به قلم : مینا حاجی محمدی ، کارشناس ارشد علوم تغذیه
mina_hajimohammadi@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : کنترل فشارخون بالا یک مسئله مهم بهداشت عمومی است؛ زیرا یکی از عوامل اصلی خطر برای بروز بیماری‌های قلبی عروقی محسوب می‌شود. براساس دستورالعمل‌های انجمن بین‌المللی پرفشاری خون، مقادیر ≥ 90/140 میلی‌متر جیوه به عنوان فشارخون بالا تعریف شده است. عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی در ایجاد و پیشرفت فشار خون بالا نقش دارند؛ از جمله استرس، چاقی، سبک زندگی بی‌تحرک و نداشتن فعالیت بدنی، مصرف بیش از حد الکل، استعمال دخانیات و مصرف زیاد نمک. افزایش سن و مقاومت به انسولین نیز با افزایش فشار خون مرتبط هستند. فشار خون بالا و کنترل نشده خطر ابتلا به سکته مغزی، انفارکتوس میوکارد، نارسایی قلبی، زوال عقل، نارسایی کلیوی و کوری را افزایش می‌دهد.
مداخلات سبک زندگی به عنوان اولین قدم برای درمان فشارخون بالا توصیه می‌شود؛ که می‌تواند شامل 30 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط 5 تا 7 روز در هفته، کاهش مصرف الکل و مصرف نمک (< 6 گرم در روز)، ترک سیگار و کاهش استرس باشد. همچنین توصیه می‌شود شاخص توده بدنی (BMI) و دور کمر (WC) در محدوده طبیعی (در مردان کمتر از 102 سانتی‌متر و در زنان 88 سانتی‌متر) حفظ شود.
هنگامی که اصلاح سبک زندگی با شکست مواجه شود، استفاده از داروهای ضد فشار خون توصیه می‌شود. اغلب درمان‌های دارویی ضد فشارخون مؤثر بوده و اهمیت پزشکی بالایی دارند. با این حال، اثرات نامطلوب دارو شایع است. ممکن است کیفیت زندگی بیمار را کاهش دهند و پذیرش دارو برای بیمار سخت باشد؛ بنابراین کنترل فشارخون را کاهش دهند. این موضوع یک مشکل پزشکی حل نشده است، بنابراین استراتژی‌های غیردارویی بیشتری برای تکمیل درمان‌های دارویی مورد نیاز است. در نتیجه هدف این مقاله بررسی تأثیر رژیم‌های روزهداری در افراد مبتلا به فشار خون بالا همراه با مصرف دارو یا بدون مصرف دارو می‌باشد.
در مطالعهای، تغییرات فشارخون در مبتلایان به فشارخون بالا که دارو مصرف میکردند (377 نفر) یا مبتلا به فشارخون بالا بدون مصرف دارو (313 نفر) و افرادی با فشار خون نرمال (920 نفر) بررسی شد. این مطالعه اثرات روزهداری طولانی‌مدت بر تغییرات فشارخون را در گروه بزرگی متشکل از 1610 نفر بررسی کرد.
بیشتر بخوانید:
پیامدهای بالینی
روزهداری طولانی مدت، به عنوان یک مداخله تغذیه‌ای خاص، می‌تواند مکمل دارودرمانی در دستیابی به فشارخون طبیعی و کنترل شده باشد، به ویژه در بیمارانی که داروهای ضد فشارخون، در کنترل پرفشاری خون آنها ناموفق هستند.
افراد مبتلا به پرفشاری خون که دارو مصرف نمیکنند و همچنین افراد مبتلا که داروی فشارخون مصرف می‌کنند، فشار خونشان در طول دوره روزهداری طولانی مدت نرمال شد؛ به طور قابل‌توجهی، دو سوم از افراد تحت درمان با دارو توانستند داروهای ضد فشار خون خود را کاهش دهند.
افراد با فشارخون نرمال، در محدوده طبیعی باقی ماندند، در حالی که زنان با فشارخون پایه پایین، در طول دوره روزهداری بلند مدت، فشارخونشان در محدوده طبیعی افزایش یافت.
