امام علی علیه السلام در یکى از سخنان حکیمانه خویش مى‌فرماید: «آگاه باشید! هیچ کس پس از داشتن قرآن، فقر و بیچارگى ندارد و هیچ کس پیش از آن، غنا و بى نیازى نخواهد داشت.»
روشنگر همه تاریکی ها
جامعیت قرآن کریم از مهمترین مباحث، در جهت شناخت کتابی است که مرجع و معیار محک امور مختلف بشر است.
خداوند متعال تمام تعالیم و حقایق لازم برای هدایت و نجات مادی و معنوی انسان را در کتاب خود بیان کرده است: «وَنَزَّلْنَا عَلَیکَ الْکِتَابَ تِبْیانًا لِّکُلِّ شَیءٍ وَهُدًی وَرَحْمَةً وَبُشْرَی لِلْمُسْلِمِینَ؛ و این کتاب را که روشنگر هر چیزى است و براى مسلمانان رهنمود و رحمت و بشارتگرى است بر تو نازل کردیم.» (نحل/89)
بیانگر همه نیازهای بشر
دیدگاه‌های متعدد و متنوعی در باب جامعیت قرآن مطرح شده است اما بر اساس آیات بیانگر اهداف قرآن، قرآن کریم به همه نیازهایی که در جهت سعادت دنیایی و آخرتی بشر قرار دارد، گاهی به تفصیل و گاهی به اجمال پاسخ داده است؛ یعنی بیان این مطالب، رسالت قرآن و مقتضای حکمت بالغهٔ الاهی است.
امام علی علیه السلام فرمود: «احکام الهى تا قیامت تغییر نمى‌پذیرد، بلکه حکم هر مساله مطابق ست با آنچه در عهد رسول اکرم صلى الله علیه وآله در قرآن و سنت بیان شده است.»
نگاهی کلی به آیات قرآن کریم نشان می‌دهد که در بسیاری از آیات، مسائل و موضوعات اجتماعی مانند (مسائل حقوقی، اقتصادی، سیاسی و غیر آن) مطرح شده است.
ظاهر زیبا؛ باطن ژرف
حضرت امیر علیه السلام، در حالى که ظاهر و باطن قرآن را معرفى مى‌کند، تاییدى بر جامعیت قرآن ارائه مى‌دهد:
«ظاهر قرآن زیبا و شگفت آور و باطن آن ژرف و پرمایه است، پس عموم و خواص مردم مى‌توانند بهترین و بیشترین بهره را از این کتاب ببرند.»
به گفته برخی شارحان نهج البلاغه؛ مقصود از عمق معانى، دشوار بودن و حالت معمایى نیست، بلکه قرآن همه مسائل نهایى مربوط به انسان و جهان را در آیاتى که کلمات آن ساده و زیباست، مطرح کرده است.
هم چنین امام علی علیه السلام پیرامون بی پایان بودن قرآن، مى‌فرماید: «نکات شگفت آور آن فانى نگردد و اسرار نهفته آن پایان نپذیرد و هرگز تاریکیهاى جهل و نادانى جز به آن رفع نشود.»، حاکى از استمرار جاودانى محتویات قرآن است.»
دورکننده فقر و بیچارگی!
قرآن نسخه ای الهى است که پیروان خود را بى نیاز از هرگونه مکتب و مسلکى مى‌کند؛ درحالى که دیگر مکاتب فکرى و کتب بشرى قادر به پاسخگویى نیازهاى اخلاقى و معنوى بشر نیستند.
امام علی علیه السلام در یکى دیگر از سخنان حکیمانه خویش مى‌فرماید: «آگاه باشید! هیچ کس پس از داشتن قرآن، فقر و بیچارگى ندارد و هیچ کس پیش از آن، غنا و بى نیازى نخواهد داشت.»
در وصف دیگرى از قرآن مى‌فرماید: «سپس کتاب آسمانى یعنى قرآن را بر او نازل فرمود; نورى که خاموشى ندارد، چراغى که افروختگى آن زوال نپذیرد، دریایى که اعماقش را درک نتوان کرد، راهى که گمراهى در آن وجود ندارد، شعاعى که روشنى آن تیرگى نگیرد...»
دوران حقایق و مفاهیم قرآن محدود و موقت نیست و آیات تا قیامت نوین و جاودانى هستند.
حضرت امیر علیه السلام، در حالى که ظاهر و باطن قرآن را معرفى مى‌کند، تاییدى بر جامعیت قرآن ارائه مى‌دهد: «ظاهر قرآن زیبا و شگفت آور و باطن آن ژرف و پرمایه است، پس عموم و خواص مردم مى‌توانند بهترین و بیشترین بهره را از این کتاب ببرند»
دستورات ابدی
در میان بیانات گهربار حضرت على‌علیه السلام به دلایل عقلی بر می خوریم که مولای متقیان برای جاودانگی و جامعیت قرآن بیان می دارد:
«... خداوند را آنگونه بزرگ بدارید و تعظیم کنید که خود بیان کرده است؛ زیرا حکمى از دین خود را بر شما پنهان نگذاشت و هیچ مطلبى را که مورد رضایت و خشنودیش باشد وانگذاشت، جز اینکه نشانى آشکار و آیه‌اى محکم که از آن جلوگیرى یا به سوى آن دعوت کند، برایش قرار داد. پس رضایت و خشم و قانون او در گذشته و حال و آینده درباره همه یکسان است.»
معرفی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، به عنوان خاتم پیامبران نیز بدین معنی است که، کتاب آسمانى او معجزه ابدى است، و باید تامین کننده نجات انسان تا ابد باشد، و الا هدف الهى مهمل جلوه مى‌کند.
بنابراین از نظر عقلى، جامعیت قرآن اقتضا مى‌کند که دستورات آن متغیر نبوده و دستخوش تحولات زمان قرار نگیرد. همانطور که امام علی علیه السلام فرمود: «احکام الهى تا قیامت تغییر نمى‌پذیرد، بلکه حکم هر مساله مطابق ست با آنچه در عهد رسول اکرم صلى الله علیه وآله در قرآن و سنت بیان شده است.»
کلام پایانی
اگر کسی بر اساس سخنان مولای متقیان بر این باور برسد که قرآن فرازمانی و فرامکانی است، کتاب هدایت انسان به سوی خدا و برنامه کلی برای زندگی دنیوی و سازنده معنویتی پربار و آخرتی آباد است. انتظارش از قرآن، یافت تمام اینهاست و این انتظار، او را آگاهانه یا ناخودآگاه به فهم قرآن خواهد کشاند.
منابع:
- نهج البلاغه، خطبه 18 ،خطبه 175 ،خطبه 189 ،خطبه 182
- محمد تقى جعفرى، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، ج 4، صص 266-269
- سید ابوالقاسم خویى، بیان در علوم و مسائل کلى قرآن، ج 1، صص 41-42
فرآوری: حامد رفیعی
منبع : تبیان
