چرا سعودی‌ها بازیگردان بازار نفت جهان هستند؟/ سه بزرگترین نفتیِ دنیا در عربستان

در سال‌های اخیر، عربستان سعودی ثابت کرده که هنوز هم بزرگترین نفوذ را در بازارهای نفت دارد، زیرا توانسته با اعمال قدرت در ائتلاف اوپک پلاس تا حدودی مانع از کاهش قیمت نفت شود. البته سعودی نه تنها رهبری خود را در بازارهای نفت، بلکه پیشگامی جهانی خود در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، هیدروژن و افزایش بهره وری انرژی را ثابت کرده است.

به گزارش انرژی پرس، عربستان سعودی بزرگترین تولید کننده نفت در بین اعضای اوپک و بزرگترین کشور صادرکننده نفت خام در جهان است و با وجود اینکه این کشور دومین تولیدکننده بزرگ نفت در جهان پس از ایالات متحده بوده، اما بیشترین ظرفیت تولید نفت خام را دارد.

به عبارت دیگر، اگر عربستان تصمیم بگیرد، با ظرفیت کامل تولید خود به بزرگترین تولیدکننده نفت در جهان تبدیل خواهد شد. صرف نظر از رتبه سعودی در تولید و صادرات نفت، این کشور بیشترین تأثیر را بر بازارهای جهانی نفت دارد، زیرا تنها کشوری است که می‌تواند تولید خود را در مقادیر زیاد بالا یا پایین تغییر دهد و این به کمک سیاست نفتی آن بوده که مستلزم در دسترس بودن ظرفیت تولید مازاد حداقل دو میلیون بشکه در روز برای مواقع اضطراری است.

بر اساس داده‌های اوپک، عربستان دومین ذخایر بزرگ اثبات شده نفت در جهان پس از ونزوئلا را دارد که در پایان سال 2023 به 267.2 میلیارد بشکه رسید و تقریباً نسبت به سال 2022 تغییری نکرده است. در کنار این داده ها، عربستان ویژگی های مهمی در بازار نفت دارد که جایگاه آن در این حوزه را تحکیم می‌بخشد که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.

بندر راهبردی راس تنوره

بزرگترین بندر صادراتی نفت جهان در عربستان بخش بزرگی از تقاضای جهانی نفت خام به میزان حدود 7 درصد را تامین می‌کند. بندر «راس تنوره» در عربستان بزرگترین بندر نفتی جهان است و تمام گریدهای نفت خام عربستان به غیر از میعانات گازی و سایر فرآورده‌های نفتی از طریق آن بارگیری می‌شود.

بندر راس تنوره اصلی‌ترین بندر صادرات نفت عربستان به خلیج فارس بوده و پایانه‌های آن از اهمیت بالایی برخوردار است. براساس داده‌های اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)، ظرفیت بارگیری در پایانه راس تنوره حدود 3.28 میلیون بشکه در روز و همچنین ظرفیت ذخیره‌سازی ایستگاه راس تنوره حدود 33 میلیون بشکه نفت خام است. اسکله‌های آن تانکرهایی با حجم 500 هزار تن را در خود جای داده و از طریق آن می‌توان همه گریدهای نفت خام به جز نفت خام سبک عربی را بارگیری کرد.

بزرگترین بندر صادرات نفت جهان تحت مدیریت آرامکو است که بزرگترین تاسیسات فرآوری نفت جهان و شبکه گسترده‌ای از خطوط لوله را مدیریت می‌کند. ظرفیت صادرات عربستان بر اساس 4 ایستگاه صادرات نفت است که عبارتند از راس تنوره، رأس الجویمه، ینبع و ینبع جنوبی. اما بندر راس تنوره به تنهایی 90 درصد از آن را به خود اختصاص می‌دهد.

این بندر شامل دو اسکله اصلی است که بر روی آب‌های خلیج‌فارس امتداد دارد، همچنین شامل جزایر مصنوعی بوده که تعداد زیادی نفتکش در اندازه‌های متوسط ​​و غول‌پیکر را در خود جای می‌دهد تا صادرات مقادیر بالای نفت خام عربستان را تضمین کند.

بندر  راس تنوره در منطقه شرقی عربستان در خلیج فارس و در سمت شمال شرقی شهر قطیف قرار گرفته و حدود 70 کیلومتر با دمام فاصله دارد. در سال 1933، دولت عربستان قرارداد اکتشاف نفت با را شرکت ساماندر کالیفرنیا امضا کرد که به این شرکت حق کامل اکتشاف در شرق سعودی، از جمله منطقه راس تنوره را داد.

