سجایای اخلاقی معمار الغدیر!

بزرگ ترین اثر علمی علامه امینی که نیم قرن از عمر مبارک خود را صرف گردآوری و تدوین آن کرد، کتاب شریف الغدیر است. از ایشان نقل شده که: «برای تألیف کتاب الغدیر ده هزار کتاب خوانده ام و به صد هزار کتاب مراجعات مکرر داشته ام» مصادر و منابعی که در کتاب الغدیر مورد استناد قرار گرفته، همه مورد وفاق شیعه و سنی بوده و از مسلمات تاریخی می باشد.

علامه امینی، ستاره پرفروغی است که در تاریخ هزار و چهارصد ساله اسلامی می درخشد. او جرعه نوش غدیر عشق علی علیه السلام و سیراب شده کوثر ولایت بود. چنان شیفته ولایت بود که هستی خود را یک باره در کوره عشق علی علیه السلام ریخت و پروانه وار سوخت. امینی فرشته حقیقت بود که با چهره نورانی خویش نمایان شد و تاریکی ها را از چهره ملکوتی علی علیه السلام کنار زد و با صدایش که در خور دلیران بود، ندای فضیلت و معنویت امیرالمومنین را به گوش جهانیان رسانید.
ما در این نوشتار به بررسی اجمالی برخی خصوصیات این مرد بزرگ می پردازیم:
حسن خُلق
درباره شخصیّت معنوی و اخلاق برجسته علامه امینی رحمه الله بسیاری سخن گفته اند. استاد محمّد عبدالغنی حسن مصری درباره سجایای اخلاقی او در ضمن قصیده ای که سروده است چنین می نویسد: به هنگام بحث و گفت وگو لحن او گاهی تند می شود، لکن خلق و خوی او بسیار نرم و لطیف است.
محمد سعید دحدوح در نامه ای که به ایشان نوشته اند در توصیف سجایای اخلاقی او می نویسند: «به راستی شما از آل محمد اخلاق را به ارث برده اید... از قدیم شنیده بودم که مرد مومن کسی است که حال او تو را به یاد خدا اندازد، نه گفته او. معنی این حدیث را نمی فهمیدم تا وقتی که شما را دیدم. باید گفت اوست مصداق آیه شریفه «کونوا دُعاةَ النّاسِ بِغَیْرِ اَلْسِنَتِکُمْ.»
امانت داری
یکی از دوستان علامه در این باره می نویسد: «تضرع و معنویت علامه امینی را در کم تر عالمی دیدم. در ایام عاشورا و دهه فاطمیه حال علامه امینی به طور محسوس تغییر می کرد و با صدای بلند در مجالس گریه می کردند. کم تر عالمی را دیدم که با چنین حالی گریه کند.»
از جمله خصایص برجسته علامه امینی رحمه الله امانت داری اوست. عدم رعایت این صفت ارزشمند در تألیف و نگارش، خیانت به جامعه بشری است. علامه امینی رحمت الله در تمام تألیفات خود به ویژه در مجموعه کم نظیر الغدیر با وسواس کامل مواظب رعایت این مهمّ بودند که مبادا حقّی از کسی ضایع شود. در ضمن توصیه هایی که به فرزندشان درباره تألیف و نگارش کرده اند، می فرمایند: «واجب است اکثر روابط اجتماعی و رفت و آمدهای غیر لازم را ترک کنی و الاّ وقت کافی برای نوشتن و تالیف پیدا نمی کنی. گذشته از آن امانت در تالیف را فراموش نکن. هر چیزی را خواستی نقل کنی همان گونه نقل کن که هست. از تصرف در کتب تاریخی و مصادر بپرهیز.»
توسل و زیارت
علامه امینی رحمت الله به رغم تمام مشغله های علمی و فعالیت های فرهنگی هرگز از زیارت و توسل به اهل بیت عصمت علیهم السلام غافل نمی شدند. وقتی که در نجف اشرف ساکن بودند پایبند بودند در وقت های خاصّی به زیارت مرقد با برکت حضرت علی علیه السلام مشرّف شوند. آن گاه که به حرم مشرف می شدند و به خواندن زیارت می پرداختند، اندوه فراوانی چهره ایشان را می پوشاند و بی اختیار با صدای بلند گریه می کردند. ایشان بارها به قصد زیارت کربلا، پیاده از نجف تا کربلا می رفتند. یکی از دوستان علامه در این باره می نویسد: «تضرع و معنویت علامه امینی را در کم تر عالمی دیدم. در ایام عاشورا و دهه فاطمیه حال علامه امینی به طور محسوس تغییر می کرد و با صدای بلند در مجالس گریه می کردند. کم تر عالمی را دیدم که با چنین حالی گریه کند.»