رژیم‌های روزهداری در طی دهه گذشته به طور فزاینده‌ای محبوب شده‌اند. روزهداری یک مکانیسم انطباقی مهم است که توسط حیوانات برای مقابله با تغییرات فصلی چرخهای در دسترس بودن غذا ایجاد شده است. استفاده از انرژی ذخیره شده در بافتهای چربی، بقای حیوانات و انسان‌ها را زمانی که غذا به راحتی در دسترس نبود، تضمین میکرد. همچنین ثابت شده است که روزهداری با فواید سلامتیبخش مهمی از جمله کاهش فشارخون مرتبط می‌باشد.
در پزشکی، روزهداری به عنوان پرهیز داوطلبانه از مصرف غذا یا کاهش دریافت غذای کل، برای دوره‌های کوتاه 12 تا 48 ساعته (روزهداری متناوب و غذا خوردن با محدودیت زمانی) یا دوره‌های طولانی‌تر از 48 ساعت تا 21 روز (روزهداری طولانی مدت یا روزهداری دورهای) تعریف می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهند که دوره‌های بسیار طولانی روزهداری (تا 382 روز) برای درمان چاقی و بیماری‌های مرتبط با چاقی، از جمله فشار خون بالا، استفاده شده است. کاهش فشارخون در افراد چاق به دنبال سایر برنامه‌های کاهش وزن نیز گزارش شده است.
چگونه روزهداری به کاهش فشارخون کمک میکند؟
امروزه روزهداری متناوب به یک‌ترند غذایی محبوب تبدیل شده است که بر مشکلاتی مانند پرفشاریخون، اضافه وزن، التهاب، سطح نامطلوب کلسترول و قند خون تاثیرگذار می‌باشد. در ادامه به رابطه بین روزهداری و فشارخون، مشکلات ناشی از فشار خون بالا و اینکه چگونه روزهداری ممکن است یکی از راه‌های کمک به کاهش فشارخون بالا باشد، می‌پردازیم.
نگرانی در مورد فشار خون بالا
فشار خون بالا یا پرفشاری خون تقریباً نیمی از آمریکاییها را تحت تأثیر قرار داده که خطر ابتلا به چندین بیماری حاد را افزایش می‌دهد. اگر فشار خون بالا برای شما تشخیص داده شده است، راه‌های زیادی برای کاهش آن و کاهش خطرات مرتبط با پرفشاری خون وجود دارد. تغییرات سبک زندگی، به ویژه تغییرات رژیم غذایی، بخش بزرگی از کنترل فشار خون را به عهده دارند. اگرچه ثابت شده انتخاب موادغذایی مغذی، کاهش مصرف نمک و غذاهای فرآوری شده سودمند است، تحقیقات همچنین نشان داده که برخی از الگوهای روزهداری نیز ممکن است فشار خون را کاهش دهند.
بیشتربخوانید:
روزهداری چگونه بر فشار خون اثر دارد؟
تأثیر مثبت روش‌های مختلف روزهداری بر کاهش فشارخون اثبات شده؛ در یک مطالعه کاهش چشمگیر 11 پوینت فشارخون به دنبال روزهداری نشان داده شده است. مطالعات در حال انجام برای تعیین دقیق چگونگی کاهش فشارخون توسط روزهداری در حال انجام است. به نظر می‌رسد که مکانیسم‌های مختلفی در این رابطه دخیل هستند.
اولین مورد اینکه ثابت شده محدودیت کالری دریافتی، فشار خون را کاهش می‌دهد. روزهداری اغلب با دریافت انرژی کل کمتر همراه است که می‌تواند به توضیح برخی از اثرات سودمند آن کمک کند.
مطالعات همچنین نشان می‌دهند که در هنگام روزهداری، سیستم عصبی در وضعیت آرام‌تری قرار می‌گیرد که به آن تون پاراسمپاتیک می‌گویند. این وضعیت در تضاد با حالت افزایش هوشیاری یا تون سمپاتیک است که با افزایش فشار خون ارتباط دارد.
روزهداری حتی ممکن است از طریق میکروبیوم روده، بر فشار خون تأثیر بگذارد؛ میکروبیوم، جمعیت باکتریهایی هستند که در سیستم گوارشی زندگی می‌کنند و اثرات مختلفی از تأثیر بر فرایند هضم و جذب موادمغذی گرفته تا اثر بر سیستم ایمنی، می‌توانند داشته باشند.
