریب شوند شخص دچار دیابت می‌شود.
بنابراین شخص گرم‌مزاج با مصرف بیش از حد گرمی‌ها و عدم رعایت تدابیر مربوطه مزاج خود باعث تولید صفرا و یا اخلاط غیرطبیعی خیلی گرم و اصطلاحاً سوخته در بدن خود می‌شود که این اخلاط مانند سموم عمل کرده و سیستم ایمنی را تحریک می‌کند و شخص دچار دیابت خود ایمنی می‌شود .
صفرا غیرطبیعی داغ و سوزاننده و در صورت سوخته شدن نارنجی قرمز تیره یا سیاه است.
علت بروز دیابت در افراد سرد مزاج از دیدگاه طب سنتی
در سردمزاجان نیز در صورت عدم رعایت اصول طب سنتی و تدابیر مربوط به سردی مانند عدم تحرک کافی و خواب بسیار زیاد خصوصاً در نواحی سردسیر ممکن است شخص دچار سوء مزاج سرد شده و این سوء مزاج سرد می‌تواند روی بافت‌های بدن و همچنین اعضایی چون لوزالمعده تأثیر منفی بگذارد و باعث ایجاد دیابت شود.
عدم رعایت تدابیر مربوطه مزاج سرد خصوصاً سرد و خشک نیز می‌تواند موجب به وجود آمدن مقدار زیادی سودا خصوصاً سودای غیرطبیعی در بدن شود.
سودا به تعبیر حکما ماده‌ای غلیظ، سنگین، رسوب دهنده، و سیاه است. سودای غیرطبیعی در بدن تبدیل به سموم، آلرژن ها و عامل محرک سیستم ایمنی می‌شود و با همان مکانیزم صفرا، که پیشتر توضیح داده شد، باعث ایجاد بیماری‌های خود ایمنی مانند دیابت خواهد شد.
بیشتربخوانید:
تفاوت علائم دیابت در گرم‌مزاجان و سردمزاجان
مزاج در ایجاد نوع دیابت بسیار نقش مهمی ایفا می‌کند. تشخیص مزاج شخص هم از حیث علت و هم از حیث پیشگیری و درمان بسیار مهم است.
تشنگی
در افراد با مزاج گرم تشنگی غالب‌تر است اما در هر دو مزاج دیده می‌شود چرا که با افزایش ادرار نیاز بدن به آب افزایش می‌یابد.
گرم‌مزاجان به علت حرارتشان تشنگی بیشتری حس می‌کنند و تشنگی‌شان با آب سرد رفع می‌شود اما تشنگی در سردمزاجان با مصرف آب گرم و ولرم بهبود بهتری پیدا می‌کند چراکه باعث دفع و حل بهتر مواد سرد از معده می‌شود و تحریک تشنگی کمتر می‌شود.
رنگ ادرار
طبیعتاً رنگ و بوی ادرار در گرم‌مزاجان تندتر و غلیظ‌تر است اما سردمزاجان ممکن است حجم ادرار بیشتری داشته باشند. ادرار سردمزاجان معمولاً بی‌رنگ و شفاف است و بوی کمتری می‌دهد یا اصلاً بو نمی‌دهد.
سوزش ادرار نیز در هر دو معمولاً وجود ندارد اما احتمال بروز آن در گرم‌مزاجان بیشتر است.
نبض، دمای بدن
گرم‌مزاجان معمولاً نبض سریع‌تر و قوی‌تری دارند.
در طب سنتی توصیف شده است که در دیابت سرد احساس سردی در پهلوها و کلیه‌ها بیشتر حس می‌شود ولی در گرم‌مزاج‌ها بیشتر گرمی و داغی در این نواحی محسوس است.
بیشتربخوانید:
وزن
افرادی که دیابتشان به خوبی کنترل نشود دچار لاغری می‌شوند که در طب سنتی به آن خشکی مزاج گفته می‌شود. این علامت در گرام مزاجان نسبت به سردمزاجان شایع‌تر است.
بنابراین در مواجهه با افراد مبتلا به دیابت با دو دسته از علائم رو برو می‌شویم دسته اول افراد گرم‌مزاجی که بر اثر دیابت دچار کاهش وزن شده‌اند و علائم حرارت در آن‌ها مشهود است و دسته دوم سردمزاجانی را می‌بینیم که سرد و تر هستند، دچار پف آلودگی، چاقی و ضعف هستند. ضعف در گرم‌مزاجان نیز اتفاق می‌افتد اما در سردمزاجان بارزتر است و زودتر اتفاق می‌افتد.
