دکتر امیر بهنام فر: متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری
تحریریه زندگی آنلاین : سیستیت اصطلاح پزشکی برای التهاب مثانه است. بیشتر اوقات التهاب ناشی از یک عفونت باکتریایی است و به آن عفونت دستگاه ادراری (UTI) می‌گویند. عفونت مثانه می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد و اگر عفونت به کلیه‌ها سرایت کند، می‌تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود.
به‌ندرت، سیستیت ممکن است به‌عنوان واکنشی به برخی داروها، پرتودرمانی یا محرک‌های بالقوه مانند اسپری بهداشتی زنانه، ژل‌های اسپرم کش یا استفاده طولانی‌مدت از کاتتر رخ دهد. سیستیت همچنین ممکن است به‌عنوان عارضه یک بیماری دیگر رخ دهد.درمان معمول سیستیت باکتریایی آنتی‌بیوتیک است. درمان سایر انواع سیستیت به علت اصلی آن بستگی دارد.
بیشتربخوانید:
علائم التهاب مثانه:
علائم و نشانه‌های سیستیت اغلب شامل موارد زیر می‌شود:
میل شدید و مداوم برای ادرار کردن
احساس سوزش هنگام ادرار کردن
دفع مکرر و مقدار کمی ادرار
خون در ادرار (هماچوری)
دفع ادرار کدر یا با بوی تند
درد لگن
احساس فشار در قسمت پایین شکم
تب با درجه پایین
در کودکان خردسال، دوره‌های ادرار کردن تصادفی در طول روز نیز ممکن است نشانه عفونت دستگاه ادراری (UTI) باشد. شب‌ادراری به‌خودی‌خود با عفونت ادراری مرتبط نیست.
علت التهاب مثانه:
سیستم ادراری شامل کلیه‌ها، جالب‌ها، مثانه و مجرای ادرار است. همه در حذف مواد زائد از بدن نقش دارند. کلیه‌ها مواد زائد خون را فیلتر کرده و غلظت بسیاری از مواد را تنظیم می‌کند. لوله‌هایی که حالب نامیده می‌شوند، ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برند، جایی که تا زمانی که از طریق مجرای ادرار از بدن خارج شود، ذخیره می‌شود.
بیشتربخوانید:
سیستیت باکتریایی:
عفونت ادراری معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌های خارج از بدن از طریق مجرای ادرار وارد مجرای ادرار شده و شروع به تکثیر کنند. بیشتر موارد سیستیت توسط نوعی باکتری اشریشیا کلی (E. coli) ایجاد می‌شود.
عفونت‌های باکتریایی مثانه ممکن است در زنان درنتیجه رابطه جنسی ایجاد شود. اما حتی دختران و زنان غیرفعال جنسی نیز مستعد ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری هستند، زیرا ناحیه تناسلی زنان اغلب دارای باکتری‌هایی است که می‌توانند باعث سیستیت شوند.
سیستیت غیرعفونی:
اگرچه عفونت‌های باکتریایی شایع‌ترین علت سیستیت هستند، تعدادی از عوامل غیرعفونی نیز ممکن است باعث ملتهب شدن مثانه شوند. برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
سیستیت بینابینی: علت این التهاب مزمن مثانه که سندرم مثانه دردناک نیز نامیده می‌شود، نامشخص است. بیشتر موارد در زنان تشخیص داده می‌شود. تشخیص و درمان این بیماری می‌تواند دشوار باشد.
سیستیت ناشی از دارو: برخی از داروها، به‌ویژه داروهای شیمی‌درمانی سیکلوفسفامید و ایفوسفامید، می‌توانند باعث التهاب مثانه شوند زیرا اجزای تجزیه‌شده داروها از بدن خارج می‌شوند.
سیستیت پرتویی: پرتودرمانی ناحیه لگن می‌تواند باعث ایجاد تغییرات التهابی در بافت مثانه شود.
سیستیت جسم خارجی: استفاده طولانی‌مدت از کاتتر می‌تواند فرد را مستعد عفونت‌های باکتریایی و آسیب بافتی کند که هر دو می‌توانند باعث التهاب شوند.
سیستیت شیمیایی: برخی از افراد ممکن است به مواد شیمیایی موجود در برخی محصولات مانند شامپو، اسپری‌های بهداشتی زنانه یا ژل‌های اسپرم کش حساس باشند و ممکن است یک واکنش آلرژیک در مثانه ایجاد کنند که باعث التهاب شود.
سیستیت همراه با شرایط دیگر: سیستیت گاهی ممکن است به‌عنوان عارضه سایر اختلالات مانند دیابت، سنگ کلیه، بزرگی پروستات یا آسیب نخاع رخ دهد.
عوامل خطرساز التهاب مثانه:
برخی از افراد بیشتر از دیگران به عفونت مثانه یا عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری مبتلا می‌شوند. زنان یکی از این گروه‌ها هستند. دلیل اصلی آناتومی فیزیکی آن‌ها است. زنان مجرای ادراری کوتاه‌تری دارند که مسافتی را که باکتری‌ها باید طی کنند تا به مثانه برسند را کاهش می‌دهد.
