به قلم : د‌کتر نوشین صحابی ؛ جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
Noushin.sahabi@gmail.com
تحریریه زندگی آنلاین : اگر هم باردار هستید و هم به فرزند بزرگ‌ترتان شیر می‌دهید، بهتر است این مقاله را بخوانید، چرا که ممکن است با آسیب‌هایی مواجه شوید و نحوه برخورد با آنها را ندانید.
آیــا در دوران شــیردهی تخمک‌گذاری می‌کنید؟
در اکثر بانوان، شش هفته بعد از زایمان، دوران تخمک‌گذاری شروع می‌شود. شیردهی تخمک‌گذاری را به تاخیر می‌اندازد، اما کامل مهار نمی‌کند. دفعات تخمک‌گذاری تا حدی وابسته به دفعات شیردهی است. اگر به طور کامل نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، تقریبا چند ماه تا یک سال طول می‌کشد که تخمک‌گذاری مجدد شروع شود. در واقع شیردهی یک شکل طبیعی و مناسب برای جلوگیری از بارداری است، البته این روش مطلق نمی‌باشد و ممکن است یک خانم در طی شیردهی هم حامله شود.
به این روش کنترل بارداری، آمنوره شیردهی گفته می‌شود (LAM). با این حال، این روش فقط زمانی موثر است که فرزند شما به طور انحصاری و مکرر از شیر شما تغذیه کند، یعنی از شیر خشک استفاده نکند و هنوز تغذیه تکمیلی شروع نشده باشد، یعنی تا 6 ماهگی کودک.
فاصله بین دو شیردهی باید کمتر از 4 ساعت در روز و 6 ساعت در شب باشد، یعنی در طول شب شیردهی وجود داشته باشد. خوشبختانه این روش بی‌خطر است و عوارض جانبی ندارد و می‌توان از آن به مدت 6 ماه پس از زایمان یعنی تا 6 ماهگی نوزاد یا تا زمان بازگشت قاعدگی استفاده کرد. اگر چنانچه شیردهی را متوقف کنید، ظرف مدت 3 هفته، بدن‌تان شروع به تخمک‌گذاری می‌کند و احتمال باردار شدن شما افزایش می‌یابد.
بیشتربخوانید:
آیا می‌توان در دوران شیردهی باردار شد؟
ممکن است که شیردهی و بارداری همزمان باشند. اگر به فرزند بزرگ‌تر خود برای مدت زمان بیشتر از 6 ماه شیر بدهید، باید حتما از یک روش موثر جلوگیری از بارداری استفاده کنید، وگرنه احتمال اینکه ناخواسته حامله شوید، زیاد است و این امر سبب تداخل دوران بارداری مجدد و شیردهی می‌شود. کودک خردسال شما که کمی بزرگ‌تر شد، انتخاب تغذیه او به عهده خودتان است (اینکه به روند شیردهی از سینه خودتان ادامه دهید یا خیر)، البته بهتر است که 2 سال شیردهی را برای فرزند کامل کنید. کودکان بعد از شش ماهگی می‌توانند از سایر مواد غذایی نیز تغذیه کنند، یعنی شروع تغذیه کمکی. با این حال با کاهش دفعات شیردهی شما، احتمال تخمک‌گذاری و لقاح افزایش خواهد یافت.
خطرات شیردهی در دوران بارداری
اگر نشانه‌ها و علائم زیر را دارید، بهتر است روند شیردهی در دوران بارداری را متوقف کنید و فرزند بزرگ‌تر خود را از شیر بگیرید:
درد و انقباض رحم در سه ماهه اول بارداری
سابقه سقط جنین
خونریزی در این بارداری یا سابقه خونریزی در بارداری قبلی
زایمان زودرس در بارداری قبلی
بیشتربخوانید:
نکاتی درباره شیردهی در دوران بارداری
شیردهی در دوران بارداری یک انتخاب شخصی است. اگر تصمیم به شیردهی در دوران بارداری دارید، چند نکته است که باید مورد توجه قرار دهید:
مسکن‌هایی مانند استامینوفن مصرف کنید یا از کمپرس گرم روی سینه‌های خود استفاده نمایید تا درد سینه‌ها و حساسیت آنها کاهش یابد.
اگر به دلیل بارداری و شیردهی به فرزند بزرگ‌تر خود احساس خستگی می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی استراحت می‌کنید.
از کسی بخواهید که در کارهای خانه و مراقبت از کودک به شما کمک کند.
از نوشیدن قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا خودداری کنید، زیرا منجر به کم‌آبی بدن‌تان می‌شوند.
زمان‌های منظمی برای خوردن و نوشیدن آب در طول روز داشته باشید. این امر می‌تواند حالت تهوع شما را کاهش دهد و به شما در مصرف غذا و آب کافی کمک کند تا شیر با کیفیت‌تری داشته باشید.
آب زیاد و کافی بنوشید. نوشیدنی‌های بدون قند برای دوران بارداری خوب و مناسب هستند. از آنها استفاده کنید.