درمان دیابت در طب سنتی
همیشه در بحث درمان در طب سنتی گفته می‌شود که اولین قدم تغییر سبک زندگی است. در درمان دیابت، هم در طب رایج و هم در طب سنتی این موضوع بسیار مورد تأکید می‌باشد.
در طب رایج شخصی که اخیراً دیابتش تشخیص داده شده و قند خیلی بالایی ندارند (مثلاً زیر 120) نیز در ابتدا، به رعایت اصول سبک زندگی سالم مانند ورزش، تغییر رژیم غذایی و مصرف بیشتر پروتئین‌ها و مصرف کمتر کربوهیدرات‌ها توصیه می‌شود.
در طب سنتی نیز همین سفارش‌ها انجام می‌گیرد اما این توصیه‌ها معمولاً جامع‌تر و دربرگیرنده طیف وسیع‌تری از اصول سبک زندگی هستند چرا که یکی از نقاط قوت این طب، استوار بودن آن بر شش اصل ضروری حفظ سلامت است.
از دیدگاه طب سنتی ایرانی، سبک زندگی سالم که تمام بخش‌های زندگی شخص در شبانه روز را در برمی‌گیرد، بر شش اصل ضروری استوار است؛ به طوری که باید هر شش اصل، درست و بجا باشند تا شخص بتواند طعم سلامتی کامل را بچشد. این موارد شامل خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، خصوصیات اقلیمی و محیطی و آب‌وهوا، فعالیت بدنی و استراحت، رخدادهای روانی، خواب‌وبیداری و پاک‌سازی بدن از مواد زائد می‌شود.
آب‌وهوا، محیط
آب‌وهوای سالم و متناسب با مزاج شخص به حفظ سلامت افراد مبتلا به دیابت کمک شایانی می‌کند. شخص مبتلا به دیابت گرم در مناطق گرمسیری دچار مشکلات بیشتری می‌شود و هوای گرم بر روند درمان او تأثیرات منفی می‌گذارد و باید در اقلیم‌های خنک‌تر زندگی کند. اگر مقدور نباشد باید شرایط دمایی و نور منزل و اتاق خود را طوری تنظیم کند که دچار مشکلات ناشی از حرارت بالا نشود.
سردمزاجان برعکس گرم‌مزاجان باید در محیط‌های گرم‌تر و اقلیم‌های گرم‌تر زندگی کنند و خود را تا حد امکان در برابر سرما قرار ندهند.
خواب‌وبیداری
گرم‌مزاجان خصوصاً گرم و خشک‌ها به طور کلی کم خواب تر از سایر مزاج‌ها هستند پس باید مراقب باشند که کیفیت و کمیت خواب آن‌ها بر اثر سوء مزاج تغییری نکند چراکه کم خوابی، خصوصاً خواب کمتر از 6 ساعت، در این افراد می‌تواند بسیار آسیب‌زننده باشد. کم خوابی با افزایش حرارت و افزایش خلط صفرا در این افراد باعث بروز آسیب بیشتر به پانکراس می‌شود.
افراد سرد و تر که معمولاً به علت بلغم موجود در بدنشان دچار خواب‌آلودگی و سستی هستند در صورت خوابیدن بیش از حد مشکلاتشان بیشتر می‌شود. این افراد باید خواب خود را به گونه‌ای تنظیم کنند که ساعات کمتری بخوابند چرا که خواب زیاد باعث افزایش سردی و رطوبت در بدن آن‌ها می‌شود. خواب ممتد به این افراد توصیه نمی‌شود. بهتر است در میانه خواب بیدار شده و بعد از مدتی دوباره بخوابند. خواب زیاد در این افراد باعث افزایش وزن و مقاومت به انسولین شده و کنترل قند در آن‌ها سخت‌تر می‌شود.
بیشتربخوانید:
بیماری های چشمی مرتبط با دیابت (2)
استراحت و فعالیت بدنی
افراد با مزاج گرم خصوصاً گرم و خشک‌ها نباید ورزش‌های سنگین و سرعتی، خصوصاً در مکان‌های گرم و زیر آفتاب، انجام دهند. این ورزش‌ها حرارت آن‌ها را افزایش می‌دهد، باعث خشک شدن مزاج و کاهش وزن، افزایش غلظت صفرا و افزایش اخلاط سوخته و در نتیجه آسیب بافتی و سلولی بیشتر و عدم کنترل قند در آن‌ها می‌شود.
