این گیاه تند و تابستانی به کار سلامت شما می آید!

عصر ایران - مرزه گیاهی معطر است که به خانواده نعناعیان یا لب گشادگان (Lamiaceae) تعلق دارد و با نام علمی Satureja hortensis شناخته می شود. این گیاه نه تنها یک ادویه خوشمزه است، بلکه به طور سنتی برای اهداف دارویی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

این گیاه به انواع غذاهای مختلف در سراسر جهان طعم می بخشد و به درمان مشکلات مختلف سلامتی مانند درد، دیابت، سوء هاضمه، گلودرد، تب، سرماخوردگی، سرفه و فقدان اشتها کمک می کند. مرزه منبع غنی از انواع ویتامین ها و مواد معدنی به شمار می رود که واضحا برای کمک به درمان چنین بیماری هایی مفید هستند.

گفتنی است که تمامی نکات مورد بحث از طریق وب سایت مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا قابل دسترسی هستند.

مرزه تابستانی بومی آفریقای شمالی، اروپای جنوب شرقی، خاورمیانه و آسیای مرکزی است. این گیاه در برابر شرایط آب و هوایی مختلف تحمل بسیار خوبی دارد. مرزه تابستانی در واقع خواهر مرزه زمستانه محسوب‌ می شود اما بیشتر از آن کاربرد دارد چرا که نوع زمستانه طعم کمی تلخ تر دارد. ارتفاع گیاه 40 تا 60 سانتی متر است و طعم شیرین تری دارد، از این رو استفاده بیشتری از آن در آشپزی به عمل می آید. بسیاری از آشپزها مرزه را به شیوه ای مشابه مریم گلی مصرف می کنند. این گیاه دارای برگ های سبز تیره، باریک و صاف است.

در ماه ژوئن(تیر و خرداد)، برگ ها شکننده و نرم هستند و برای تهیه سس به عنوان یک افزودنی خوشمزه به مرغ پخته شده استفاده می شوند. در ماه ژوئیه(مرداد و تیر)، گیاه کاملا بالغ شده و با فرا رسیدن ماه اوت(مرداد و شهریور)، گل های سفید و زیبا روی آن ظاهر می شوند.

محتوای تغذیه ای

گیاه مرزه مقادیر زیادی از مواد معدنی و ویتامین ها را در خود جای داده و به همین علت ارزش غذایی بالایی دارد. 4 گرم مرزه تابستانی آسیاب شده حاوی ترکیبات زیر است:

- ویتامین آ: 4%

- ویتامین B1 (تیامین): 1%

- ویتامین B3 (نیاسین): 1%

- ویتامین B6 (پیریدوکسین): 4%

- ویتامین ث: 4%

- کلسیم: 90.6 میلی گرم (9%)

- آهن: 1.6 میلی گرم (9%)

- فسفر: 5.9 میلی گرم (1%)

- منیزیم: 16.0 میلی گرم (4%)

- پتاسیم: 44.7 میلی گرم (1%)

- منگنز: 0.3 میلی گرم (13%)

- فیتواسترول ها: 1.3 میلی گرم

 - کربوهیدرات کل: 3 گرم (1%)

- فیبر غذایی: 2 گرم (8%)

ترکیب شیمیایی

مرزه حاوی موسین، تانن، فنول، رزین و اسانس های روغنی است. ترکیبات اصلی اسانس روغنی عبارت اند از:

- کارواکرول

- بتا فلاندرن

- بتا پینن

- لیمونن

- بورنئول

خواص دارویی

این گیاه دارای خواص قابض و ضد عفونی کنندگی بالایی است که آن را تبدیل به یک گزینه کمک درمانی مطلوب و تاثیرگذار در مشکلات سلامتی مختلف می کند. مرزه همچنین دارای خواص ضدقارچی و خلط آور است.

با توجه به این فواید، گیاه مذکور به منظور آسم، گلودرد، درمان اسهال، نفخ، کولیک و سایر اختلالات گوارشی مورد استفاده قرار می گیرد. گفتنی است که علاقه مندان می توانند این گیاه را از عطاری های سراسر کشور تهیه کنند.

