بر اساس نتایج یک نظرسنجی جهانی، 87درصد شهرداران، چالش‌‌‌های آینده زندگی شهری را «آلودگی‌‌‌هوا» و «تغییرات اقلیمی» می‌‌‌دانند که منشأ آنها همین «نوع زندگی ساکنان شهرها و تاثیر مخرب آن بر شرایط طبیعی شهر» است. از همین رو، «شیفت مدیریت شهری به زیرساخت سبز و منابع تجدیدپذیر»، «گسترش اساسی حمل‌‌‌ونقل عمومی»، «مدیریت زباله» و «افزایش سرانه فضای سبز»، 4 ماموریتی است که این شهرداران در قالب برنامه پنج‌ساله در نظر گرفته‌‌‌اند و برای تحقق آنها، «نقشه‌‌‌راه» ترسیم کرده‌‌‌اند. «انحراف از تک‌‌‌تک این ماموریت‌‌‌ها»، خط‌‌‌قرمز شهرداران شده است. جزئیات این نقشه‌‌‌راه بیانگر آن است که در جایی همچون تهران، «مدیریت شهری» باید منابع محدود شهرداری را به جای صرف در «احداث پل و بزرگراه» که اثر مستقیم بر «تولید ذرات آلاینده هوا با تشویق به استفاده بیشتر از خودروی شخصی» دارد، وارد مسیر «گسترش پارک و فضای‌‌‌سبز» و «پاک کردن پایتخت از آلودگی و پسماند» کند. سبزترین شهرهای جهان شامل اسلو، استکهلم و کپنهاگ در قالب این نقشه‌‌‌راه، «برنامه مقداری (کمی) برای کاهش آلودگی و حمل‌‌‌ونقل عمومی و پاک» دارند که طی دو تا سه دهه آینده، قصد «هدف‌‌‌زنی» آنها را دارند.
زمین بازی «زندگی شهری» تغییر می‌کند
بر اساس نتایج این مطالعه –که با عنوان «نجات از مارپیچ مرگ» در شماره هفته جاری «تجارت‌‌‌فردا» منتشر شده است- شیفت شهرداران موفق دنیا به زیرساخت سبز، زمین بازی «زندگی شهری» را از «تقابل شهروندان با طبیعت» به «استفاده از عناصر طبیعی در زندگی شهری» تغییر می‌دهد. زیرساخت‌‌‌های سبز برای شهرها و جوامع، بازی را تغییر می‌دهد. همه چیز در مورد استفاده از طبیعت برای بهتر کردن مناطق شهری برای همه است. به جای ساختن اشیا به روش معمول، زیرساخت‌‌‌های سبز به دنیای طبیعی متوسل می‌‌‌شوند تا روشی پایدار و سبزتر برای زندگی ایجاد کنند.
این موضوع فقط برای محیط‌زیست خوب نیست؛ برای ما هم خوب است، زیرا با افزودن «طبیعت» بیشتر به شهرهایمان، می‌توانیم با مسائلی مانند آلودگی و تغییرات آب‌‌‌وهوایی مقابله کرده، محله‌‌‌هایمان را دلپذیرتر کنیم و کیفیت کلی زندگی‌‌‌مان را افزایش دهیم. در دنیایی که شهرها بزرگ‌تر می‌‌‌شوند و ما نگران سیاره خود هستیم، زیرساخت‌‌‌های سبز مانند نقشه راهی برای آینده‌‌‌ای روشن‌‌‌تر و مرفه‌‌‌تر است. زیرساخت سبز (GI) با افزایش پایداری محیطی، بهبود رفاه جامعه و ایجاد شهرهای قابل زندگی‌‌‌تر از طریق ادغام عناصر طبیعی مانند پارک‌‌‌ها و فضاهای سبز در مناظر شهری، نقش مهمی در برنامه‌‌‌ریزی شهری ایفا می‌کند. این امر به کاهش اثرات نامطلوب شهرنشینی، حمایت از تنوع زیستی، ترویج فراگیری اجتماعی و کمک به تاب‌‌‌آوری و کیفیت کلی زندگی شهری، کمک می‌کند.
طبق یک مطالعه در سال 2018، زیرساخت سبز شهری، ترکیبی خلاقانه از ساختارهای طبیعی و مصنوعی است که برای دستیابی به اهداف خاصی از تاب‌‌‌آوری (مدیریت سیل/خشکسالی، بهداشت عمومی و...) با حمایت گسترده عمومی و توجه به اصل فناوری مناسب در نظر گرفته شده است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های سبز در مناطق شهری، مزایای زیست‌‌‌محیطی قابل‌توجهی ارائه می‌دهد که آن را به یک استراتژی ارزشمند برای برنامه‌‌‌ریزی شهری پایدار و تاب‌‌‌آور تبدیل می‌کند. نخست، پروژه‌‌‌های GI مانند روسازی‌‌‌های نفوذپذیر و بام‌‌‌های سبز، می‌توانند به طور موثر آب ناشی از توفان را با جذب و فیلتر کردن آب باران مدیریت کنند. این امر خطر سیل را کاهش می‌دهد، از آلودگی آب جلوگیری کرده و به حفظ سلامت اکوسیستم‌های آبی کمک می‌کند.