استراحت در گرم‌مزاجان باید بیشتر باشد، این در حالی است که گرم‌مزاجان معمولاً کمتر به خود استراحت می‌دهند و بیشتر فعالیت بدنی می‌کنند.
از سویی دیگر افراد با مزاج سرد و تر می‌توانند از ورزش‌های سرعتی که حرارت بدن را بالا می‌برند بهره زیادی ببرند. همچنین تا حدی ورزش در آفتاب و در فضای گرم به آن‌ها توصیه می‌شود.
کم فعالیتی و یا نداشتن فعالیت بدنی در این افراد به‌شدت مضر و آسیب‌زننده می‌باشد که باید اصلاح شود. سرد و ترها باید بیشتر فعال باشند.
اعراض نفسانی یا رخدادهای روانی
گرم‌مزاجان باید توجه کنند که کمتر عصبانی شوند چراکه عصبانیت باعث افزایش حرارت در این افراد می‌گردد. همچنین شادی و هیجان بیش از حد نیز با افزایش حرارت در بدن این افراد می‌تواند آسیب‌زننده باشد و به عدم کنترل قند خون می‌انجامد.
از طرف دیگر سردمزاجان مستعد درون‌گرایی و افکار منفی و افسردگی هستند که باعث کاهش حرارت ذاتی بدن شده و باعث تولید غیرطبیعی سودا و رطوبت در بدن آن‌ها می‌شود و به عدم کنترل قند خون می‌انجامد.
گرم‌مزاجان باید سکوت و آرمش روحی روانی را تمرین کنند، از رنگ‌ها و موسیقی‌های ملایم‌تر استفاده کنند، در معرض نور کمتری باشند، از عطرهای خنک استفاده کنند، از هیجانات، شادی و خشم افسار گسیخته پرهیز نمایند؛ اما در مقابل سردمزاجان باید در موقعیت‌های شاد خود را قرار دهند و از تنهایی و شرایط ناراحت‌کننده پرهیز کنند، فیلم‌های غمگین نبینند، آهنگ غمگین گوش نکنند و عطرهای سرد و خنک مصرف نکنند.
جذب و دفع بدن
طبق یک قاعده کلی هیچ یک از انسان‌ها با هر مزاجی نباید دچار یبوست باشند.
در گرم و خشک‌ها، خشکی مزاج باعث از دست دادن رطوبت‌های بدن و یبوست می‌شود و دفع در این افراد ممکن است دو یا سه روز یک‌بار اتفاق بیفتد.
در سردمزاجان مخصوصاً سرد و ترها به علت تنبلی در روده‌ها و کم بودن حرکات آن‌ها به علت رطوبت و سردی موجود در بدن، یبوست اتفاق می‌افتد. بدیهی است که درمان یبوست در افراد با مزاج‌های مختلف متفاوت است. مصرف ملین‌های رو به خنک مانند آلو، برگه زردآلو، برگه هلو، آلو زرد و یا آلو بخارا برای گرم‌مزاجان توصیه می‌شود. گیاهان روبه خنک مانند گل پنیرک یا گل بنفشه که در آب هم دمای اتاق خیسانده شده باشند و صاف شده باشند نیز برای رفع یبوست در گرم‌مزاجان مفید است. همچنین گیاهان لعاب‌دار مانند گل ختمی که در آب جوشانده شده ولرم خیس شده و صاف شده باشد به درمان یبوست در افراد گرم‌مزاج کمک می‌کند. دانه‌های لعاب‌دار مانند اسفرزه تخم شربتی و تخم خرفه که در طب سنتی برای درمان دیابت نیز توصیه شده‌اند کمک به لینت مزاج در گرم‌مزاجان خواهد کرد.
در سردمزاجان لینت بخش‌های رو به گرم باعث برطرف شدن یبوست می‌شوند. انجیر و گلابی که مزاج رو به گرمی دارند در این گروه به رفع یبوست کمک می‌کنند؛ همچنین برای افراد مبتلا به دیابت (خصوصاً نوع سرد) به عنوان منبع تأمین انرژی نیز توصیه می‌شوند که البته به علت شیرینی باید احتیاطات لازم نیز در نظر گرفته شود.
مصرف روغن بادام خوراکی و روغن زیتون برای رفع یبوست، هم برای گرم‌مزاجان و هم سردمزاجان مناسب است.