استقامت و اراده
از جمله صفات بارز صاحب الغدیر اراده پولادین و بردباری اوست. وی در خلال تألیف الغدیر هرگونه سختی و رنج را تحمّل می کنند و می فرمایند: هیچ کتابخانه بزرگ یا کوچکی نبود که از دسترس استفاده من دور مانده باشد و در این راه از معاشرت با هیچ پرهیزگاری محروم نشدم و از استماع موعظه همه واعظان و دل سوزان برخوردار شدم. هم چنین به تصریح خود ایشان در جریان تألیف الغدیر حدود ده هزار کتاب خطی را مطالعه کرد و به صد هزار جلد کتاب مراجعه مکرّر داشته است. مرحوم آیت اللّه سید عبدالهادی شیرازی می نویسد: «اگر ما از نزدیک وضع علاّمه امینی را مشاهده نکرده بودیم که او به تنهایی به تألیف چنین کتابی قیام کرده، تصور می کردیم که کتاب الغدیر تألیف یک گروه علمی است که هر کدام به نوشتن قسمتی از آن پرداخته اند.»
فقط زیارت امام حسین علیه السلام:
مرحوم آیت اللّه سید عبدالهادی شیرازی می نویسد: «اگر ما از نزدیک وضع علاّمه امینی را مشاهده نکرده بودیم که او به تنهایی به تألیف چنین کتابی قیام کرده، تصور می کردیم که کتاب الغدیر تألیف یک گروه علمی است که هر کدام به نوشتن قسمتی از آن پرداخته اند.»
مرحوم حجة الاسلام دکتر امینی چنین می نویسد: پس از گذشت چهار سال از فوت مرحوم پدر بزرگوارم آیة اللّه علاّمه امینی نجفی یعنی سال یک هزار و سیصد و نود و چهار هجری قمری ، شب جمعه ای قبل از اذان فجر ایشان را در خواب دیدم . او را شاداب و خرسند یافتم . جلو رفته و پس از سلام و دست بوسی عرض کردم : پدر جان ! در آنجا چه علمی باعث سعادت و نجات شما گردید؟ گفتند: چه می گویی ؟
مجدّداً عرض کردم : آقاجان ! در آنجا که اقامت دارید، کدام عمل موجب نجات شما شد؟ کتاب الغدیر... یا سایر تالیفات ... یا تاسیس و بنیاد کتابخانه امیرالمومنین علیه السلام ؟ پاسخ دادند: نمی دانم چه می گویی . قدری واضح تر و روشن تر بگو! گفتم : آقاجان ! شما اکنون از میان ما رخت بر بسته اید و به جهان دیگر منتقل شده اید. در آنجا که هستید کدامین عمل باعث نجات شما گردید از میان صدها خدمت و کارهای بزرگ علمی و دینی و مذهبی ؟ مرحوم علاّمه امینی درنگ و تامّلی نمودند. سپس فرمودند: فقط زیارت ابی عبداللّه الحسین علیه السلام . عرض کردم : شما می دانید اکنون روابط بین ایران و عراق تیره و تار است و راه کربلا بسته . چه کنم ؟ فرمود: در مجالس و محافلی که جهت عزاداری امام حسین علیه السلام برپا می شود شرکت کن . ثواب زیارت امام حسین علیه السلام را به تو می دهند. سپس فرمودند: پسرجان ! در گذشته بارها تو را یادآور شدم و اکنون به تو توصیه می کنم که زیارت عاشورا را هیچ وقت و به هیچ عنوان ترک و فراموش نکن . مرتباً زیارت عاشورا را بخوان و بر خودت وظیفه بدان . این زیارت دارای آثار و برکات و فوائد بسیاری است که موجب نجات و سعادتمندی در دنیا و آخرت تو می باشد... و امید دعا دارم . آری ! علاّمه امینی با کثرت مشاغل و تالیف و مطالعه وتنظیم و رسیدگی به ساختمان کتابخانه امیرالمومنین علیه السلام در نجف اشرف مواظبت کامل به خواندن زیارت عاشورا داشتند و سفارش به زیارت عاشورا می نمودند و به این جهت خودم حدود سی سال است مداوم به زیارت عاشورا می باشم.

منابع:

سایت رسالت
داستانهایی از علما/علیرضا حاتمی
فرهنگ نیوز

فرآوری: آمنه اسفندیاری