دوم، ابتکارات GI فضاهای سبز بیشتری را به شهرها معرفی می‌کند و تنوع زیستی شهری را با ایجاد زیستگاه برای گونه‌‌‌های مختلف ارتقا می‌دهد. این امر از تلاش‌‌‌های حفاظت از حیات وحش شهری حمایت می‌کند و تعادل اکولوژیک کلی را افزایش می‌دهد. سوم، GI با کاهش اثر جزیره گرمایی شهری به انعطاف‌‌‌پذیری آب‌‌‌وهوا کمک می‌کند. وجود زیرساخت‌‌‌های سبز باعث ایجاد سایه و اثرات خنک‌‌‌کننده، کاهش مصرف انرژی برای تهویه مطبوع و بهبود کلی آسایش آب‌‌‌وهوای شهری می‌شود. با فراهم کردن دسترسی ساکنان شهری به فضاهای سبز، پارک‌‌‌ها و محیط‌‌‌های طبیعی می‌تواند تاثیر مثبتی بر سلامت روان داشته باشد. این مناطق سبزِ در دسترس می‌تواند به کاهش احساس استرس، اضطراب و افسردگی در میان ساکنان شهری کمک کند. زیرساخت‌‌‌های سبز با ارائه فرصت‌‌‌هایی برای فعالیت‌‌‌هایی مانند پیاده‌‌‌روی، دویدن و فعالیت‌‌‌های تفریحی در فضاهای شهری، سلامت فیزیکی را ارتقا می‌دهد.
این فعالیت‌‌‌ها به کاهش نرخ چاقی و مشکلات مربوط به سلامت کمک می‌کنند. همچنین زیرساخت‌‌‌های سبز نقش مهمی در ایجاد مناطق اشتراکی ایفا می‌کنند که در آن ساکنان می‌توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند، اجتماعی شوند و پیوندهای اجتماعی قوی‌‌‌تری برقرار کنند. این فضاهای اشتراکی اغلب به عنوان مکان‌‌‌هایی برای گردهمایی‌‌‌ها، رویدادها و فعالیت‌‌‌های محله‌‌‌ای عمل کرده و حس وحدت و پیوستگی را در میان ساکنان شهری تقویت می‌کنند. با ایجاد سایه و عایق برای ساختمان‌‌‌ها، مصرف انرژی را کاهش می‌دهد. این به معنای صرفه‌‌‌جویی در هزینه در قبوض آب و برق است. ضمن آنکه، زیرساخت سبز به سلامت عمومی بهتر منجر می‌شود که به معنای کاهش هزینه‌‌‌های مراقبت‌‌‌های بهداشتی برای افراد و دولت‌‌‌هاست.
محیط‌‌‌های سبز شهری بازدیدکنندگان را جذب می‌کند و به نفع مشاغل محلی و اقتصاد است. بر اساس یک نظرسنجی جهانی، مدیران شهرها و شهروندان توافق دارند که تغییرات آب‌‌‌وهوایی و آلودگی، از بزرگ‌ترین چالش‌‌‌هایی است که شهرها در سطح جهان با آن روبه‌‌‌رو هستند. گزارش مرکز بینش‌‌‌های دولتی دیلویت بر اساس نظرسنجی از 200 مدیر شهر و 2هزار شهروند در سطح جهان، نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی و آلودگی، از سوی هر دو گروه پاسخ‌‌‌دهندگان، به عنوان مهم‌ترین مسائل شهرها در نظر گرفته می‌‌‌شوند. مدیران شهرهای مورد بررسی نشان می‌دهند که قصد دارند انعطاف‌‌‌پذیری زیست‌‌‌محیطی را در درجه اول در مناطق متاثر از آلودگی، سیل و کمبود آب بهبود ببخشند. بسیاری از شهروندان مورد بررسی می‌‌‌گویند، از دولت‌‌‌های محلی خود می‌‌‌خواهند که پایداری زیرساخت‌‌‌های حیاتی و حمل‌‌‌ونقل را بهبود ببخشند. اکثر سیاستگذاران مورد بررسی می‌‌‌گویند که برنامه‌‌‌های تاب‌‌‌آوری محیطی را در اولویت قرار داده‌‌‌اند و 87درصد آنها آلودگی هوا، صدا و آب را به عنوان نگرانی اصلی ذکر کرده‌‌‌اند. بسیاری از مدیران شهرها می‌‌‌گویند که در طول 5 سال آینده، هدف شهرهای آنها اتخاذ شیوه‌‌‌های حاکمیتی برای بهبود پایداری محیطی است.