همچنین تغییرات وزن و از دست دادن آب بدن می‌تواند فشارخون را کاهش دهد؛ بر اساس مطالعات انجام شده بر روی افرادی که در طول ماه مبارک رمضان روزه گرفتهاند، این نتیجه و اثر مشاهده شده است. در طی ماه رمضان، روزه‌داران در طی ساعات روشنایی روز غذا و نوشیدنی نمی‌خورند. یک مطالعه نشان داد افرادی که در ماه رمضان روزه می‌گیرند، مستقل از تغییرات وزن یا محتوای آب بدن، فشار خون پایین‌تری داشتند.
خطر افت فشار خون
با توجه به اینکه روزهداری می‌تواند فشار خون را به میزان قابل توجهی کاهش دهد، افراد مبتلا به فشارخون پایین بایستی به دقت کنترل کنند که فشار خونشان خیلی پایین نیاید. این وضعیت که افت فشارخون نیز نامیده می‌شود، می‌تواند منجر به علائمی چون سبکی سر، سرگیجه، خستگی و غش شود.
چه کسانی نباید روزه بگیرند؟
در برخی از افراد ممکن است روزهداری پیامدهای منفی به دنبال داشته باشد. افراد زیر ممکن است بیشتر در معرض خطر عوارض روزهداری باشند:
کودکان و سالمندان
مادران باردار یا شیرده
افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای از جمله ضعف، افت فشارخون ارتواستاتیک (فشارخون پایین پس از نشستن/دراز کشیدن)، دیابت و قندخون پایین
افراد کم وزن و لاغر
افراد مبتلا به اختلالات خوردن یا در معرض خطر ابتلا به این نوع اختلال
افرادی که دچار نقص ایمنی هستند؛ مانند بیماران پیوند عضو تحت درمان با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
همچنین روزهداری طولانی مدت می‌تواند به افت فشارخون به دلیل دهیدراته شدن بدن منجر شود، بنابراین اطمینان از هیدراتاسیون کافی ضروری است. در صورتی که از داروهای فشار خون استفاده میکنید، قبل از روزهداری با پزشک خود مشورت کنید.
سایر فواید روزهداری
روزهداری متناوب علاوه بر کاهش فشارخون، دارای اثرات مفید ثابت شده زیر می‌باشد:
بهبود کلسترول خون
کاهش وزن
بهبود قند خون و حساسیت به انسولین
کاهش التهاب
روزهداری متناوب همچنین می‌تواند به افزایش طول عمر کمک کند. طبق مطالعات اولیه، به نظر می‌رسد میزان بروز نارسایی قلبی را نیز کمتر کند.
چگونه برای روزهداری برنامه‌ریزی کنیم
اگر به خاطر فواید سلامتیبخش روزه علاقهمند به روزهداری هستید، مهم است که ابتدا در این باره با پزشک خود مشورت کنید تا راهنماییهایی در مورد خطرات و سودمندیهای شرایط خاص شما ارائه دهند و در صورت نیاز تنظیمات دارویی را لحاظ کنند.
در فاصله افطار تا سحر، غذاهایی را انتخاب کنید که ارزش غذایی قابل توجهی داشته باشند. از مصرف قندهای ساده که می‌توانند باعث افت قند شوند اجتناب کنید و ترکیبی از کربوهیدرات‌های پیچیده و تصفیه نشده، چربیهای سالم و منابع پروتئینی تازه را برای جلوگیری از تحلیل عضلانی انتخاب کنید.
فشارخون بالا یک بیماری شایع و جدی است که خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد. مطالعات نشان دادهاند که روزهداری می‌تواند اثرات مفیدی بر کاهش فشارخون از طریق مکانیسم‌های مختلف مشابه به مکانیسم داروهای ضدفشارخون داشته باشد. روزهداری بر کنترل وزن، دیابت و سطح کلسترول خون نیز مؤثر می‌باشد. یک برنامه روزهداری سالم بایستی شامل گفتگو و مشورت با پزشک، تنظیمات دارویی و تعهد به هیدراته ماندن و دریافت تغذیه کافی و مطلوب باشد. به نظر می‌رسد روزهداری یک رویکرد مکمل غیردارویی امیدوارکننده در درمان فشارخون بالا می‌باشد.