خاکشیر خیسانده شده در آب ولرم نیز در درمان یبوست مفید خواهد بود.
یکی از درمان‌هایی که برای هر دو مزاج توصیه می‌شود روغن مالی شکم در جهت عقربه‌های ساعت می‌باشد.
یبوست باعث تجمع مواد و اخلاط زائد و سموم در بدن می‌شود که خود باعث آسیب بیشتر بافتی شده و کنترل کمتر قند خون را به دنبال خواهد داشت.
خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها
گرم‌مزاجان مبتلا به دیابت
گرم‌مزاجان باید در مصرف گرمی جات احتیاط کرده و گاهی برخی خوردنی‌های گرم را خصوصاً در فصول گرم و اقلیم‌های گرم مصرف نکنند.
مصرف سوپ جو، آش جو، مالشعیر طبی، آب دوغ خیار، غذاهایی که با کدو سبز درست می‌شوند مانند خورشت کدو همراه با غوره، خیار، کاهو، خورشت‌های با طبع خنک مثل آلو اسفناج، خورشت انار که با رب انار یا آب و عصاره انار تهیه شده باشد، خورشت کرفس، کنگر و خصوصاً ریواس که خنک است، گشنیز و سیب سبز و ترش برای افراد مبتلا به دیابت با مزاج گرم بسیار مفید است.
مصرف غوره در دیابت‌های گرم باعث کاهش قند خون نیز می‌شود. همچنین افزودن آب زرشک، آب‌لیمو تازه، و لیموعمانی به عنوان چاشنی در غذا بسیار مفید است. عصاره یا رب میوه‌ها و خوراکی‌های ترش مثل انار، زرشک، غوره، و لیمو نیز به این گروه از مبتلایان به دیابت توصیه می‌شود.
تمرهندی ترش و ملس برای دیابتی‌های با مزاج گرم خصوصاً زمانی که دچار یبوست هستند مفید است.
مصرف سماق و همچنین سرکه برای گرم‌مزاجان توصیه شده است. توجه باید کرد که مصرف موارد فوق توسط سردمزاجان دیابتی، می‌تواند به بدتر شدن وضعیت مریضی ایشان منجر شود.
مطلقاً مصرف خوراکی‌هایی که مزاج گرم دارند مانند زیره یا دارچین برای کاهش قند خون در گرم‌مزاجان توصیه نمی‌شود. هرچند این خوراکی‌ها ممکن است به صورت بالقوه توانایی کاهش قند خون را داشته باشند اما در گرم‌مزاجان می‌تواند بیشتر از سود، ضرر داشته باشند.
شیر مزاج گرمی دارد ولی به علت رطوبت بالای موجود، برای گرم و خشک‌ها بسیار مناسب است.
سردمزاجان مبتلا به دیابت
سرد مراجانی که مبتلا به دیابت هستند نیز باید از غذاهایی با مزاج سرد خصوصاً در فصل سرما و اقلیم‌های سرد پرهیز کنند.
مصرف لبنیات به صورت محدود و موردی برای سردمزاجان منعی ندارند اما در حجم زیاد خصوصاً در فصول و اقلیم‌های سرد برای این گروه مضر است.
مصرف شیر کامل که با کمی آب جوشیده باشد یا اصطلاحاً پخته شده باشد (شیر را با یک لیوان آب انقدر بجوشاند تا آن میزان آب بخار شود) همراه با کمی زنجبیل و یا عسل به صورت ولرم در طول روز و نه شب، موردی ندارد.
سردمزاجان نباید ترشیجات مصرف کنند چرا که باعث بروز ضعف می‌شود.
خوراکی‌های رو به گرمی، کنگر، کرفس، شنبلیله، خورشت‌ها و آش‌های غلیظ به طوریکه آب زیادی نداشته باشند، انجیر، سیب گلاب، خوراکی‌های انرژی‌زا مثل بادام و گردو، که در طب سنتی برای دیابت هم توصیه شده، در صورتی که حساسیت نداشته باشند برای این افراد مفید است.
مصرف دارچین و زیره برای کنترل قند سردمزاجان مفید است.
شوید مزاج گرمی دارد و هم برای لاغری و هم کاهش قند خون در افراد با مزاج سرد و تر مفید است.
مصرف سیر برای هر دو مزاج در حدی توصیه می‌شود اما برای گرم‌مزاجان در حد بسیار کم و برای سردمزاجان در حجم کمی بیشتر توصیه شده است.
