زندگی با مستکبران ممکن نیست/ سوره ممتحنه مبنای تدوین برخی اصول قانون اساسی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آیت‌الله ‌العظمی عبدالله جوادی آملی، مرجع تقلید شیعیان چهارشنبه، 20 آذرماه، در تفسیر آیات 40 تا 44 سوره فاطر در مسجد اعظم قم گفت: زمانی که همه چیز برای خداوند باشد و خداوند بر همه اشیاء محیط باشد پس معامله با خداوند و اجر گرفتن از خداوند برای انجام اعمال صالح به معنای حقیقی معنایی نخواهد داشت چرا که انسان مالک چیزی نیست که بخواهد با خداوند معامله کند.

خداوند نیازی به اعمال صالح انسان‌ها ندارد

آیت‌الله العظمی جوادی آملی ادامه داد: لذا تعابیر خداوند در مورد اجر، بیع و پاداش به خاطر انجام اعمال صالح از باب تشویق است؛ چرا که خداوند هیچ نیازی به این اعمال ندارد که بخواهد در مقابل آن اجر و پاداشی بدهد و انسان آنها را به خاطر خودش انجام می‌دهد.

وی افزود: موحدانی که در قیامت از جهنم به بهشت می‌روند؛ تکامل عملی در مورد آنها در قیامت صورت نمی‌گیرد اگر چه تکامل علمی وجود دارد اما این انتقال به خاطر تکامل نیست چرا که آنها موحد بودند، موحدانه زندگی کردند و کسی که این گونه باشد در جهنم نخواهد ماند، این فرد اگر چه زندگی مواحدانه داشته‌اند، اما گناه کرده‌اند و این که به جهنم رفته‌اند به خاطر انجام سئیاتی است که در دنیا انجام داده‌اند، زمانی که از این سیئات پاک شوند به بهشت می‌روند؛ لذا هیچ تکامل عملی در قیامت نیست بلکه این انتقال اثر همان رفتارهایی است که این افراد در دنیا داشته‌اند.

خداوند از همه تغییرات درونی انسان آگاه است

این مفسر قرآن تصریح کرد: انسان تا در دنیا است در معرض دگرگونی است چون فاعل مختار است و هر لحظه ممکن است ایمان بیاورد و یا کفر بورزد و ذات اقدس اله به همه اعمال انسان عالم است و همچنین به سرانجام انسان عالم است؛ بنابراین خداوند می‌داند که این شخص با حسن اختیار یا سوء اختیار خود چه انجام می‌دهد آنچه عوض می‌شود تغییراتی است که در درون انسان است و تغییری در علم خداوند ایجاد نمی‌شود چرا که خداوند عالم به این تغییرات است و علم خداوند تغییر نمی‌کند.

وی در تشریح آیه 42 این سوره گفت: در این آیه خداوند می‌فرماید «وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَیْمَانِهِمْ لَئِنْ جَاءَهُمْ نَذِیرٌ لَیَکُونُنَّ أَهْدَىٰ مِنْ إِحْدَى الْأُمَمِ؛ این مشرکان پیش از بعثت تو، با سخت‌ترین سوگندهاى خود به نام خدا سوگند خوردند که اگر پیامبرى بیم دهنده براى آنان بیاید، و در داشتن پیامبر، با یهودیان و مسیحیان یکسان شوند، قطعاً از هر یک از آن امّت‌ها هدایت یافته‌تر خواهند شد» اما آنها باز هم رسالت را انکار می‌کنند چرا که مشرکان می‌گفتند که ممکن نیست بشر رسالت الهی را به عهده بگیرد و رسالت عامه را محال می‌دانستند.

مبنای کافران انکار رسالت است

آیت‌الله جوادی آملی عنوان کرد: آنها معتقد بودند محال است که انسان پیامبر شود و فقط فرشتگان‌اند که می‌توانند پیامبر باشند. اینها حتی اگر فرشته‌ای به سوی آنها بیایید باز هم انکار می‌کنند چون مبنای آنها انکار رسالت است. بنابراین چون انکار رسالت می‌کنند بر نفور و پوچی آنها اضافه می‌شود «فَلَمَّا جَاءَهُمْ نَذِیرٌ مَا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُورًا؛ ولى هنگامى که پیامبرى برایشان آمد و آنان را به عذاب الهى هشدار داد، جز دورى و گریز بر آنان نیفزود» چرا که قبلا اینها یک کفر داشتند و آن کفر توحیدی بود ولی بعد از انکار رسالت، کفر به رسالت هم به آن اضافه شد.

