زیارت امام رضا(علیه السلام) در ۲۳ ذی القعده

هر چند که در بعضی از کتب ادعیه این چنین نقل شده است که بعضی از ایام سال همچون 23 ذی القعده جایگاه خاصی داشته و روز خاص زیارتی امام هشتم به شمار می‌آید، ولی با رجوع به کتب روایی نمی‌توان سند و مدرک روشن و متقنی برای این مطلب پیدا کرد.

یکی از مهمترین و زیباترین باورهای اعتقادی مذهب شیعه، زیارت و توسل به خاندان عصمت و طهارت است. این باور اعتقادی و دینی ریشه در آموزه‌های قرآنی دارد. در واقع پیروان خاندان عصمت و طهارت با تکیه بر شاخص‌های قرآنی و روایی و با ابراز محبت و خاکساری به بارگاه آن خوبان خدا، به این سفارش الهی لبیک گفته و محبت و دوستی خود را در آستان آن اولیای الهی به منصه ظهور می‌رساند: «قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی؛ [شوری، آیه 23] بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم. [اهل بیتم]»

ارادت و عشق ایرانیان به امام رضا (علیه السلام)

شیوه و سبک زندگی امام رضا (علیه السلام) و جایگاه و منزلت ایشان در دین مبین اسلام و مذهب حقهٔ شیعه موجب شده است، ایرانیان از دیر باز و از همان ابتدای حضور این امام همام در سرزمین ایران، عاشق و شیدای او باشند و در تمنای وصال او سر از پای نشناسند. در اهمیت و جایگاه این دوستی و عاشقی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) این چنین نقل شده است: «مَن أحَبَّ أن یَلقَی اللَّهَ ضاحِکاً مُستَبشِراً فَلیَتَوَلَّ عَلِیَّ ابنَ مُوسَی الرِّضا (ع)؛ [1] کسی که دوست دارد خندان و با روی گشاده خداوند را دیدار کند، باید از محبّت و ولایت علی بن موسی الرضّا (علیه السلام) بهره مند باشد.»، روزی که دل‌ها همه در صحرای محشر ترسان و حراسانند، شیعیان و محبان راستین این امام همام خوشحال و شادمان در صحرای محشر حاضر می‌شوند، چرا که فردی را الگوی زندگی خود قرار داده‌اند که مورد سفارش خدای متعال و نبی گرامی بوده است.

جایگاه و اهمیت زیارت امام هشتم

منابع و متون روایی حاوی روایات فراوان است که گویای اهمیت زیارت خورشید هشتم، امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) است. برای نمونه جناب صدوق در کتاب امالی از پیامبر اکرم (صلی الله عیله و اله) این چنین نقل می‌کند: «قَال‌رَسُولُ اللَّهِ ص سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّی بِخُرَاسَانَ مَا زَارَهَا مَکرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ کرْبَتَهُ وَ لَا مُذْنِبٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ؛ رسول خدا «صلی الله علیه و آله» فرمود محققا پاره‌ای از تن من در خراسان دفن می‌شود زیارتش نکند گرفتاری جز آنکه خدا گرفتاریش را برطرف کند و نه گنهکاری جز آنکه خدا گناهانش بیامرزد.»[3]

