قانون حمایت از گزارشگران فساد منتشر شد

قانون حمایت از گزارشگران فساد در روزنامه رسمی کشور منتشر شد.

 

به گزارش ایسنا، متن این قانون به شرح زیراست:

 

 

 

ماده 1ـ مفهوم واژگان و عبارات اختصاری به کار رفته در این قانون به‌شرح زیر است:

 

1ـ گزارش: گزارشی است که محتوای آن حداقل متضمن اطلاعات زیر باشد:

 

الف ـ نام و عنوان دستگاه محل وقوع فساد

 

ب ـ شرح مختصر رفتار ارتکابی

 

پ ـ اسم یا عنوان یا سمت یا جایگاه شغلی اشخاص مظنون به ارتکاب فساد اعم از آنکه واقعی یا غیر آن باشد.

 

تبصره ـ گزارشی که متضمن اعلام جرائم مستوجب مجازات درجه سه یا بالاتر باشد یا گزارش‌ واصل ­شده دلالت بر وقوع یکی از رفتارهای موضوع ماده (2) این قانون داشته باشد که موجب اخلال در نظم و امنیت عمومی شود، چنانچه فاقد مشخصات مذکور در جزء «پ» این بند باشد، مشمول این قانون می­‌شود. تشخیص این امر بر عهده نهاد پذیرنده است.

 

2ـ گزارشگر: هر شخص حقیقی یا حقوقی خصوصی که با رعایت شرایط این قانون، وقوع فساد را گزارش کند.

 

3ـ نهاد پذیرنده: دادستانی‌ها، مرکز حفاظت و اطلاعات قوه قضائیه، سازمان بازرسی کل کشور، وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه و فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در حدود وظایف و اختیارات قانونی

 

4ـ حمایت: مجموعه اقداماتی که جهت جلوگیری از ورود ضرر یا جبران ضررهای وارد­شده به گزارشگر و افراد وابسته‏ وی به دلیل گزارشگری، در حدود مقررات این قانون اعمال می‌‏شود.

 

5 ـ سامانه: سامانه گزارشگران فساد موضوع ماده (3) این قانون

 

6 ـ افراد وابسته: مقصود از افراد وابسته در این قانون عبارتند از:

 

الف ـ طبقات اول و دوم بستگان نسبی گزارشگر

 

ب ـ همسر گزارشگر و طبقه اول بستگان نسبی وی

 

پ ـ کلیه افرادی که عرفاً به تشخیص مرجع صالح قضائی در زندگی گزارشگر یا افراد دخیل در گزارشگری مهم تلقی می‌شوند.

 

ت ـ شخصی که اطلاعات و اخبار را به گزارشگر رسانده­است.

 

7ـ اقدامات تلافی جویانه: رفتارهایی که به قصد هرگونه اضرار جانی، مالی، حیثیتی، شغلی و نظایر آن به­طور مستقیم یا غیر­مستقیم علیه گزارشگر یا افراد وابسته به وی صورت گیرد.

 

تبصره1ـ در صورتی که اثبات شود، رفتارهای موضوع این بند ارتباطی به گزارشگری نداشته‌ است، گزارشگر مشمول حمایت‌های این قانون نمی‌­شود.

 

تبصره2ـ اعمال حمایت­‌های این قانون در خصوص افراد وابسته به گزارشگر، منوط به اثبات رابطه گزارشگری با اقدامات تلافی­ جویانه است.

 

ماده2ـ گزارشگری که محتوای گزارش وی بیانگر ارتکاب یکی از رفتارهای زیر باشد، مشمول حمایت‏‌ها ‏و پاداش این قانون می‌شود:

 

1ـ رشای موضوع ماده (592) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده) مصوب 1375/3/2و ارتشاء و اختلاس موضوع قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری مصوب 1364/6/24 با اصلاحات و الحاقات بعدی

 

2ـ تصرف غیرقانونی در اموال دولتی یا عمومی موضوع فصل سیزدهم کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده)

 

3ـ رفتارهای موضوع قانون مجازات اعمال نفوذ برخلاف حق و مقررات قانونی مصوب 1315/9/29 با اصلاحات و الحاقات بعدی

 

4ـ رفتارهای موضوع قانون مجازات تبانی در معاملات دولتی مصوب 1348/3/19

 