بیشتربخوانید:
زنانی که بیشترین خطر ابتلا به عفونت ادراری را دارند، شامل کسانی هستند که:
ازنظر جنسی فعال هستند: آمیزش جنسی می‌تواند منجر به هل دادن باکتری به مجرای ادرار شود.
از انواع خاصی از پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند: زنانی که از دیافراگم استفاده می‌کنند در معرض خطر ابتلا به عفونت ادراری هستند. دیافراگم‌هایی که حاوی عوامل اسپرم کش هستند، بیشتر خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.
حامله هستند: تغییرات هورمونی در دوران بارداری ممکن است خطر عفونت مثانه را افزایش دهد.
یائسه هستند: تغییر سطح هورمون در زنان یائسه اغلب با عفونت ادراری همراه است.
سایر عوامل خطرساز در مردان و زنان عبارت‌اند از:
تداخل در جریان ادرار: این امر می‌تواند در شرایطی مانند سنگ در مثانه یا در مردان با پروستات بزرگ‌شده رخ دهد.
تغییرات در سیستم ایمنی بدن: این نیز می‌تواند در شرایط خاصی مانند دیابت، عفونت HIV و درمان سرطان رخ دهد. سیستم ایمنی ضعیف خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و در برخی موارد ویروسی مثانه را افزایش می‌دهد.
استفاده طولانی‌مدت از کاتترهای مثانه: این لوله‌ها ممکن است در افراد مبتلابه بیماری‌های مزمن یا در افراد مسن موردنیاز باشد. استفاده طولانی‌مدت می‌تواند منجر به افزایش آسیب‌پذیری در برابر عفونت‌های باکتریایی و همچنین آسیب بافت مثانه شود.
سیستیت در مردان بدون هیچ‌گونه مشکلات سلامتی مساعدکننده، نادر است.
عوارض التهاب مثانه:
زمانی که عفونت مثانه به‌درستی درمان شود، به‌ندرت منجر به عوارض می‌شود. اما اگر درمان نشود، می‌توانند به مشکل جدی‌تری تبدیل شوند. عوارض سیستیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
عفونت کلیه:
عفونت مثانه درمان‌نشده می‌تواند منجر به عفونت کلیه شود که به آن پیلونفریت نیز می‌گویند. عفونت کلیه ممکن است برای همیشه به کلیه‌ها آسیب برساند.
کودکان خردسال و بزرگ‌سالان در معرض بیشترین خطر آسیب کلیه ناشی از عفونت مثانه هستند زیرا علائم آن‌ها اغلب نادیده گرفته‌شده یا با شرایط دیگر اشتباه گرفته می‌شود.
خون در ادرار:
در مورد سیستیت، ممکن است سلول‌های خونی در ادرار وجود داشته باشد که فقط با میکروسکوپ قابل‌مشاهده هستند (هماچوری میکروسکوپی) و معمولاً با درمان برطرف می‌شوند. اگر بعد از درمان سلول‌های خونی باقی بمانند، پزشک ممکن است برای تعیین علت به متخصصی دیگر ارجاع دهد.
خون در ادرار که قابل‌مشاهده است (هماچوری شدید) با سیستیت معمولی و باکتریایی نادر است اما این علامت در سیستیت ناشی از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی شایع‌تر است.
بیشتربخوانید:
درمان التهاب مثانه:
عفونت مثانه معمولاً با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. پزشک بر اساس نوع باکتری که در طول آزمایش ادرار یافت می‌شود، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. برای درمان کافی عفونت، مصرف تمام آنتی‌بیوتیک‌هایی که پزشک تجویز می‌کند، مهم است.
برخی از آنتی‌بیوتیک‌های رایج عبارت‌اند از:
نیتروفورانتوئین
سولفونامیدها (داروهای سولفا)
آموکسی سیلین
سفالوسپورین‌ها
تری متوپریم/سولفامتوکسازول
کینولون‌ها، مانند سیپروفلوکساسین
پیشگیری از التهاب مثانه:
سیستیت اغلب قابل‌پیشگیری نیست، اما اقدامات زیر ممکن است کمک کند:
رعایت بهداشت بعد از رابطه جنسی
استفاده از صابون‌های خنثی و بدون عطر در اطراف اندام تناسلی
تخلیه کامل مثانه هنگام ادرار
عدم به تعویق انداختن ادرار
اجتناب از پوشیدن لباس‌زیر تنگ و شلوار تنگ
پوشیدن لباس‌زیر نخی
پاک کردن از جلو به عقب پس از اجابت مزاج
استفاده از روان‌کننده در حین رابطه جنسی
کسانی که از کاتتر استفاده می‌کنند باید از پزشک یا پرستار بپرسند که چگونه هنگام تعویض کاتتر از آسیب جلوگیری کنند.