زیارت امام رضا (علیه السلام) در روزی خاص یا تمام سال

با توجه به جایگاه و اهمیت زیارت امام رضا (علیه السلام)، شیعیان و محبان خاندان عصمت و طهارت از هر موقعیت و فرصتی برای زیارت این امام همام استفاده می‌کنند و برای عرض ارادت و تجدید بیعت، به آستان ملکوتی ایشان مشرف می‌شوند. هر چند که در بعضی از کتب ادعیه این چنین نقل شده است که بعضی از ایام سال همچون 23 ذی القعده جایگاه خاصی داشته و روز خاص زیارتی امام هشتم به شمار می‌آید، ولی با رجوع به کتب روایی نمی‌توان سند و مدرک روشن و متقنی برای این مطلب پیدا کرد. در واقع شاید بتوان گفت که عمده سند و مدرک این سخن عبارتی است که در حاشیه و پاورقی کتاب اقبال اعمال سید بن ابن طاووس نقل شده است. در پارقی اعمال روز 23 ذی القعده این چنین نقل شده است: «و رأیت فی بعض تصانیف أصحابنا العجم رضوان اللّه علیهم انه یستحبّ ان یزار مولانا الرضا علیه السلام یوم ثالث و عشرین من ذی القعدة من قرب أو بعد ببعض زیاراته المعروفة أو بما یکون کالزیارة؛ برخی از بزرگان عجم در خصوص 23 ماه ذیقعده آورده‌اند که مستحب است در این روز، مولای خود امام رضا را چه از دور و چه از نزدیک زیارت کنند چه با زیارت‌های معروفی که در روایات در این مورد وجود دارد یا سلامی که از دور و نزدیک برای ایشان فرستاده می‌شود.»

بیان نکته:

حاشیه و پاورقی کتاب اقبال الاعمال در حالی روز 23 ذی القعده را روز خاص زیارتی امام رضا (علیه السلام) معرفی می‌کند که برای آن هیچ سند و مدرکی ارائه نمی‌دهد، حتی روایت معتبری که مؤید این نقل باشد ارائه نمی‌شود و تنها به این مطلب بسنده می‌شود که در بعضی از کتب غیر عربی این استحباب بیان شده است. 
علامه مجلسی نیز با توجه با اینکه منظومه و دایره المعارفی از روایات اسلامی را در بحارالانوار جمع آوری کرده ولی با این حال در این خصوص روایتی را نقل نمی‌کند و تنها به عبارت سید بن طاوس اشاره می‌کند: «وَ قَالَ السَّیِّدُ أَیْضاً فِی کتَابِ الْإِقْبَالِ رَأَیْتُ فِی بَعْضِ تَصَانِیفِ أَصْحَابِنَا الْعَجَمِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُزَارَ مَوْلَانَا الرِّضَا ع یَوْمَ الثَّالِثِ وَ الْعِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ مِنْ قُرْبٍ أَوْ بُعْدٍ بِبَعْضِ زِیَارَاتِهِ الْمَعْرُوفَةِ أَوْ بِمَا یَکونُ کالزِّیَارَةِ مِنَ الرِّوَایَةِ بِذَلِک انْتَهَی.»[4]

سوء استفاده نابجا از عشق مردم

به هر حال بعضی از علما با توجه به جایگاه علمی سید ابن طاوس به سخن او اعتماد کرده و عبارت سید بن طاووس را در خصوص زیارت امام رضا (علیه السلام) در 23 ذی القعده تکرار کرده‌اند. البته مردم نیز با اعتماد و تکه بر این بیان در این روز به زیارت امام هشتم می‌شتابند

نکته مهمی که در این خصوص حائز اهمیت می‌باشد این است که بعضی افراد سودجو از این عشق پاک، سوء استفاده کرده و از هجوم مردم به آستان مقدس رضوی به نفع خود استفاده می‌کنند، به طوری که بلیت‌های مسافربری در این ایام چند برابر می‌شود و همچنین قیمت تهیه هتل و مکان‌های اقامتی به واسطه سیل حضور مشتاقان رضوی غیر متعارف می‌شود. این مطلب به گونه‌ای است که در موارد بسیار ناخرسندی زوار حرم رضوی را به دنبال دارد. زائر بصیر و آگاه با توجه به اهمیت زیارت ثامن الحج در تمام ایام سال راه این منفعت طلبی‌های زیاده طلبانه را می‌بندد.

سخن آخر:

با توجه به فضیلت و ارزش فراوان زیارت امام هشتم زائر آگاه و هوشیار از هر فرصت و موقعیت برای عرض ارادت به ساحت این امام همام استفاده می‌کند.

[1]. بحارالأنوار، ج 36، ص 296. 
[2]. کامل الزیارات، ص 306، ح 9. 
[3]. الأمالی (للصدوق)، ص 119، ح 2.
[4]. بحارالأنوار، ج 99، ص 43.