5 ـ اخذ درصد (پورسانت) در معاملات خارجی موضوع قانون ممنوعیت اخذ پورسانت در معاملات خارجی ‌مصوب 1372/4/27

 

6 ـ رفتارهای موضوع لایحه قانونی راجع به منع مداخله وزرا و نمایندگان مجلسین و کارمندان در معاملات دولتی و کشوری مصوب 1337/10/22

 

7ـ تدلیس در معاملات دولتی موضوع ماده (599) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)

 

8 ـ رفتارهای موضوع ماده (19) قانون نحوه اجرای اصل چهل و نهم (49) قانون اساسی مصوب 1363/5/17 با اصلاحات و الحاقات بعدی

 

9ـ تحصیل مال از طرق نامشروع موضوع ماده (2) قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری  

 

10ـ جرم موضوع ماده (532) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده)

 

11ـ جرائم موضوع ماده (603) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده)

 

 

ماده3ـ سازمان بازرسی کل کشور موظف است ظرف شش­‌ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون با همکاری سایر نهادهای پذیرنده و قوه قضائیه نسبت به طراحی و راه­اندازی «سامانه گزارشگران فساد» اقدام نماید. در سامانه مذکور محرمانگی هویت گزارشگر و اطلاعات مندرج در سامانه باید رعایت شود و گزارش از طریق سامانه و با انتخاب سامانه فقط برای یک نهاد پذیرنده ارسال گردد. 

 

تبصره ـ گزارش­‌های دریافتی در سامانه با توجه به نظام رتبه­بندی بر مبنای شاخص‌های مربوط به گزارش­‌دهنده، گزارش‌­شونده، سازمان محل فساد، موضوع فساد، ارزش مال موضوع فساد، زمان ارتکاب فساد و نوع فساد مشخص می­‌شوند و در اولویت قرار می­‌گیرند.

 

ماده4ـ نهاد پذیرنده پس از دریافت گزارش از طریق سامانه، مکلف است پس از بررسی شکلی گزارش، تحقیقات لازم در خصوص گزارش دریافتی را در حدود صلاحیت قانونی خود انجام دهد و چنانچه قرائن و امارات بر ارتکاب رفتارهای موضوع ماده (2) این قانون دلالت کند، گزارش را از طریق سامانه به مرجع صالح برای رسیدگی‏ ارسال نماید. در صورتی که از نظر نهاد پذیرنده گزارش قابلیت رسیدگی‏ نداشته باشد، عدم تأیید گزارش از طریق سامانه به اطلاع گزارش­‌دهنده می‏رسد.

 

تبصره1ـ در صورت عدم تأیید گزارش از سوی نهاد پذیرنده، گزارشگر ظرف بیست روز از زمان اطلاع، می‏‌تواند صرفاً یک مرتبه، بررسی مجدد گزارش را توسط نهاد پذیرنده دیگری از طریق سامانه درخواست نماید. 

 

تبصره2ـ در صورتی که نهاد پذیرنده در بررسی گزارش فساد، گزارش را مشمول این قانون نداند ولی گزارش مذکور متضمن ارتکاب جرمی باشد، مکلف است گزارش را طبق قانون آیین دادرسی کیفری به مرجع صالح قضائی ارسال کند.

 

ماده5 ـ آیین‌نامه اجرائی این فصل، ظرف شش‌­ماه پس از لازم­الاجرا شدن این قانون توسط سازمان بازرسی کل کشور با همکاری نهادهای پذیرنده تهیه می‌­شود و به‌­تصویب هیأت وزیران می‌­رسد.

 

 

ماده6 ـ حمایت از گزارشگر و افراد وابسته شامل موارد زیر است:

 

1ـ تعیین وکیل معاضدتی (موضوع ماده (23) قانون وکالت مصوب 1315/11/25 با اصلاحات و الحاقات بعدی) در پرونده­های ناشی از گزارشگری

 

تبصره ـ مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه و کانون­های وکلای دادگستری مکلفند خدمات موضوع این بند را حسب مورد از طریق معرفی و تعیین وکیل یا مشاور به گزارشگر ارائه دهند.

 

2ـ هرگونه حمایتی که مقام قضائی برای حفظ امنیت جانی یا مالی یا شغلی لازم تشخیص دهد.

 

تبصره1ـ حداکثر مدت اعمال حمایت مندرج در بند (2) این ماده، شش­ماه است و تمدید این مدت منوط به درخواست مجدد گزارشگر یا نهاد پذیرنده و موافقت مقام قضائی است.

 

تبصره2ـ شخص حقوقی و کارکنان یا اعضائی که از سوی شخص حقوقی معرفی می­شوند، حسب مورد می­توانند مشمول حمایت‌های این ماده قرار گیرند.

 

ماده7ـ با درخواست گزارشگر یا نهاد پذیرنده از زمان تشکیل پرونده در مرجع قضائی با تشخیص مقام قضائی صالحِ تعقیب یا مقام قضائی صالح رسیدگی به اصل پرونده، حمایت­‌های موضوع ماده (6) این قانون اعمال می‌­شود.

 

تبصره1ـ به درخواست‌های موضوع این ماده نسبت به مواردی که رسیدگی فوری لازم است، بلافاصله و در سایر موارد ظرف پانزده روز در مرجع صالح قضائی رسیدگی می‌شود.

 

تبصره2ـ رد درخواست از سوی مقام قضائی مانع از درخواست مجدد با ارائه مستندات و قرائن جدید نیست.

 

ماده8 ـ در مواردی که گزارش موجب پیشگیری از وقوع رفتارهای موضوع ماده (2) این قانون شود، به پیشنهاد نهاد پذیرنده و تشخیص دادستان، گزارشگر مشمول حمایت­‌های ماده (6) این قانون می‌‏شود.

 

 

ماده9ـ برخورداری از پاداش منوط به درخواست گزارشگر از طریق سامانه از زمان ثبت گزارش در سامانه تا یک­سال پس از شروع به اجرای حکم قطعی است.

 

تبصره ـ صدور حکم به پرداخت پاداش به گزارشگر منوط به اعلام هویت گزارشگر در زمان ثبت گزارش یا برای گزارش‌های با گزارشگران با هویت ناشناس منوط به ارائه ادله لازم برای احراز هویت آنها­ می‌­باشد.

 

  ماده10ـ مرجع رسیدگی ­ کننده به گزارش اعم از بدوی یا تجدیدنظر مکلف است ضمن اعلام ­نظر درخصوص استحقاق یا عدم استحقاق پاداش برای گزارشگر و در صورت استحقاق، بر اساس میزان تأثیر گزارش در کشف فساد، اعم از اینکه گزارشگر درخواست پاداش داده یا نداده باشد، نسبت به تعیین مبلغ پاداش تا دو­ درصد (2%) ارزش ریالی موضوع پرونده اقدام نماید. 

 

 تبصره1ـ سقف پاداش قابل پرداخت در هر پرونده به شخص حقیقی و شخص حقوقی خصوصی به ترتیب یکصد میلیارد (100/000/000/000) ریال و دویست میلیارد (200/000/000/000) ریال است.

 

تبصره2ـ در صورت تعدد گزارشگران در یک گزارش یا گزارش­‌های متعدد مربوط به یک‌رفتار، پاداش موضوع این ماده با توجه به نقش و میزان اثرگذاری آنها، به تشخیص مقام قضائی رسیدگی­ کننده میان آنها تقسیم می­شود.

 

تبصره3ـ در صورتی که حکم صادره قابل تجدیدنظر یا فرجام­خواهی باشد، گزارشگر نیز مجاز است نسبت به اصل استحقاق پاداش یا میزان آن حسب مورد تجدیدنظر یا فرجام­‌خواهی کند.

 

تبصره4ـ در صورتی که موضوع پرونده فاقد ارزش ریالی باشد، مقام قضائی با توجه به گستردگی فساد و میزان تأثیر گزارش در کشف آن، برای گزارشگر پاداشی از مبلغ بیست میلیون (20/000/000) تا شصت میلیون (60/000/000) ریال تعیین می‌کند.

 

تبصره5 ـ مؤلفه­‌های مؤثر در تعیین پاداش در دستورالعملی که ظرف سه­‌ ماه پس از لازم­‌الاجرا شدن این قانون به ­تصویب رئیس قوه قضائیه می‌­رسد، مشخص می‌­شود.

 

ماده11ـ اشخاصی که بر اساس قوانین و مقررات موظف به گزارش یا تعقیب رفتارهای موضوع ماده (2) این قانون هستند، نمی‌­توانند از پاداش بهره­‌مند شوند.