امکان زندگی مسالمت‌آمیز با کافران وجود دارد/ زندگی با مستکبران غیر ممکن است

این مفسر قرآن کریم  بیان کرد: خداوند در آیه 43 این گونه افراد را مستکبر دانسته است و می‌فرماید:«اسْتِکْبَارًا فِی الْأَرْضِ وَمَکْرَ السَّیِّئِ؛ برترى جویى آنان در روى زمین و نیرنگِ زشتشان ریشه در گریز آنان از پیامبر و تکذیب آیات الهى دارد» بنابراین اینها مستکبرند با کفار می‌شود کنار آمد، امام با مستکبر نمی‌شود کنار آمد؛  در بخش از آیات قرآن به این مطلب شده که برخی کافرند که شما می‌توانید با کافران زندگی مسالمت آمیز داشته باشید چرا که آنها به شما کاری ندارند و شما هم به آنها کاری نداشته باشد آنها به شما مکر و نیرنگ نمی‌زنند، تحریم نمی‌کنند، ممانعت نمی‌کنند و با آنهایی که با شما چنین می‌کنند همکاری و همراهی نمی‌کنند پس شما هم با آنها کاری نداشته باشید و بلکه با آنها عادلانه رفتار کنید.

آیات سوره ممتحنه مبنای تدوین برخی از اصول قانون اساسی

این مرجع تقلید بیان کرد: آیه 7 سوره ممتحنه نیز اشاره به همین مطلب دارد «لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ؛ خداوند شما را از دوستى با مشرکان مکّه بازداشته است ولى او شما را از کسانى که در امر دین با شما به کارزار برنخاسته و شما را از دیارتان بیرون نکرده‌اند باز نمى‌دارد که با آنها نیکى کنید و با آنان به عدل و داد رفتار نمایید، چرا که خداوند دادگران را دوست مى‌دارد» مضمون آیه 7 و 8 سوره ممتحنه در مقدمه قانون اساسی وجود دارد و به استناد همین آیه اصولی نیز در قانون اساسی تدوین شده است.

تشریح معنای استکبار فی‌الارض/ عهد و پیمان مستکبران اعتبار ندارد

وی افزود: اما مستکبر با کافر فرق است. چرا که خداوند در آیه 12 سوره توبه فرموده است «فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لَا أَیْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ؛ شما باید با پیشوایان کفر پیکار کنید، چرا که آنان را هیچ پیمانى نیست، باشد که از پیمان‌شکنى دست بردارند» در اینجا خداوند نفرمود با آنها بجنگید چون ایمان ندارند، فرمود با آنها بجنگید چون هیچ عهده و پیمانی ندارند. کافران نیز ایمان ندارند اما چون پیمان و عهد دارند، می‌شود با آنها زندگی مسالمت‌آمیز داشت اما مستکبران هیچ سوگند و توافق و تفاهمی ندارند. آنها هیچ چیز را به رسمیت نمی‌شناسند به همین خاطر یک روز قطعنامه می‌بندند، توافق می‌کنند، امضا می‌کنند و فردا نقض می‌کنند. اینها قطعنامه‌شان، امضایشان، عهدشان، تعهدشان هیچ اعتباری ندارد؛ این معنای همان استکبار فی‌الارض است.

آیت الله جوادی بیان کرد: خداوند می‌فرماید «وَلَا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ؛ نیرنگِ ناروا جز دامن صاحبش را نمى‌گیرد و اثر سوء آن جز به خود او باز نمى‌گردد» مکر بد و زشت دامن‌گیر کسی است که مکر می‌کند، این مفهوم در بسیاری از روایات ما نیز آمده است. کسی که برای دیگری چاه بکند خودش در آن می‌افتد. کسی که شمشیر ظلم را از غلاف بیرون بیاورد با همان شمشیر کشته می‌شود. طالبان و القاعده مکرهای آمریکا در جهان اسلام هستند آمریکا بود که بساط اینها را در جهان راه انداخت و ما امیدواریم که بساط آمریکا با همین طالبان و القاعده کنده شود. این مطالب اگر چه از اهل بیت(ع) است اما یقینی است و بر اساس آیات قرآن است. ائمه(ع) گاهی به شاگردانشان می‌فرمودند اگر سخنی از ما شنیدید از ما بپرسید این را از کجای قرآن بیان می‌کنیم که در برخی از مواقع پرسیده می‌شد و آنها پاسخ می‌دادند.