سپس دولت شروع به ساخت این بندر کرد که بعدها به بزرگترین بندر صادراتی نفت جهان تبدیل شد. کار ساخت بندر در اوایل سال 1939 به طور کامل به پایان رسید و اولین محموله نفت خام از بزرگترین بندر صادرات نفت جهان در اول ماه می همان سال با حضور ملک عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل سعود و ولیعهد او – در آن زمان – شاهزاده سعود بن عبدالعزیز راه اندازی شد.

پس از آن، در سال 1949 این بندر شاهد تأسیس پالایشگاه راس تنوره برای صادرات فرآورده‌های نفتی از طریق آن بود، زیرا ظرفیت پالایش پالایشگاه راس تنوره بر اساس اطلاعات و داده‌های رسمی، 525 هزار بشکه در روز است. پس از تکمیل بندر و پالایشگاه، منطقه راس تنوره مزایای فراوانی از جمله مهمترین آنها وجود بزرگترین پالایشگاه‌های نفت جهان، داشتن دو بندر نفتی، دو کارخانه گاز و گوگرد است.

قابل ذکر است که منطقه راس تنوره بازار فصلی بود که در آن محصولات بادیه نشین مانند گوسفند و پشم در آن به فروش می‌رسید و در زمستان و بهار هزاران نفر از ساکنان شهر به منظور طبیعت‌گردی و ماهیگیری به این منطقه می‌آمدند. همچنین، سواحل آن دارای موقعیت مناسب برای ماهیگیری بود.

بزرگترین میدان نفتی دریایی جهان

میدان سفانیه عربستان بزرگترین میدان نفتی فراساحلی یا دریایی جهان است و این کشور قصد دارد از طریق قراردادهای جدید آن را توسعه و تولید را افزایش دهد که در راستای حمایت از اقتصاد عربستان است.

آرامکو عربستان اخیرا اعلام کرده که این میدان عظیم فراساحلی در آستانه امضای دو قرارداد بزرگ به ارزش حدود 5 میلیارد دلار برای افزایش تولید خود است، بطوریکه این شرکت وارد مراحل نهایی انتخاب پیمانکاران شاغل در زمینه‌های مهندسی، تدارکات و ایجاد زیرساخت‌های خشکی مورد نیاز برای گسترش میدان شده است.

بر اساس اعلام آرامکو در ژانویه 2024، با نزدیک شدن به فرآیند اعطای امتیاز توسعه بزرگترین میدان نفتی فراساحلی جهان در میدان سفانیه، این شرکت سعودی در حال تدوین بسته‌های مهندسی، خرید و ساخت در خشکی است.

روند توسعه میدان دریایی Safaniya عربستان، بخشی از استراتژی آرامکو است که هدف آن افزایش ظرفیت تولید نفت به 13 میلیون بشکه در روز تا سال 2027 است. میدان سفانیه در حال حاضر حدود 1.3 میلیون بشکه در روز تولید می‌کند، در حالی که هدف آرامکو برای توسعه آن در راستای افزایش ظرفیت تولید روزانه آن به حدود 2 میلیون بشکه است.

این میدان در حدود 200 کیلومتری شمال شهر ظهران واقع شده که اشاره به شهر صفانیه مشرف به خلیج فارس در نزدیکی آن واقع شده است. این میدان، حدود 50 کیلومتر طول و 15 کیلومتر عرض دارد و از سال 1957 مرکز تولید نفت خام در این کشور بوده و تا به امروز هنوز دارای ذخایر اثبات شده بزرگی است که حدود 15 میلیارد بشکه نفت سنگین تخمین زده می‌شود.

تلاش برای پروژه توسعه بزرگترین میدان نفتی فراساحلی جهان مستلزم ایجاد حداقل حدود 4 سکوی غول پیکر جمع آوری، علاوه بر 29 سکوی سرچاهی، 22 سکوی تزریق آب است. همچنین، بر اساس داده‌های منتشر شده توسط گلوبال دیتا، میدان سفانیه عربستان پنجمین میدان نفتی بزرگ جهان از نظر ذخایر اثبات شده و کل تولید است.

