طبق آمارهای ارائه شده از سوی سایت کنترل کیفیت هوای تهران، شاخص آلودگی در هفته اخیر در اکثر مواقع بالای 150 بود که وضعیت ناسالم برای همه افراد را نشان می‌‌‌داد؛ تا جایی که علاوه بر تعطیلی مدارس، بسیاری از کارمندان دارای بیماری‌‌‌های خاص نیز مجبور به دورکاری شدند.
اما اینکه شاخص آلودگی هوا برای عموم تهرانیها بر چه اساسی ارزیابی می‌شود، «دنیای اقتصاد» در کانال تلگرامی خود (@den_ir) طی دو نظرسنجی به آن پاسخ داده است. در نظرسنجی نخست 75درصد از پاسخدهندگان معتقدند که شاخص آلودگی هوای تهران آن تصویری را نشان نمی‌‌‌دهد که آنها در این روزها در سطح شهر به‌‌‌لحاظ «افق دید» و «حجم غبار» می‌‌‌بینند. به بیان دیگر، از نگاه تهرانیها، آلوگی‌‌‌هوا در شاخص رسمی منعکس نمی‌شود.
باتوجه به این موضوع، اینکه معیار تشخیص شاخص آلودگی برای تهرانیها منابعی جدا از مرکز رسمی باشد، چندان عجیب نخواهد بود. در نظرسنجی دوم این سوال مطرح شد که در این هفته پرآلوده، اولین جایی که برای «اطلاع از هوای آلوده» به آن مراجعه کردید، کجا بود؟ پاسخی که ارائه شد این است: نگاه به برج میلاد و خواندن خبرها در شبکههای اجتماعی تراز تشخیص آلودگی هوا. تنها 16درصد از پاسخدهندگان به شاخص رسمی که همان سایت کنترل کیفیت هوای تهران است، رجوع کرده‌‌‌اند.
براساس این نظرسنجی، حدود 34درصد از مخاطبان شاخص تشخیص آلودگی را برج میلاد قرار دادند و نیمی از نظردهندگان نیز از شبکههای اجتماعی خبرهای شاخص آلودگی را دنبال کردند. با توجه به این نظرسنجی باید علل تراز سنجش تهرانیها برای تشخیص میزان شاخص آلودگی براساس مشاهدات میدانی و مراجعه کمتر به منبع رسمی را تجزیه و تحلیل کرد. از این رو، «دنیای اقتصاد» طبق دو نظرسنجی انجام شده، سه علت را برای اعتمادسنجی تهرانیها برای استعلام آلودگی هوا مورد بررسی قرار داده است.
علت اول شاخص قرار دادن برج میلاد برای سنجش آلودگی هوا را باید در این دانست که اولین سنجش افراد قبل از خروج از منزل و پس از آن، در «مشاهدات میدانی» است. مشاهده از پنجره برای سنجش سطحی از میزان آلودگی هوا اولین کاری است که شهروندان تهرانی هر صبح قبل از بیرون آمدن از خانه انجام می‌‌‌دهند. همچنین باتوجه به اینکه برج میلاد به‌‌‌عنوان نماد تهران از اکثر مسیرهای تهران قابل مشاهده است، بیشتر تهرانیها در حین تردد صبحگاهی در سطح شهر، نماد تهران را شاخص آلودگی قرار می‌‌‌دهند. همچنین در مسیرهایی که برج میلاد قرار ندارد، ارتفاعات و هر نماد دیگری معیار سنجش قرار می‌گیرد.
علت دوم را باید در تراز قرار دادن قدرت بصری افراد و آمارهای ارائه شده شاخص آلودگی از سوی منبع رسمی جست وجو کرد. افراد ترجیح می‌‌‌دهند، اطلاعاتی را که خود با مشاهده مستقیم حس و لمس می‌‌‌کنند، ملاک واقعی سنجش قرار دهند. زیرا آنچه از میزان آلودگی هوا قابل مشاهده است تاحدودی با میزان شاخص آلودگی از سوی منبع رسمی متفاوت است و این باعث می‌شود افراد به مشاهدات میدانی خود اعتماد بیشتری داشته باشند.
سومین علت مربوط به مسیر دسترسی تهرانیها به شاخص آلودگی در سایت کنترل کیفیت هوای تهران است که باتوجه به محدودیت‌‌‌های دسترسی به برخی سایت‌‌‌ها و شبکههای مجازی، استفاده مداوم از فیلترشکن مسیر دسترسی به سایت منبع رسمی را سخت و پیچیده و زمان‌برکرده است و در نتیجه افراد خبرها را به اشکال ساده‌‌‌تر دنبال می‌‌‌کنند. همچنین باتوجه به تخصصی بودن سایت کنترل کیفیت هوا، اکثر شهروندان ارتباط چندانی با پیچیدگی‌‌‌های سنجش آلودگی هوا به‌‌‌صورت علمی برقرار نمی‌‌‌کنند و ترجیح‌شان استفاده از منابع دیگر همچون خبرها در شبکههای اجتماعی با بیانی ساده‌‌‌تر یا مشاهده مستقیم است.
صبا طاهریان