داستان فروپاشی اجتماعی ساکنان جزیره ایستر احتمالا حقیقت ندارد

ادعای رایج مبنی بر اینکه مردم باستانی جزیره‌ی ایستر به دلیل بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی دچار نابودی و فروپاشی اجتماعی شدند، به‌تازگی مورد تردید قرار گرفته است. تجزیه‌وتحلیل شیوه‌های کشاورزی تاریخی نشان می‌دهد که درعوض، جمعیتی کوچک و پایدار از اهالی ایستر تا پیش از ورود اروپایی‌ها، برای قرن‌ها به‌طور مداوم در این جزیره زندگی می‌کردند.

به گزارش زومیت، جزیره‌ی ایستر یا راپانوئی در اقیانوس آرام که به‌خاطر مجسمه‌های سنگی غول‌پیکر خود معروف است، ظاهرا از حدود سال 1200 پس از میلاد محل سکونت پلی‌نزیایی‌ها بوده است. در آن زمان، 164 کیلومتر مربع از جزیره با جنگل‌های نخل پوشیده شده بود، اما این جنگل‌ها احتمالاً به دلیل ترکیبی از حضور خرموش‌ها و بهره‌برداری بی‌رویه، به سرعت نابود شدند.

براساس روایتی که توسط جرد دایموند، مورخ و جغرافیدان آمریکایی در میان مردم نقل و پذیرفته شده است، بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی به رشد بی‌رویه جمعیت و متعاقب آن، پیش از ورود اروپایی‌ها به جزیره در سال 1722، به نابودی جمعیت ساکنان منجر شد.

اما اکنون محققان می‌گویند افسانه‌ای که به عنوان «‌زیست‌بوم‌کشی» راپانوئی شناخته می‌شود و برای دهه‌ها به عنوان داستانی هشدارآمیز درباره‌ی بهره‌برداری بیش‌از‌حد از منابع طبیعی نقل می‌شد، باید به شکلی قاطعانه به فرضیه‌های منسوخ‌شده بپیوندد.

در مطالعه‌ی جدید، کارل لیپو از دانشگاه بینگهمتون در نیویورک به همراه گروهی از همکارانش، برای کسب اطلاعات بیشتر از ترکیب تصاویر ماهواره‌ای و مدل‌های یادگیری ماشین آموزش‌دیده با بررسی‌های زمینی استفاده کردند تا به تخمینی از محوطه‌های باغ صخره‌ای در سطح جزیره دست یابند.

بر اساس داده‌ها، محققان دریافتند که بیشترین مساحت باغ‌های صخره‌ای، فقط 0٫76 کیلومتر مربع بود. گروه تخمین می‌زنند که چنین سیستمی نمی‌توانست از بیش از چهار هزار نفر پشتیبانی کند. این رقم تقریباً به اندازه‌ی جمعیتی بود که در زمان ورود اروپایی‌ها در جزیره زندگی می‌کردند. به عبارت دیگر، تیم استدلال می‌کند که تا زمان ورود اروپایی‌ها جمعیت به طور چشمگیری ثابت مانده بود.

لیپو می‌گوید افرادی که از جزیره‌ی ایستر به عنوان نمونه‌ای از مطالعه‌ی موردی زوال و فروپاشی استفاده می‌کنند، باید شواهد تجربی را زیر نظر بگیرند. او می‌افزاید:

به اعتقاد لیپو، نتایج مطالعه در عوض بر شواهد فرضیه‌ای می‌افزاید که می‌گوید ساکنان جزیره، محیط زندگی خود را به گونه‌ای تغییر دادند که به آن‌ها امکان دهد برای نسل‌ها به طور پایدارانه زندگی کنند. جمعیت اندک و الگوهای سکونتگاهی کم‌تراکم و پراکنده، به جوامع بومیان جزیره امکان داد تا برای مدتی بیش از 500 سال، تا زمان ورود اروپایی‌ها، غذای کافی تولید کنند.

دیل اف. سیمپسون از دانشگاه ایلینوی می‌گوید برای ارزیابی اینکه آیا دقت و صحت محاسبات مدل استفاده‌شده در مطالعه با سوابق باستان‌شناسی مطابقت دارد، به پژوهش‌های بیشتری نیاز است. او می‌افزاید:

به طور کلی، مطالعه نشان می‌دهد که مردم راپا‌نوئی اغلب به‌عنوان فرهنگی نابود‌شده و محدود به رقابت‌های سیاسی اجتماعی، استثمار بیش‌از‌حد زیست‌محیطی و تولید بیش‌ازحد خرسنگ‌ها به تصویر کشیده می‌شوند. اما اگر راپا‌نوئی به‌عنوان فرهنگی پلی‌نزیایی به رسمیت شناخته شود، فرهنگی جزیره‌ای که تقریباً برای یک هزاره با محیط سازش داشته، رشد کرده و بقا یافته، بحث بهتری خواهیم داشت.

گروه محققان قصد دارند که در مطالعات آینده، از داده‌ها برای مدل‌سازی جامع‌تری از جمعیت راپانوئی استفاده کنند و ابزار جدیدی را برای درک بهتر این جوامع و چگونگی نابودی آن‌ها، در اختیار عموم قرار دهند.

مطالعه در مجله‌ی ساینس منتشر شده است.