کار اکتشاف در این میدان دریایی در سال 1939 آغاز و یک ژئوفیزیکدان در شرکت نفتی عرب آمریکایی «آرامکو داک کر» متوجه یک میدان نفتی دریایی شد. کار اکتشاف در آن زمان آغاز و برای حدود 12 سال ادامه یافت و در 15 آگوست 1951 اولین جریان نفت در مقادیر عظیم تجاری برداشت شد.

در سال 1954، آرامکوی عربستان شروع به ساخت تاسیسات این میدان با هدف شروع عملیات تولید از آن اعلام کرد، اما تولید واقعی از میدان سفانیه در اواسط آوریل 1957 آغاز شد که بالغ بر 50 هزار بشکه در روز بود و از 18 حلقه چاه حفر شده توسط زمین شناسانی سرچشمه می‌گرفت.

با این حال، این مقادیر تولید شده برای مدت طولانی ادامه پیدا نکرد، زیرا تولید میدان سفانیه به سرعت و در ابتدای سال 1962 افزایش یافت و از 25 حلقه چاه به 350 هزار بشکه نفت خام در روز رسید.

بزرگترین میدان نفتی جهان

میدان نفتی غوار عربستان، بزرگترین میدان نفتی جهان است که در حال حاضر ذخایر عظیمی در حدود 49.9 میلیارد بشکه را در خود جای داده و ریاض برای حمایت از نیازهای جهانی روی آن حساب ویژه باز کرده است.

این میدان، بزرگترین میدان نفتی جهان است که در فاصله 100 کیلومتری از جنوب‌غربی شهر ظهران و در غرب شهرهای احسا و هفوف مستقر است. میدان غوار در سال 1948 توسط شرکت نفتی آمریکایی اکسون کشف شد.

میدان نفتی غوار در صدر فهرست 10 میدان نفتی بزرگ جهان با ذخایر ثابت قرار دارد و این میدان علاوه بر ذخایر، از نظر مساحت و مقدار نفت خام تولیدی بزرگترین میدان جهان به شمار می‌رود، زیرا تولید روزانه آن – قبل از سال 2019 – حدود 5 میلیون بشکه بوده که بیش از نیمی از نفت سعودی است. البته بعدا آرامکو تولید آن را به 3.9 میلیون بشکه در روز کاهش داد. طبق اظهارات کارشناسان، این میدان شامل همه انواع نفت است.

به باور کارشناسان، کشف بزرگ‌ترین میدان نفتی جهان به لطف بادیه نشینان بود که از موقعیت جغرافیایی منطقه آگاهی داشتند و توانستند منطقه را به طور دقیق توصیف کردند. آنها کمک بزرگی به زمین شناسان آرامکوی عربستان سعودی کردند تا موفق به اکتشاف نفت شوند. در واقع، کشف میدان نفتی غوار برای اولین بار در سال 1948 آغاز شد، سپس غول نفتی آرامکو به این نتیجه رسید که آن دارای ذخایر عظیمی است.

در سال 2005، میدان نفتی غوار به اوج تولید خود رسید تا آن را به خط مقدم تولید میادین نفتی در جهان سوق دهد. در نتیجه، غوار  به بزرگترین میادین تبدیل شد و عربستان سعودی را برای سال‌ها پس از ایالات متحده به صدر تولیدکنندگان سوق داد. به لطف انقلاب نفت شیل، آمریکا جایگاه نخست را در تولید نفت به خود اختصاص داده است.

براساس برخی از مطالعات زمین‌شناسی، غوار یک میدان طولانی است که در یک تله ساختاری قرار دارد و نشان دهنده شبکه عظیمی بوده که از جنوب به سمت شمال امتداد دارد. بنابراین، این میدان به صورت یک سازند محدب طولانی و پیوسته به طول بیش از 240 کیلومتر، عرض 40 کیلومتر و مساحت حدود 1.3 میلیون جریب دارای بزرگترین مخزن نفت جهان است.

در مجموع، این سه بزرگترین بازار نفت شامل بندر صادراتی، میدان نفتی و میدان دریایی نفتی جایگاه ویژه به عربستان در این بازار داده و قدرت تاثیرگذاری آن را افزایش می‌دهد.

میانگین صادرات نفت خام عربستان در سال 2023 به حدود 6.65 میلیون بشکه در روز رسید، این رقم در سال 2022 تقریبا 7.36 میلیون بشکه در روز بود. بخش نفت و گاز تقریباً 50 درصد از تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی – تقریباً با 35 میلیون نفر جمعیت – را تشکیل و همچنین حدود 74 درصد از درآمدهای صادراتی کشور را به خود اختصاص می‌دهد.