مینا حاجی محمدی : کارشناس ارشد علوم تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات، با چربی بالا و پروتئین متوسط است که در ابتدا برای افراد مبتلا به صرع، برای کمک به کنترل تشنج آنها، استفاده می‌شد. با این حال، در حال حاضر به طور گسترده به عنوان یک روش کاهش وزن استفاده میشود. قرار گرفتن در حالت کتوز، که در آن بدن انسان برای تأمین انرژی به جای کربوهیدرات از چربی استفاده میکند، سودمندیهایی به همراه دارد که سبب میشود بدن راحتتردر وضعیت کمبود انرژی باقی بماند. با این وجود، با توجه به اینکه رژیمغذایی می‌تواند بر مغز و سیستم عصبی تأثیر بگذارد (همانطور که در مورد صرع این اتفاق میافتد)، ممکن است بر خلق و خوی فرد نیز تاثیرگذار باشد. این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه رژیم کتوژنیک ممکن است افسردگی را بهبود بخشد یا باعث ایجاد افسردگی شود و اقداماتی که باید در صورت مصرف کتوژنیک و احساس افسردگی صورت گیرد.
بیشتربخوانید:
چگونه ممکن است رژیم کتوژنیک بر خلق و خو تأثیر بگذارد و افسردگی را بهبود بخشد
رژیم کتوژنیک اثرات مثبتی بر مغز و سیستم عصبی دارد. به نظر میرسد نه تنها اثرات سودمندی بر کنترل و درمان صرع یا اپیلپسی دارد، بلکه در کنترل میگرن، سایر اختلالات تشنجی و زوال عقل و آلزایمر نیز مؤثر میباشد. علاوه بر این، برخی شواهد علمی از استفاده از رژیم کتوژنیک برای کمک به درمان اختلالات خلقی، از جمله افسردگی حمایت می‌کنند، چرا که این رژیم ممکن است به طرق مختلف بر مغز و سیستم عصبی انسان تأثیر مثبت بگذارد. در ادامه برخی از عواملی که رژیم کتوژنیک ممکن است از طریق آنها افسردگی را بهبود بخشد، ذکر شده است.
افزایش GABA: گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) یک انتقال دهنده عصبی است که نقش کلیدی در کنترل استرس، اضطراب و خلق و خو ایفا میکند. سطوح پایین GABA با افسردگی بالینی مرتبط نشان داده شده است. مطالعات حیوانی نشان داده که پیروی از یک رژیم غذایی کتوژنیک می‌تواند سطوح GABA در گردش خون را افزایش دهد و به طور بالقوه علائم افسردگی را بهبود بخشد. با این حال، نیاز به انجام تحقیقات بیشتری وجود دارد.
بهبود عملکرد میتوکندریایی: میتوکندریها از اجزای سلولی هستند که انرژی لازم برای عملکرد سلولها را فراهم می‌کنند. اختلال عملکرد میتوکندری، مانند تولید مقادیر ناکافی انرژی برای عملکرد صحیح سلول، در افسردگی نقش دارد. افراد مبتلا به افسردگی نسبت به افراد سالم در مغز خود سطوح پایینتری از آدنوزین تری فسفات (ATP که، یک ترکیب تأمین کننده انرژی است، را دارند. به این ترتیب، رژیمهای کتوژنیک ممکن است تولید ATP را در افراد مبتلا به اختلال عملکرد میتوکندریایی تسهیل کند.
بیشتربخوانید:
کاهش استرس اکسیداتیو: استرس اکسیداتیو به آسیب سلولی ناشی از رادیکالهای آزاد اشاره دارد. رادیکالهای آزاد ترکیبات ناپایداری هستند که انسان در زندگی روزمره خود در معرض آنها قرار میگیرد و در صورت تجمع در بدن میتوانند به سلولها آسیب برسانند. استرس اکسیداتیو با بسیاری از بیماریها و شرایط بر هم زنندهی سلامت بدن مرتبط میباشد. وجود سطوح بالایی از این استرس در افراد مبتلا به افسردگی نیز مورد توجه قرار گرفته است. با این وجود، پیروی از یک رژیم کتوژنیک می‌تواند نشانگرهای استرس اکسیداتیو را بهبود بخشد، وضعیت آنتی اکسیدانی بدن را بهتر کند و به معکوس کردن برخی از آسیبهای ناشی از رادیکالهای آزاد کمک کند؛ در نتیجه به طور بالقوه به بهبود علائم افسردگی کمک میکند.
