به قلم : د‌‌‌کتر سارا طالبی پور نیکو؛ متخصص اطفال و نوزادان
Saratpn@gmail.com
اینستاگرام: Dr.talebipoor
تحریریه زندگی آنلاین : یکی از مشکلات و چالش‌هایی که والدین در همان روزهای اولیه پس از تولد فرزند عزیزشان با آن روبه رو می‌شوند، زردی نوزادی است. زردی نوزادی اغلب از سفیدی چشم‌ها و نوک بینی نوزاد شروع می‌شود و سپس به سمت سینه‌ها و دست‌ها و بعد از آن به سمت پاها پیشرفت می‌کند. معاینه زردی حتما باید در نور باشد و با فشار اندک انگشت بر روی پوستی که بر روی استخوان است، می‌توان به وجود آن پی برد، البته لازم به ذکر است در نوزادانی که پوست تیره‌تر دارند، تشخیص زردی مشکل‌تر است. زردی در حقیقت بیماری نیست و یک علامت است که نشان می‌دهد میزان بیلی‌روبین در خون نوزاد زیاد شده است و با رسوب این ماده در پوست ما متوجه زرد شدن نوزاد می‌شویم. بیلی‌روبین در حقیقیت ماده‌ای است زرد رنگ که توسط ادرار و مدفوع دفع می‌گردد و بخشی هم توسط کبد شکسته می‌شود و اگر میزان این ماده بیشتر از حد نرمال شود، علاوه بر رسوب در پوست در سیستم اعصاب مرکزی به خصوص مغز رسوب می‌کند و باعث آسیب دائمی به مغز و سیستم‌های وابسته به آن می‌شود.
بیشتربخوانید:
علت چیست؟
شاید برای شما این پرسش به وجود امده باشد که چه عاملی باعث زردی نوزاد می‌شود؟
همانطور که گفتیم، زردی در اثر بالا رفتن بیلی‌روبین (که اغلب به خاطر شسکسته شدن گلبول‌های قرمز می‌باشد) ایجاد می‌شود و این بیلی‌روبین در حالت عادی توسط آنزیم‌های کبدی به نوع کم‌خطر تبدیل شده و توسط ادرار و مدفوع دفع می‌گردد. در روزهای اول تولد میزان آنزیم‌های کبدی هنوز به حد کافی نیست و از طرفی به دلایلی که در ادامه خواهیم گفت، میزان شسکسته شدن گلبول‌های قرمز از افراد بزرگسال بیشتر است. این عوامل باعث ایجاد زردی در نوزاد خواهد شد. از طرفی چون غشای سدی بین خون و سلول‌های مغزی هنوز در روزهای اول تولد تکامل نیافته، امکان رسوب بیلی‌روبین در مغز و آسیب‌های ناشی از آن در روزهای ابتدایی تولد بسیار بالا است. برای همین است که در بسیاری از نوزادان با زردی بالا و عدم رسیدگی به موقع متاسفانه شاهد عوارضی مثل عقب‌ماندگی ذهنی یا ناشنوایی و کم‌شنوایی خواهیم بود.
عواملی که باعث افزایش شکسته شدن گلبول‌های قرمز می‌شوند
1- ناسازگاری‌های خونی بین مادر و نوزاد که در اثر ورود آنتی‌بادی‌های مادری از طریق بند ناف به نوزاد در هنگام زایمان باعث لیز یا شکسته شدن گلبول‌های قرمز نوزادی خواهند شد.
2- صدمات و کبودی‌های حین زایمان
3- کمبود ژنتیک بعضی آنزیم‌ها مثل بیماری فاویسم
4- نژاد آسیایی
بیشتربخوانید:
زردی شیر مادر
در اینجا لازم می‌بینم در مورد زردی شیر مادر هم توضیحاتی داده شود.
زردی شیر مادر با دو مکانیسم ممکن است ایجاد شود:
یکی اینکه در روزهای اول تولد به دلیل داشتن درد و یا عدم برقراری شیر مادر به میزان کافی شیردهی به نوزاد صورت نمی‌گیرد و این کم‌آبی ناشی از آن باعث زرد شدن نوزاد می‌شود.