مزایای سلامتی مرزه تابستانی چیست؟

- برگ های این گیاه حاوی مواد شیمیایی هستند، ترکیباتی مانند کارواکرول یا تیمول. در این میان ترکیب فنولی کارواکرول یک ترکیب ضد باکتری است که با سویه‌ های مختلف باکتریایی مانند E.coli و باسیلوس سرئوس به خوبی مبارزه می‌ کند. از طرف دیگر تیمول هم خاصیت ضد عفونی کننده و هم ضد قارچی دارد و بدن ما را از عفونت های قارچی مختلف محافظت می کند. به دلیل خاصیت ضد باکتریایی کارواکرول، این ماده به عنوان افزودنی و نگهدارنده در بسیاری از مواد غذایی استفاده می شود. لازم به ذکر است که این ترکیب طعم تلخ و تندی به غذا می دهد.

- برگ های مرزه تابستانی همچنین حاوی ترکیباتات شیمیایی با کیفیتی هستند که خاصیت آنتی اکسیدانی بالایی دارند و به همین دلیل آسیب اکسیداتیو را در بدن کاهش می دهند. این ترکیبات همچنین در جهت کاهش مقادیر بالای کلسترول بد از بدن مانند LDL و در عین حال افزایش سطح کلسترول خوب HDL بسیار مفید هستند.

- اسانس روغنی مرزه تابستانی دارای خاصیت ضد التهابی فوق العاده ای است که با کاهش التهاب مفاصل در بیماران مبتلا به آرتریت، درد مفاصل را تسکین می دهد. این ترکیب همچنین تورم و حساسیت عضلات را نیز برطرف می کند.

- مرزه تابستانی سرشار از تانن، لینالول، 1-بورنئول، سیمول و کارواکرول است. با توجه به این ترکیبات شیمیایی فعال، گیاه مورد نظر برای درمان اختلالات روده از جمله سوء هاضمه، گرفتگی عضلات، نفخ، اسهال، حالت تهوع و کاهش اشتها مفید است. دمنوش تهیه شده از برگ های مرزه تابستانی برای کمک به درمان مشکلات مربوط به هضم غذا بسیار موثر است.

- از این گیاه به دلیل خاصیت تقویت جنسی آن به عنوان مقوی برای افزایش میل جنسی استفاده می شود. البته لازم به ذکر است که ترکیبات تقویت کننده جنسی با ترکیباتی که مشکلات باروری و یا اختلال نعوظ را برطرف می کنند، متفاوت هستند.

- گیاه مرزه منبع بسیار خوبی از مواد معدنی و ویتامین هایی مانند A، C، B1، B3، B6 ،پتاسیم، آهن، کلسیم، منیزیم، منگنز، روی و سلنیوم است. پتاسیم یکی از مواد معدنی مهم است که به کنترل ضربان قلب و حفظ فشار خون در محدوده طبیعی کمک می کند. آهن برای تشکیل گلبول های قرمز خون مورد نیاز است و منگنز نیز به عنوان کوفاکتور آنزیم های آنتی اکسیدانی عمل می کند.

- ویتامین A موجود در برگ مرزه تابستانی به حفظ سلامت مخاط و پوست کمک می کند و همچنین برای سلامت سیستم بینایی مفید است.

 - از دمنوش برگ های مرزه تابستانی می توان برای درمان مشکلات داخلی استفاده کرد. مرزه از بدن در برابر انقباضات رحمی، احتباس ادرار و کولیک محافظت می کند. خاصیت ضد عفونی کننده این گیاه به عملکرد بهتر کلیه و کبد یاری می رساند.

- مالیدن برگ‌ های مرزه روی پوست سبب تسکین درد نیش زنبور می شود. این گیاه همچنین التهاب پوست را کاهش می دهد.

- مرزه برای درمان گلودرد و عفونت و زخم های پوستی کاربرد فراوان دارد.

عوارض جانبی و احتیاط مصرف

- این گیاه ممکن است روند لخته شدن خون را کند کند. از این رو توصیه می شود بیمارانی که از داروهای ضد انعقاد استفاده می کنند و یا بیماری زمینه ای خاصی دارند، حتما پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنند.

- گاهی اوقات مرزه ممکن است باعث تحریک پوست شود. از این رو بهتر است با احتیاط استفاده شود.

- اگر باردار هستید و یا در دوران شیردهی قرار دارید، از مصرف این گیاه خودداری کنید.