مطمئن شوید که غذاهای سالم دریافت می‌کنید. شما باید کالری کافی دریافت کنید.
7 تا 8 وعده تغذیه در روز داشته باشید، یعنی علاوه بر وعده‌های اصلی، از میان‌وعده‌ها هم استفاده کنید و بیشتر از 2 تا 3 ساعت گرسنه نمانید.
بیشتر بخوانید:
آیا ادامه شیردهی در دوران بارداری بی‌خطر است؟
بسیاری بر این باورند که شیردهی در دوران بارداری برای جنین مضر می‌باشد. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهند که اگر بارداری شما بدون عارضه باشد، شیر دادن با شیر مادر بی‌خطر خواهد بود، بنابراین تغذیه از شیر مادر برای هر سه شما (مادر، نوزاد شیر‌خوار و جنین در حال رشد) خطرناک نخواهد بود. تنها موردی که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد، دریافت کالری کافی و برنامه غذایی مناسب و سالم است. مصرف مایعات فراوان را فراموش نکنید.
در طول دوران شیردهی ممکن است متوجه برخی تغییرات در شیر خود شوید. گاهی هم این احتمال وجود دارد که مادر نشانه‌ها و علائمی را در بدن خود احساس کند.
مثلا انقباضات رحمی: در طول این دوران، بدن شما هورمون اکسی‌توسین ترشح می‌کند. این هورمون تولید شیر مادر را تحریک می‌کند، اما در عین حال باعث انقباضات رحمی هم می‌شود. این انقباضات معمولا خفیف هستند و برای حاملگی‌های بدون عارضه نگران‌کننده تلقی نمی‌شوند.از سوی دیگر، در یک بارداری کمی مشکل‌دار و گاهی پر خطر، اکسی‌توسین می‌تواند انقباض رحم را افزایش دهد و بر بارداری اثر منفی بگذارد. اگر خونریزی دارید، اگر درد و انقباض رحم دارید، اگر دچار پارگی زودرس کیسه آب شده اید، نباید در دوران حاملگی شیردهی داشته باشید. اگر قبلا سقط جنین یا زایمان زودرس داشته‌اید، ممکن است که پزشک شیردهی در دوران بارداری را برای شما متوقف کند. پس در این خصوص مشورت با پزشک‌تان را در اولویت برنامه‌ها قرار دهید.تغییر در شیر مادر نیز یکی دیگر از این تغییرات است. محتویات، کمیت، قوام و طعم شیر مادر در طول دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی، دستخوش تغییراتی می‌شود. ممکن است که شیر مادر کمی شورتر شود و با پیشرفت بارداری از حجم آن هم کاسته شود. این روند به طور طبیعی باعث می‌شود که کودک بزرگ‌تر، خود به خود در اثر این تغییرات از شیر گرفته شود.
برخی ناراحتی‌های جسمی نیز ممکن است در این دوران برای مادر ایجاد شوند. در سه ماهه نخست بارداری، حساسیت نوک سینه‌ها و درد آنها شایع است. احتمالا به دلیل تهوع صبحگاهی مصرف غذاها و حتی آب، کاهش می‌یابد. احساس خستگی و ضعف در مادر بیشتر می‌شود. این علائم و ناراحتی‌ها با تداخل بارداری و شیردهی، افزایش خواهند یافت.
از عوارض شیردهی در دوران بارداری، کاهش زیاد انرژی بدن است. شیردهی مکرر به دلیل نیاز بدن به انرژی کافی در صورت کمبود انرژی ممکن است جنین را با خطراتی مواجه کند، مثلا باعث کاهش جریان خون به جفت شود یا رشد جنین را کُند کند. در موارد خیلی شدید می‌تواند به سقط جنین، زایمان زودرس و حتی مرده‌زایی هم منجر شود.
بیشتربخوانید:
وقتی نوزاد جدید از راه می‌رسد، چه اتفاقی می‌افتد؟
تغذیه پشت سر هم نوزادان از شیر مادر، می‌تواند به کودک بزرگ‌تر کمک کند، زیرا کیفیت شیر شما مجدد بهبود می‌یابد. شما می‌توانید به هر دو فرزندتان یکجا شیر بدهید. این کار به صرفه‌جویی زمان هم کمک نموده و البته پیوند عاطفی بین فرزندان‌تان را بیشتر می‌کند.
پس از تولد نوزاد جدید، شیر مادر برای مدتی غلیظ و زردرنگ می‌شود. این امر مواد مغذی را برای بدن کودک شما تامین و فراهم می‌کند. فرزند بزرگ‌تر شما هم می‌تواند از این شیر بخورد، اما ممکن است دچار اسهال شود. از شیر گرفتن به معنای عادت کردن فرزندتان به خوردن غذاهایی غیر از شیر مادر است. وقتی شما و فرزند بزرگ‌ترتان آماده این کار شدید، می‌توانید او را از شیر بگیرید. هر چند که بارداری تولید شیر را کاهش می‌دهد و طعم آن را شورتر می‌کند و همین امر به خودی خود، فرزند بزرگ‌تر را از شیر مادر دور می‌کند.
