کوچ سرمایه چینی‌ها از غرب

طی سال‌های گذشته سرمایه چینی در سرتاسر جهان ثروتمند در گردش بوده است. سرمایه‌گذاران چینی از خانه‌های لوکس و هتل‌های پنج ستاره در نیویورک گرفته تا شرکت شیمیایی سوئیسی و غول روباتیک آلمانی، مشغول قراردادهای بزرگ و خرید دارایی‌های گران‌قیمت بودند؛ اما به نظر می‌رسد با افزایش خصومت‌ها علیه چین، سرمایه‌گذاران این کشور درحال عقب‌نشینی از غرب هستند. درحال حاضر شرکت‌های چینی با پیروی از پکن که به دنبال متحدان جدید و دسترسی امن به منابع حیاتی است، به‌طور روزافزونی سرمایه خود را صرف کارخانه‌ها در آسیای جنوب‌شرقی و پروژه‌های معدنی و انرژی در آسیا، خاورمیانه و آمریکای جنوبی می‌کنند.

گسل جدید در اقتصاد جهانی

براساس برآورد اولیه از سرمایه‌گذاری‌های چینی که توسط موسسه امریکن اینترپرایز، اندیشکده محافظه‌کار آمریکایی، گردآوری شده است، در سال جاری بزرگ‌ترین مقصد سرمایه‌های چینی تاکنون، اندونزی است. این کشور منابع عظیمی از نیکل را در خود جای داده است که از اجزای کلیدی در بسیاری از باتری‌های مورد استفاده خودروهای برقی است. تغییر در جریان سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد که چین چگونه به تیرگی روابط با غرب تحت رهبری ‌آمریکا واکنش نشان می‌دهد و درحال تقویت پیوندهای تجاری و سرمایه‌گذاری با سایر نقاط جهان است که می‌تواند منجر به گسل‌های جدیدی در اقتصاد جهانی شود.

اثر منفی در جریان کار

عقب‌نشینی چین از سرمایه‌گذاری در غرب می‌تواند منتج به اثر منفی در بازار کار در برخی کشورها شود. کارآفرینان سیلیکون‌ولی از سرمایه‌ای که می‌توانستند از آن بهره ببرند، بی‌نصیب خواهند ماند. این درحالی است که ضعف فعلی اقتصاد چین به خودی‌خود جهان را از یکی از موتورهای رشد سنتی خود محروم کرده است. به بیانی دیگر تغییرات فعلی در جریان سرمایه نشان از دنیایی دارد که در آن جهانی‌سازی رو به افول است و تنش‌های ژئوپلیتیک رو به فزونی می‌رود.

عوامل موثر در کاهش سرمایه گذاری

با وجود رفع محدودیت‌های کرونایی توسط پکن در سال گذشته، بعید به‌نظر می‌رسد چین به دوران اوج قراردادهای خارجی بازگردد. به گفته تحلیلگران، به‌دلیل افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک با ‌آمریکا و متحدانش، به دلایل امنیتی از سرمایه‌گذاری بیشتر چین ممنوعیت به عمل می‌آید. درگیری‌ها میان بخش خصوصی و دولت، ارز ضعیف و تمرکز فزاینده پکن برای تقویت خودکفایی چین نیز از جمله عواملی هستند که در کاهش جریان سرمایه‌گذاری این کشور سهم بزرگی دارند. به‌نظر می‌رسد چین در سرمایه‌گذاری‌های خود بازنگری خواهد کرد تا تسلط خود را در بخش‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای برقی تقویت کند.