تنظیم عملکرد انسولین: انسولین، هورمونی که به کنترل سطح قند خون کمک میکند، ممکن است در افسردگی و وضعیت خلق و خو نیز نقش داشته باشد. برخی از افراد، به ویژه آنهایی که رژیم غذایی سرشار از قند ساده و نشاسته تصفیه شده دارند، ممکن است دچار مقاومت به انسولین شوند؛ یعنی حالتی که بدن آنطور که باید به انسولین پاسخ نمیدهد. مقاومت به انسولین نه تنها با افزایش وزن، دیابت نوع 2 و بیماری قلبی مرتبط است، بلکه با افسردگی نیز ارتباط دارد. با این وجود، پیروی از یک رژیم کتوژنیک، که قند و نشاسته را محدود میکند و به ثابت نگه داشتن سطح قند خون کمک میکند، می‌تواند حساسیت به انسولین را بهبود بخشد.
کاهش التهاب: التهاب مزمن با افسردگی مرتبط میباشد. التهاب یک پاسخ ایمنی ناکارآمد است که می‌تواند فرد را مستعد بسیاری از مشکلات دیگر، از جمله مقاومت به انسولین، استرس اکسیداتیو، اختلال عملکرد میتوکندری، و سرکوب GABA کند. با این حال، رژیم کتوژنیک دارای برخی خواص ضد التهابی است و می‌تواند التهاب مزمن را بهبود بخشد. این اتفاق ممکن است به این دلیل باشد که استفاده از کتونها بعنوان منبع انرژی نسبت به استفاده از گلوکز برای تولید انرژی، ترکیبات پیش التهابی کمتری به نام گونههای اکسیژن واکنشپذیر تولید می‌کنند.
پس از چندین طریق مختلف رژیم کتوژنیک می‌تواند بر مغز تأثیر بگذارد و به طور بالقوه به مدیریت و کنترل اختلالات خلقی کمک کند. این رژیم ممکن است باعث افزایش سطح GABA، بهبود عملکرد میتوکندری، تنظیم سطح انسولین و کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو شود.
بیشتربخوانید:
چگونه کتوژنیک ممکن است باعث افسردگی شود
از سوی دیگر، رژیم کتوژنیک ممکن است باعث ایجاد علائم افسردگی یا تشدید افسردگی در برخی افراد شود. سازگاری و تطابق با رژیم کتوژنیک ممکن است آسان نباشد و مدیریت و کنترل برخی از علائم اولیه شایع تغییر بدن به سمت کتوز، می‌تواند دشوار باشد. این علائم می‌تواند شامل سردرد، اختلالات خواب، کرامپ عضلانی و خستگی باشد. با این حال، اگر مصرف مایعات و الکترولیت‌ها افزایش یابد، گاهی اوقات علائم برطرف میشوند. صرف نظر از این، مواجهه با این علائم ممکن است باعث ایجاد احساس افسردگی در فرد شود. به علاوه، رژیم غذایی برای اکثر افراد بسیار محدود کننده است و فرد را ملزم میکند که از مصرف شکر، نشاسته، حبوبات، میوهها و سبزیجات پر کربوهیدرات اجتناب کند. این محدودیت بیش از حد ممکن است باعث ایجاد احساس افسردگی در فرد شود، اجتناب از غذاهای کربوهیدراتی، ایجاد تغییر قابل توجه و ناگهانی در رژیم غذایی معمولی یا حتی کمبود مواد مغذی می‌تواند علت این موضوع باشد.
عدم دریافت کافی زینک (روی)، منیزیم یا سلنیوم در رژیم غذایی ممکن است در بروز افسردگی تأثیر داشته باشد.
علاوه بر این، مطالعهای بر روی بیش از 90000 نفر نشان داد که حذف هر گروه غذایی از رژیم غذایی با بروز افسردگی مرتبط بوده است.