دوم آنکه خود شیر مادر به دلیل وجود یک سری آنزیم‌ها باعث غیر فعال شدن آنزیم کبدی مسئول شکستن بیلی‌روبین می‌شود. این حالت در زردی‌های هفته دوم به بعد بیشتر ایجاد می‌شود و با قطع موقت شیر مادر این قضیه اصلاح می‌گردد.
علامت‌های خطرناک که در نوزاد زرد باید فورا به مراکز درمانی مراجعه کرد
1- زردی که پایین‌تر از زانو‌ها باشد.
2- نوزاد به سختی شیر بخورد.
3- اگر نوزاد به سختی بیدار شود.
4- بی‌قراری شدید و به سختی آرام شود.
5- اگر نوزاد کمر یا گردنش را به سمت عقب قوس بدهد.
6- زردی در 24 ساعت اول تولد.
بیشتربخوانید:
تشخیص
تشخیص زردی معمولا با سنجش خونی میزان بیلی‌روبین انجام می‌شود و البته دستگاه‌های سنجش زردی از طریق پوست هم موجود است، ولی لازم به ذکر است که خیلی دقیق نیستند و در موارد پرخطر اندازه‌گیری خونی میزان زردی قابل اعتماد‌تر است.
عدد بیلی‌روبین خطرناک برای هر نوزاد بسته به سن بارداری و سن نوزاد و وزنش متفاوت است و بر اساس جداولی تعیین می‌گردد و برای تعیین پر خطر بودن یا نبودن حتما از متخصص اطفال خود مشاوره بگیرید.
درمان
شیر دادن کافی به نوزاد
اگر نوزاد به میزان کافی شیر بخورد و دفع ادرار خوبی داشته باشد، می‌تواند بیلی‌روبین بیشتری را از بدن خارج کند و از طرفی میزان رسوب بیلی‌روبین در بدن کمتر خواهد شد.
درمان با نور یا فتوتراپی
بیلی‌روبین موجود در خون در اثر تابش نور با طول موج خاصی شکسته می‌شود و به نوع بی‌خطر تبدیل می‌گردد. بسیاری از والدین این سوال را می‌پرسند که آیا نور مهتابی در درمان زردی موثر است؟ پاسخ این سوال خیر می‌باشد. همانطور که توضیح داده شد این نور طول موج خاصی باید داشته باشد که این طول موج فقط در دستگاه‌های فتوتراپی مخصوص درمان زردی نوزاد وجود دارد. این دستگاه‌ها در بیمارستان‌ها و یا جهت اجاره در منزل موجود هستند. در مورد اینکه آیا نوزادتان را بستری کنید یا با اجاره دستگاه در منزل درمان کنید، حتما با متخصص اطفال کودک خود مشورت کنید، چون در موارد پرخطر یا زردی‌های بالا فتوتراپی در منزل جوابگو نیست. در بسیاری از فرهنگ‌ها اعتقاد دارند که با گذاشتن نوزاد زیر نور خورشید زردی قابل درمان است که این کار فقط باعث سوختگی پوست نوزاد یا کم‌آبی وی می‌گردد و در درمان زردی موثر نیست. یک نکته که در اینجا لازم می‌بینم در مورد آن توضیح دهم، این است که زردی حتی بدون هیچ درمانی خود به خود ممکن است بهبود یابد، ولی اثرات مخربی بر روی زندگی و آینده فرد خواهد گذاشت و این سرعت عمل ما در کاهش میزان زردی و درمان درست و به موقع آن است که در کاهش عوارض نقش حیاتی را بازی می‌کند. پس سعی کنیم وقت طلایی درمان زردی نوزاد را با درمان‌هایی از قبیل داروهای گیاهی یا نور خورشید و حجامت و امثال آن که هیچ جایگاهی در درمان ندارند، نگیریم. در بعضی موارد زردی نوزاد بیشتر از یک ماه طول می‌کشد که انشاءا... در مقالات بعدی به این موضوع می‌پردازیم.
بیشتربخوانید:
