عرضه و تقاضا یکی از پارامترهای اصلی کشف قیمت در بازار آهن و به ویژه قیمت تیرآهن به شمار می‌رود. بخش عرضه مربوط به میزان تولید و عرضه محصولات و بخش تقاضا نیز مربوط به رونق صنایع مصرف‌کننده و حجم خرید مربوط می‌شود. زنجیره تأمین و مواد اولیه تولید یکی از مهم‌ترین بخش‌های تأثیرگذار بر بخش عرضه است. سنگ آهن از مواد اولیه خام و شمش از محصولات میانی زنجیره فولاد هستند که برای تولید تیرآهن، میلگرد و سایر مقاطع فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این جهت هرگونه تغییری در قیمت سنگ آهن و به دنبال آن شمشفولادی می‌تواند باعث تغییر قیمت تیرآهن در کارخانه و سپس تغییر قیمت لحظه ای تیرآهن در بازار شود. در این مقاله به ارتباط زنجیره تأمین و به ویژه نرخ شمش با قیمت تیرآهن می‌پردازیم.
شمش فولادی چیست؟
شمش فولادی ماده خالص تولید شده از ذوب و فرآوری سنگ آهن است که به‌عنوان مادۀ اولیه در کارخانه‌های تولیدکننده مقاطع فولادی مانند تیرآهن و میلگرد استفاده می‌شود. انواع شمش فولادی شامل موارد زیر است:
- شمش اسلب
به شکل مکعب مستطیل و ابعاد 1250×230 میلی‌متر
مورد استفاده برای تولید ورق فولادی و سایر محصولات ثانویه از ورق
- شمش بیلت
به شکل مکعب مربع یا دایره و با ابعاد کمتر از 320 میلی‌متر
مورد استفاده برای تولید اکثر مقاطع طویل تیرآهن، میلگرد و مفتول و تسمه
- شمش بلوم
به شکل مکعب مربع و ابعاد بیشتر از 320 میلی‌متر
مورد استفاده برای مقاطع طویل مانند تیرآهن در سایزهای بالا، ریل و لوله بدون درز
عوامل مؤثر بر قیمت شمش فولادی
مقاطع فولادی نظیر میلگرد، تیرآهن، ورق، ناودانی و غیره در ابتدا شمش فولادی بودند. این ماده اولیه، پایه و اساس تولید محصولات نهایی فولادی در کارخانه‌ها است و برای بررسی تأثیر نرخ شمش بر قیمت تیرآهن باید در ابتدا عوامل مؤثر بر نرخ شمش را بررسی کرد. این عوامل به طور غیرمستقیم باعث تغییر نرخ تیرآهن به ویژه سایزهای پرفروش مانند قیمت روز تیرآهن 18، 16 و 14 می‌شود. از عوامل مؤثر بر قیمت شمش فولادی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قیمت سنگ آهن
- قیمت سوخت و بازار انرژی
- قیمت ضایعات آهن یا آهن قراضه
- مشکلات زنجیره تأمین و میزان عرضه
- رکود یا رونق در صنایع و میزان تقاضا
- قیمت جهانی سنگ آهن، آهن اسفنجی و شمش
- عوارض صادراتی و تأثیر بر میزان صادرات صنایع فولادی
- نرخ ارز
- قیمت سنگ آهن
یکی از اصلی‌ترین مواد در زنجیره تأمین فولاد سنگ آهن است و بخشی از قیمت شمش فولادی و در نتیجه قیمت تیرآهن به نرخ سنگ آهن بستگی دارد. عوامل مؤثر بر قیمت سنگ آهن شامل موارد زیر می‌شود:
- تمایل تولیدکنندگان به درامد دلار و خام فروشی و کاهش عرضه در بازار داخلی
- محدودیت‌های انرژی مانند قطع گاز در فصل زمستان
- قیمت جهانی سنگ آهن و آهن اسفنجی
- قیمت سوخت و انرژی
علاوه بر هزینه حمل‌ونقل، بخشی از خط تولید و زنجیره تأمین فولاد با بازار انرژی مانند نفت و گاز و برق رابطه مستقیمی دارد و در نتیجه قیمت شمش و سپس تیرآهن به قیمت سوخت بستگی دارد.
- قیمت ضایعات آهن یا آهن قراضه
ضایعات دیگر منبع تولید شمش است که به جای سنگ آهن می‌توان از آن استفاده کرد. درنتیجه هرگونه تغییری در قیمت آهن قراضه می‌تواند باعث تغییر هزینه تولید و نرخ شمش و قیمت آهن آلات شود.
- مشکلات زنجیره تأمین و میزان عرضه
هرگونه مشکلی در زنجیره تأمین مانند محدودیت‌های انرژی، کمبود مواد اولیه و ... باعث کاهش عرضه می‌شود که این بر قیمت شمش و قیمت تیرآهن تأثیر مستقیمی دارد.
- رکود یا رونق در صنایع و میزان تقاضا
رکود یا رونق در صنایع مصرف‌کننده تیرآهن به ویژه بازار مسکن و ساخت و ساز رابطه مستقیمی با رونق بازار آهن و افزایش تقاضا برای خرید شمش توسط کارخانه‌های فولادی دارد. افزایش تقاضا با افزایش قیمت ها همراه خواهد بود.
- قیمت جهانی سنگ آهن، آهن اسفنجی و شمش
قیمت جهانی سنگ آهن، آهن اسفنجی و شمش آهن از عوامل تأثیرگذار بر محاسبه قیمت اولیه شمش در بورس کالا است که می‌تواند تاثیر زیادی بر هزینه تولید و قیمت تیرآهن و سایر مقاطع فولادی داشته باشد. قیمت تعیین شده توسط کشورهای سی آی اس از جمله مهم‌ترین این عوامل هستند.
- عوارض صادراتی و تأثیر بر میزان صادرات صنایع فولادی
عوارض صادراتی دولت برای جلوگیری از خام فروشی تولیدکنندگان آهن اسفنجی و سنگ آهن در برخی دوره‌ها باعث کاهش صادرات می‌شود. این کاهش صادرات نیز به افزایش عرضه‌های داخلی و کاهش قیمت سنگ آهن و در نتیجه کاهش هزینه تولید شمش فولادی می‌شود. هم‌چنین در برخی دولت‌ها این عوارض صادراتی برای محصولات نیمه تمام و نهایی فولادی نیز صادر می‌شود که همین تغییر قوانین باعث از دست دادن بسیاری از مشتریان خارجی کارخانه‌های فولادی شده است. در حال حاضر موضوع عوارض برای صادرات محصولات فولادی همچنان معلق است و هر آن ممکن تغییری در آن ایجاد شود.
- نوسانات نرخ ارز
نوسانات ارز هم به صورت روانی و مستقیم و هم به صورت دراز مدت و غیرمستقیم باعث تغییر قیمت شمش و در نتیجه تغییر قیمت تیرآهن می‌شود. هیجانات و التهاب بازار ناشی از رشد نرخ ارز درکوتاه مدت و هم‌چنین افزایش هزینه تولید و نرخ مواد اولیه در دراز مدت از تأثیرات افزایش نرخ ارز و بر شمش و قیمت تیرآهن به شمار می‌رود. هم‌چنین افزایش نرخ ارز تولیدکنندگان مواد اولیه را به خام فروشی و صادرات تشویق می‌کند
سخن پایانی
هرچند قیمت تیرآهن و مقاطع فولادی در اواخر سال 1402 شاهد رشد 10 الی 15 درصدی بود اما باید گفت که قیمت تیرآهن و سایر مقاطع فولادی مانند بازارهای طلا و سکه در حباب مثبت قرار ندارد. یکی از مهم‌ترین علت‌های این امر کنترل دولت به عرضه‌های سنگ آهن و نرخ پایه شمش فولادی در بورس کالا است که باعث کنترل قیمت بازار آهن آلات می‌شود.