ممکن است انزوای اجتماعی نیز به عنوان علت در نظر گرفته شود؛ به خصوص اگر بسیاری از دورهمیهای اجتماعی فرد، حول محور غذا باشد.
اگر فرد اغلب در خانه آشپزی کند تا به رژیم کتوژنیک پایبند بماند و به این علت از نظر اجتماعی منزوی‌تر شود، ممکن است دورههای افسردگی را تجربه کند.
پس رژیم کتوژنیک می‌تواند محدود کننده و به طور بالقوه از نظر اجتماعی منزوی کننده باشد و مدیریت و کنترل برخی از علائم، به ویژه زمانی که برای اولین بار فرد این رژیم غذایی را شروع میکند، ممکن است دشوار باشد. این موضوع ممکن است باعث شود که فرد احساس افسردگی کند.
بیشتر بخوانید:
نکاتی در مورد احساس افسردگی حین رژیم کتوژنیک
مهم است که به یاد داشته باشید بین احساس افسردگی گهگاه و داشتن اختلال افسردگی تفاوت وجود دارد. اینکه گاهی اوقات فرد احساس غمگینی داشته باشد، طبیعی است، اما اگر این احساس بر توانایی فرد برای زندگی عادی تأثیر میگذارد، باید از متخصص مربوطه کمک گرفت. اگر فرد احساس میکند که رژیم غذاییاش باعث ایجاد احساس افسردگی در او میشود، زیرا بیش از حد محدود کننده است، عوارض جانبی ناخوشایندی دارد یا باعث انزوای اجتماعی میشود، باید آن را متوقف کند. رژیم کتوژنیک تنها رژیم غذایی موفق برای کاهش وزن نیست و می‌توان به کاهش وزن در برنامههای غذایی دیگر و کمتر محدود کننده دست یافت. با این حال، اگر از این نوع رژیم غذایی برای کنترل قند خون یا صرع استفاده میشود، باید برای راهنمایی بیشتر با متخصصین تغذیه مشورت کرد.
برای ادامه دادن رژیم کتوژنیک چند استراتژی وجود دارد که می‌توان در نظر گرفت
منتظر عوارض اولیه رژیم کتوژنیک باشید. اگر به تازگی رژیم کتوژنیک را شروع کردهاید، علائم شما ممکن است به عوارض اولیه کتوژنیک مرتبط باشد. صبور بودن در چند روز اول شروع رژیم و اطمینان از نوشیدن مقدار فراوان مایعات و مکمل حاوی الکترولیت‌ها، انتقال از رژیم عادی به رژیم کتوژنیک را آسانتر میکند.
بر دریافت پروتئین با کیفیت بالا و سبزیجات تمرکز کنید. اگر به اندازه کافی مواد مغذی مطلوب و مناسب خلق و خو دریافت نمیکنید، سعی کنید مواد غذایی با کیفیت بالا را در رژیم غذایی خود بگنجانید. موادغذایی غنی از منیزیم مانند آووکادو، بادام و شکلات تلخ بدون شکر می‌تواند به کنترل علائم افسردگی کمک کنند.
رژیم کتوژنیک دورهای (چرخه کربوهیدرات) را امتحان کنید. این نوع از رژیم کتوژنیک به شما این اجازه را میدهد یک روز در هفته کربوهیدرات مصرف کنید، که ممکن است رعایت رژیم غذایی را در دراز مدت بدون حذف کردن غذاهای مورد علاقه خود یا حذف کربوهیدرات آسانتر کند.
رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی محبوب برای کاهش وزن و کنترل قند خون است، اما در گذشته برای درمان صرع در نظر گرفته شده بود. همچنین این رژیم می‌تواند اثرات قوی دیگری بر روی مغز داشته باشد و می‌تواند در کنترل اختلالات خلقی نقش داشته باشد. شواهد جدید نشان میدهد که رژیم کتوژنیک ممکن است از مسیرهای مختلفی به افسردگی کمک کند. با این حال، ماهیت محدود کننده این رژیم ممکن است باعث شود برخی افراد احساس افسردگی کنند. اگر می‌خواهید رژیم کتوژنیک را برای کاهش علائم افسردگی و کنترل آن امتحان کنید، باید تحت نظر متخصصین تغذیه پیشنهاد و طراحی شود.