 

تبصره ـ نهاد پذیرنده گزارش و مقام قضائی رسیدگی­کننده موظفند منشأ مستندات گزارش را احراز کنند. چنانچه احراز گردد گزارشگر، مدارک و اطلاعات موضوع گزارش را از اشخاص موضوع این ماده دریافت کرده‌­است، پاداش به وی تعلق نخواهد گرفت.

 

ماده12ـ دولت موظف است در قالب بودجه سنواتی ردیف مستقلی از محل درآمدهای حاصل از اجرای این قانون ایجاد کرده و جهت پرداخت پاداشها و سایر هزینه­‌های اجرائی این قانون در اختیار وزارت دادگستری قرار دهد.

 

 

ماده13ـ اشخاصی که در ارتکاب رفتارهای موضوع ماده (2) این قانون به هر نحو دخالت داشته‌‏اند، در صورتی که با ثبت گزارش خود موجبات کشف این جرائم و یا دستگیری سرشبکه­‌ها و سایر متهمان را فراهم کنند، بنا به تشخیص مقام قضائی، حسب مورد در مجازات آنان تخفیف مناسب داده می­‌شود یا از مجازات‏ قانونی معاف می­‌شوند.

 

ماده14ـ چنانچه گزارشگر برای گزارشگری مرتکب جرم شده ­باشد، از جمله آنکه اطلاعات، ادله و مدارک را با توسل به اعمال مجرمانه به دست آورده باشد، مشمول حمایت‌ها­ و پاداش این قانون نمی­‌شود.

 

ماده15ـ در صورتی که گزارشگر، گزارش و اسناد مربوط به آن را تنها در سامانه، ثبت و بارگذاری کرده و آن را علنی نکرده باشد، به اتهام جرائمی از قبیل افترا یا جرم موضوع ماده (698) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) یا افشای اسناد محرمانه، قابل تعقیب نیست مگر اینکه فساد کشف نشود و سوءنیت گزارشگر نیز اثبات شود. در هر صورت گزارشگر مجاز به افشاء یا انتشار مفاد گزارش خود نیست.

 

ماده16ـ در صورت وجود حقوقی برای گزارشگر در سایر قوانین که در این قانون پیش­بینی نشده‌­­است، وی می‌­تواند از حقوق مذکور در آن قوانین نیز استفاده نماید، مشروط بر آنکه مطابق همان قوانین شرایط برخورداری از آنها را داشته باشد.

 

ماده17ـ گزارشگر می‌تواند بدون ارائه اطلاعات هویتی و تحت عنوان ناشناس اقدام به گزارشگری موضوع این قانون نماید، اما هرگاه گزارشگر در گزارش اعلامی به مرجع پذیرنده هویت خود را اعلام نماید یا به هر نحوی هویت وی برای مرجع پذیرنده کشف گردد، مرجع پذیرنده و مراجع رسیدگی­ کننده مجاز به افشای اطلاعات گزارشگر بدون اخذ رضایت قبلی وی نیستند. در صورت حضور گزارشگر با رضایت قبلی، صریح و موردی ‌به‌عنوان شاهد یا مطلع نیز مقام تحقیق از گزارشگر جداگانه و بدون حضور متهم تحقیق می‌کند. مواجهه گزارشگر با متهم تنها در صورت رضایت قبلی، صریح و موردی او امکان­پذیر است.

 

تبصره1ـ در مواردی که به هر نحوی اطلاعات گزارشگر به­ صورت عمومی افشا شود، مقام رسیدگی­ کننده می‌تواند با رعایت قانون آیین دادرسی کیفری گزارشگر را به­ عنوان شاهد یا مطلع دعوت کند.  

 

تبصره2ـ اطلاعات گزارشگر در این ماده هرگونه اطلاعاتی است که منجر به شناسایی وی یا افراد وابسته به وی می­‌شود از قبیل مشخصات سجلی و خانوادگی، محل سکونت و فعالیت آنها

 

قانون فوق مشتمل بر هفده ماده و بیست تبصره که گزارش آن توسط کمیسیون قضائی و حقوقی به صحن علنی تقدیم شده­ بود، پس از تصویب در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ چهاردهم آذرماه یکهزار و چهارصد و دو مجلس، در تاریخ 1402/10/6 به تأیید شورای نگهبان رسید.