این امر می‌تواند به معنای دوبرابر شدن سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور از آسیای جنوب شرقی تا خاورمیانه و آفریقا باشد؛ چراکه صاحبان کارخانه‌های چینی به دنبال کشورهایی برای گسترش فعالیت و مشتریان جدید هستند و پکن بر بازارهای غنی از منابع متمرکز است. در ژوئیه2023 خودروساز چینی BYD اعلام کرد که قصد دارد بیش از 600میلیون دلار در چندین کارخانه خودروسازی در برزیل سرمایه‌گذاری کند.اگرچه انتظار می‌رود اقتصاد ‌آمریکا در غیاب سرمایه چین دچار دردسر نشود، عقب‌نشینی این کشور برای اقتصادهای کوچک‌تر غربی مانند استرالیا، کانادا یا مجارستان دشوار خواهد بود. کاهش جریان پول چینی برای اقتصادهای غربی دارای برخی نقاط مثبت است. به‌عنوان مثال، می‌تواند رفتار سفته‌بازانه‌ای را که باعث افزایش قیمت‌های املاک و مستغلات می‌شد، کاهش دهد.

سرمایه‌گذاری خارجی ضعیف شده است

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اخیرا در سراسر جهان ضعیف‌تر شده است و این مساله تنها از سوی چین نبوده است. داده‌های کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD) نشان می‌دهد که تورم جهانی، ترس از رکود و آشفتگی بازار مالی سبب شده است سرمایه‌گذاری‌ها متوقف شوند؛ به‌طوری‌که سرمایه‌گذاری خارجی در 2022 نسبت به سال قبل 14درصد کاهش یافته است. اما کاهش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از سوی چین به‌ویژه در اقتصادهای توسعه‌یافته شیب تندتری داشته است که می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از جدایی اقتصادی از غرب تلقی شود. داده‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خارجی چین در 2022 به حدود 147میلیارد دلار کاهش یافته است؛ به‌طوری‌که در مقایسه با سال قبل از آن 18درصد افت داشته است.

تغییر رفتار دولت چین

تا 2016، پکن فعالانه شرکت‌های چینی را تشویق می‌کرد تا در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کنند و با سیاست‌های گسترش نفوذ اقتصادی چین همراه شوند. اما در سال‌های اخیر با خصمانه‌تر شدن روابط با غرب به رهبری آمریکا، نگاه جهانیان نسبت به تسلط چین بر جهان تغییر کرده است و واشنگتن و متحدانش بر سر مسائلی از جمله امنیت ملی، تجارت و تایوان، با پکن درگیر شده‌اند. علاوه بر دوری از غرب، چین بر ایجاد زیرساخت در کشورهای در‌حال توسعه تمرکز کرده است.

گفته می‌شود که در 2016، شرکت‌ها و نهادهای دولتی چینی 120پروژه سرمایه‌گذاری در کشورهای گروه هفت داشته‌اند که 63 مورد آن در ‌آمریکا بوده است. با این وجود، در سال گذشته تنها 13مورد سرمایه‌گذاری چینی در کشورهای گروه هفت ثبت شده است. در 2016، شرکت‌های چینی معادل 84میلیارد دلار در کشورهای گروه هفت سرمایه‌گذاری کرده بودند که حدود نیمی از کل سرمایه‌گذاری چین در خارج از کشور را تشکیل می‌داد. براساس پایگاه داده موسسه امریکن اینترپرایز، سرمایه‌گذاری در اقتصادهای گروه هفت در 2022 حدود 4/ 7میلیارد دلار بوده است؛ به‌طوری‌که تنها 18درصد از سرمایه‌گذاری خارجی چین در آن دوره را تشکیل می‌دهد.

شرکت‌های چینی و نهادهای دولتی این کشور طی سال گذشته مجموعا 5/ 24میلیارد دلار در آسیا، آمریکای جنوبی و خاورمیانه سرمایه‌گذاری کردند که 13درصد افزایش نسبت به 2021 را نشان می‌دهد. براساس برآورد اولیه موسسه امریکن اینترپرایز، در نیمه اول سال جاری، سرمایه‌گذاری خارجی شرکت‌های چینی بالغ بر 5/ 29میلیارد دلار بوده است که نشان می‌دهد با رفع محدودیت‌های همه‌گیری، فعالیت‌های خارج از کشور چین افزایش یافته است. اندونزی به لطف انبوه مواد معدنی استراتژیک، با دریافت 17درصد از کل سرمایه‌گذاری‌ خارجی چین به بزرگ‌ترین مقصد سرمایه‌های این کشور بدل شده است.