انتخاب نوشیدنی‌های مناسب برای سردمزاجان خصوصاً مبتلایان به دیابت سخت‌تر است چراکه نوشیدنی‌های ترش باعث بروز ضعف در این افراد می‌شود و مصرف نوشیدنی‌های شیرین که انرژی‌زا هستند برای مبتلایان به دیابت مضر است و دیابتی‌های سرد مزاج در مصرف این نوع خوراکی‌های دارای محدودیت هستند.
اما نوشیدنی‌هایی که با عسل یا استویا (شیرین کننده گیاهی) در حد بسیار کم شیرین شده باشند می‌توانند مناسب این گروه از بیماران باشد.
داروها و گیاهان توصیه شده برای درمان دیابت
مصرف نیلوفر، عناب، تخم هندوانه، گیاه و عرق کاسنی، عرق بید، عرق بیدمشک و یا دم کرده آن‌ها برای گرم‌مزاجان مفید است.
ریوند، دارچین، زیره، دم کرده برگ گزنه، حرارت خوبی در بدن سردمزاجان تولید می‌کنند. همچنین گیاهانی مثل بادرنجویه و گل‌گاوزبان در کنار تولید حرارت در بدن از لحاظ روحی نیز برای سردمزاجان مفید هستند و این افراد را از حالت خمودگی و درون‌گرایی بیرون می‌آورد.
مصرف کنجد و نارگیل، جویدن و گاهی قورت دادن کندر برای سردمزاجان توصیه شده است.
مصرف ماء الجبن (آب پنیر طبی) نیز برای درمان دیابت توصیه می‌شود.
برای مزاج‌های گرم و خشک ماءلجبن ساده و یا ماءلجبن کاسنی توصیه می‌شود برای سردمزاج‌ها ماء الجبن افتیمونی یا زنجبیلی مفید است.
اقدامات دستی، درمان‌های موضعی
استفاده از روغن‌های موضعی برای درمان مشکلاتی مانند تکرر ادرار در مبتلایان به دیابت مفید است.
تکرر ادرار در گرم‌مزاجان به علت تحریک‌پذیری مثانه به دلیل التهاب اعصاب منطقه اتفاق می‌افتد. مصرف موضعی روغن‌های خنک مثل بنفشه یا کدو روی پهلوها و یا پایین شکم ممکن است کمک کننده باشد.
در سردمزاجان ماساژ روغن سیاه‌دانه، قُسط یا بادام تلخ روی موضع و گرم نگه داشتن پهلوها و ناحیه مثانه و کلیه با پارچه یا شال در دیابت سرد بسیار مورد توصیه است.
ماساژ برای هر دو دسته دیابتی‌ها خوب است. ماساژ بسته به‌شدت، میزان و سرعت و نیز روغن مورد استفاده، تأثیرات متفاوتی خواهد داشت.
کسانی که مزاج‌های گرم و گرم و خشک و دیابت ناشی از گرمی دارند باید ماساژهای ملایم دریافت کنند. استفاده از ابزار و پارچه‌های ملایم و روغن‌های خنک مانند روغن کدو یا بنفشه و یا بادام شیرین با زمان، شدت و سرعت کمتر تا حرارت بدن بالا نرود، توصیه می‌شود.
ماساژ در سردمزاجان باید سریع‌تر باشد تا حرارت بدن را بالا ببرد. همچنین ماساژ در این گروه از افراد باید طولانی‌تر با شدت بیشتری باشد تا رطوبت‌های زائد را تحلیل ببرد که در این صورت باعث لاغری نیز می‌شود.
روغن بادام تلخ، کنجد، بابونه، و سیاه‌دانه برای ماساژ در سردمزاجان توصیه می‌شود.
بادکش خصوصاً در دیابت‌های سرد و سرد و تر که اضافه وزن دارند بسیار مفید است. بادکش لغزان گرم همراه با روغن‌های گرم روی بافت‌های چربی تأثیر بیشتری دارند.
به طور مثال ماساژ روغن سیاه‌دانه یا بادام تلخ روی ران‌ها، بازوها و شکم و سپس انجام بادکش لغزان گرم زیر نظر پزشک در این دسته از افراد به تدریج باعث تحلیل رفتن بافت‌های چربی و لاغری موضعی می‌شود و احتمالاً پاسخ بافت‌ها به انسولین را بهبود می‌بخشد.