بهترین‌‌‌های مدیریت‌‌‌شهری در جهان
شهرهای پایدار شهرهایی هستند که رفاه شهروندان خود را در اولویت قرار می‌دهند و در عین حال تاثیر آنها را بر محیط‌زیست به حداقل می‌‌‌رسانند. آنها این کار را با اجرای شیوه‌‌‌هایی مانند انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، حمل‌‌‌ونقل عمومی، مدیریت زباله و فضای سبز انجام می‌دهند. با بحث در مورد شهرهای پایدار، می‌توانیم از نمونه‌‌‌های موفق درس بگیریم و برای ایجاد آینده‌‌‌ای بهتر تلاش کنیم. شهرهای پایدار شهرهایی هستند که نیازهای زمان حال را بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌‌‌های آینده برای برآوردن نیازهای خود برآورده می‌کنند. بر اساس گزارشی در سال 2023، سبزترین شهرهای دنیا به ترتیب عبارتند از: اسلو، رِیکیاویک، سان‌فرانسیسکو، استکهلم، کپنهاگ، هلسینکی، سیدنی، ونکوور و ادینبورگ. در زیر، به سه مورد از پایدارترین شهرهای جهان اشاره خواهیم کرد:
اسلو، نروژ: اسلو با اختلاف سبزترین شهر روی زمین است. 72.5درصد از پایتخت نروژ با فضای سبز یا ساختمان‌‌‌های دوستدار محیط‌زیست پوشیده شده و متعهد شده است تا سال 2030 انتشار کربن خود را تا 95درصد کاهش دهد. حمل‌‌‌ونقل عمومی اسلو عالی است، هوای آن از تمیزترین هواهای جهان است و 81.8درصد از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر بهره می‌‌‌برد. این به آن معناست که شهری که بیشترین تراکم خودروهای الکتریکی را دارد، می‌تواند آنها را تا حد زیادی با نیروی سبز حرکت دهد. اسلو همچنین از یک برنامه ملی برای کاهش آلودگی پلاستیکی سود می‌‌‌برد، به این معنی که نروژ اکنون سالانه 97درصد از بطری‌‌‌های پلاستیکی خود را بازیافت می‌کند.
استکهلم، سوئد: استکهلم، یک نمونه درخشان از آنچه یک شهر پایدار می‌تواند به دست آورد، است. این شهر با هدف اینکه تا سال 2040 بدون سوخت فسیلی شود، گام‌‌‌های بزرگی در زمینه کاهش ردپای کربن خود برداشته است. یکی از راه‌‌‌هایی که به این هدف دست یافته، سرمایه‌گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی باد و خورشید است. استکهلم همچنین دارای یک سیستم حمل‌‌‌ونقل عمومی چشمگیر است که مردم را تشویق می‌کند ماشین‌‌‌های خود را در خانه بگذارند. این شهر، شبکه گسترده‌‌‌ای از اتوبوس‌‌‌ها، قطارها و ترامواها و حتی ناوگان اتوبوس‌‌‌های برقی دارد. علاوه بر این، استکهلم دوچرخه‌‌‌سواری در شهر را با بیش از 760 کیلومتر مسیر دوچرخه برای ساکنان و بازدیدکنندگان آسان کرده است.
کپنهاگ، دانمارک: کپنهاگ نیز نمونه‌‌‌ای درخشان از یک شهر پایدار است. این شهر گام‌‌‌های مهمی در جهت ترویج دوچرخه‌‌‌سواری به عنوان وسیله حمل‌‌‌ونقل برداشته است. در واقع، بیش از 62درصد از ساکنان کپنهاگ به لطف شبکه گسترده مسیرهای دوچرخه‌‌‌سواری و سیاست‌‌‌های دوستدار دوچرخه، هر روز دوچرخه‌‌‌سواری به محل کار یا مدرسه را انتخاب می‌کنند. این امر نه تنها انتشار کربن را کاهش داده، بلکه سلامت عمومی را با تشویق به فعالیت بدنی بهبود بخشیده است.
شهرداران این شهر علاوه بر ترویج دوچرخه‌‌‌سواری، استراتژی‌‌‌های نوآورانه مدیریت زباله را نیز اجرا کرده‌‌‌اند. این شهر هدف خود را این‌‌‌طور تعیین کرده که تا سال 2025 کاملا کربن خنثی شود و در حال حاضر پیشرفت چشمگیری در راستای این هدف داشته است. به عنوان مثال، سیستم گرمایش منطقه‌‌‌ای را اجرا کرده که از گرمای اتلاف نیروگاه‌‌‌ها برای گرم کردن خانه‌‌‌ها و ساختمان‌‌‌ها استفاده می‌کند و نیاز به سوخت‌‌‌های فسیلی را کاهش می‌دهد. کپنهاگ همچنین یک برنامه بازیافت موفق را اجرا کرده است که طی آن، بیش از 50درصد از کل زباله‌‌‌ها بازیافت می‌شود.