بادکشی که به هر دو مزاج توصیه می‌شود بادکش ناحیه پانکراس و لوزالمعده است که محل انجام آن باید توسط پزشک متخصص مشخص شود. ناحیه لوزالمعده تقریباً بالا و چپ شکم یا ربع فوقانی و چپ شکم به سمت ناف واقع شده است. در گرم‌مزاجان بادکش سرد و ملایم و در سردمزاجان بادکش گرم همراه با روغن‌های گفته شده باید انجام شود.
این بادکش با افزایش میزان خون‌رسانی به ناحیه پانکراس و رسیدن مؤثرتر اکسیژن و مواد غذایی به آن باعث تقویت عضو شده و از سوی دیگر، آلرژن ها و مواد زائد مثل صفرا یا سودای سوخته، که باعث ضعف عملکرد آن شده‌اند، را از عضو دور و دفع کرده و در نهایت، با تأمین سلامت و عملکرد بهتر سلول‌های بتا، میزان ترشح انسولین بهبود پیدا می‌کند.
به تجربه دیده شده است افرادی که انسولین در بدن آن‌ها کم ترشح می‌شود، خصوصاً کودکان و افراد با دیابت نوع یک، بسیار از بادکش پانکراس در کنار انجام سایر تدابیر، نتیجه گرفته‌اند.
حجامت یا فصد خون معمولاً در گرم‌مزاجان خصوصاً گرم و ترها مورد توصیه است. فصد خون در گرم و ترها با کاهش غلبه دم به کاهش قند خون و امتلا کمک می‌کند. اما در گرم و خشک‌ها انجام فصد معمولاً توصیه نمی‌شود و حجامت در حد گرفتن چند قطره خون کافی است. تشخیص و انجام این موارد صرفاً با پزشک متبحر در حوزه طب سنتی است.
در سردمزاجان اقدام به خون‌گیری نمی‌شود چرا که باعث ضعف در این افراد شده درحالی‌که برای درمان دیابت در این افراد باید قوای آن‌ها تقویت شود به همین دلیل در میان اقدامات دستی تنها بادکش و ماساژ برای این گروه از بیماران کافی است.
درمان برخی از عوارض دیابت
جهت درمان و کاهش آسیبی که دیابت به کلیه‌ها می‌زند بهتر است موضع را گرم نگه داشت و از بادکش ناحیه کلیه‌ها بهره برد.
لاغری در دیابتی‌ها به خصوص در گرم و خشک‌ها با رعایت تدابیر مزاجی و اصول سبک زندگی و رژیم غذایی معمولاً درمان می‌شود. به طور مثال مصرف غذاهای لعاب‌دار همچون سوپ جو، سیرابی، کله پاچه، نخود آب و آبگوشت به این دسته از افراد کمک می‌کند تا وزن از دست رفته را جبران کنند.
با کنترل قند خون وضعیت بینایی و مشکلات به وجود آمده در شبکیه بهبود پیدا می‌کند اما بادکش ناحیه شقیقه و حجامت با نظر پزشک نیز کمک کننده است.
درصورتی که شخص دچار ضعف نباشد، زالو درمانی به بهبود بینایی کمک می‌کند اما این عمل باید حتماً تحت نظر متخصص انجام شود.
گزگز و مورمور شدن انتهای پاها و گاهی زخم پای دیابتی با کنترل قند معمولاً بهبود پیدا می‌کند اما گاهی با نظر پزشک زالو درمانی نیز به درمان این عارضه کمک می‌کند.
طب سنتی هم در استدلال چگونگی بروز دیابت و هم در چگونگی درمان دیابت به صورت اختصاصی و متناسب با مزاج می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. قطعاً و حتماً شخص دیابتی نباید داروهای شیمیایی و خوراکی و تزریقی خود را قطع و یا به صورت سرخود کم کند.
شخص مبتلا به دیابت باید تدابیر طب سنتی را رعایت کرده و هم‌زمان قند خون خود را کنترل کند و اگر قند او در حال کاهش بود می‌تواند زیر نظر متخصص دوز داروهای خود را کاهش دهد.
بنابراین بهترین توصیه درمانی برای دیابت این است که شخص در کنار مصرف داروهای روال کنترل قند خون در طب رایج از تدابیر طب سنتی نیز بهره ببرد. مادامی که با تدابیر سبک زندگی طب سنتی و داروهای ساده‌ای که ذکر شد قند خون این افراد کنترل باشد می‌توان مصرف داروهای شیمایی را کم و یا حتی در مواردی قطع کرد.
